Słona Góra (403 m n.p.m.) (przed 1918 znane również jako Górskie[1]) – dwuszczytowe (niższy wierzchołek o wysokości 376 m) wzgórze na Pogórzu Ciężkowickim. Jego wschodnim zboczem przebiega droga wojewódzka nr 977 na odcinku z Tarnowa do Tuchowa. Od zachodu i południa oblewają je meandrujące między sąsiednimi wzgórzami wody rzeki Białej.
Nazwa Słonej Góry pochodzi od lokalnych złóż soli, eksploatowanych w okolicy w XIV i XV wieku. Na austriackich mapach przed 1918 wyższe, wschodnie wzniesienie (403 m n.p.m.) oznaczone jest jako Górskie, natomiast niższe, zachodnie (376 m n.p.m.) jako Słona Góra.
W południowej części masywu, w Zabłędzy odkryto niewielkie pokłady rudy żelaza. Natomiast poniżej szczytu, pomiędzy Woźniczną a Kłokową znajdują się tzw. Słone Bagna[2]. W kilku miejscach, po 2010 roku uaktywniły się osuwiska.
Pierwotnie był to lesisty teren między rolniczymi obszarami Tarnowa i Tuchowa. Legenda z XIX wieku podaje jakoby początki stałego osadnictwa sięgały drugiego najazdu mongolskiego na Polskę, tj. ok. 1260. Wtedy to uciekająca ludność zabłądziła w te okolice i schroniła się w miejscowych lasach, a po najeździe pozostała zakładając osady[3]. Miejscowe nazwy jak Kącina sugerować mogą starsze osadnictwo lub co bardziej prawdopodobne dawne miejsce kultu (na południowym stoku).
Od końca XIX wieku (przed 1893[4]) do czasu drugiej wojny światowej na południowym stoku góry istniał drewniany dwór myśliwski na podmurówce, należący do Sanguszków[5]. Znajdował się on na terenie wsi Piotrkowice.
W czasie suszy, w nocy z 14 na 15 lipca 1889, na stoku Słonej Góry, w Porębie Radlnej spłonęła na stosie pochodząca z Łowczówka Marianna Kozik (28 lat), pastuszka i służąca miejscowego gospodarza Frysztaka, mieszkająca pod nr 30. W tym samym roku prasa donosiła o wynikach śledztwa. Przy braku świadków, po ekshumacji i przesłuchaniach we wsi, uznano ten przypadek za tzw. "samobójstwo ascetyczne". Wg śledczych kobieta sama usypała stos drewna na skraju lasu należącego do Frysztaków, przywiązała się do pala i podpaliła. Badacze literatury wskazują to głośne wydarzenie (temat poruszany był przez prasę w 3 zaborach) jako jeden z bodźców do napisania przez Stanisława Wyspiańskiego dramatu Klątwa. Przebywał on w sierpniu 1889 w pobliskim Tarnowie. "Klątwa" ukazała się drukiem 15 sierpnia 1899[6][7].
Począwszy od 1912 Towarzystwo Sportowo-Gimnastyczne „Strzelec” w Tarnowie organizowało stałe ćwiczenia terenowe i manewry wojskowe m.in. w Porębie Radlnej, na Słonej Górze. I tak 8 września 1912 roku[8]:
Panorama doliny rzeki Biała. Na pierwszym planie wieś Woźniczna, w głębi Pleśna. W tle wzniesienia pogórza. Z lewej Słona Góra
"Zlot doraźny okręgu odbędzie się na przestrzeni między Tarnowem a Gromnikiem. (...) Druhowie I dzielnicy [tarnowskiej] wyruszają o godzinie 4 rano sprzed gmachu Sokoła pieszo do Tuchowa. (...) II dzielnica [nowosądecka] (...) zbiera się w Gromniku, a pieszo idą do Tuchowa. (...) Druhowie starsi, chorowici, druhinie, panie i goście udadzą się do Tuchowa wprost pociągiem. (...) Drużyna skautowa młodzieży szkół średnich wyruszy pieszo z Tarnowa o godzinie 3:30 rano, celem założenia obozu i przygotowania herbaty na polanie obok gościńca pomiędzy Porębą [Radlną] a Zabłędzą obok miejsca gdzie po obu stronach stoją dwa pomniki. Jako ćwiczenia wyznaczono w godzinach porannych dla każdej dzielnicy osobno marsz zabezpieczony, ćwiczenia w służbie wywiadowczej, ćwiczenia w służbie skautowej, próby ćwiczeń. Po próbie ćwiczeń nastąpi uroczystość poświęcenia sokolni [w Tuchowie]. "
Podczas I wojny światowej zatrzymała się tutaj linia frontu. Wzdłuż rzeki Biała wojska rosyjskie broniące wzgórza przygotowały drugą linię umocnień a poniżej okopów, wąwozem prowadziła droga z zamaskowanymi zasiekami. Początkowo pułki austriackie próbowały bezskutecznie przełamać front bliżej miasta Tarnowa w rejonie Rzuchowej i Koszyc Małych. Nieudane próby skłoniły dowodzących by przerzucić siły na południe w rejon Słonej Góry (nazwanej od przysiółka: Górskie-Höhe), gdzie toczyły się już zacięte walki. W nocy z 5 na 6 maja 1915 przełamano front[9][10]. Z czasów I wojny światowej w rejonie Słonej Góry pozostały niezasypane okopy oraz cmentarze wojenne:
W 1937 w Zabłędzy odkryto "pokłady rudy żelaznej (...) takiej właśnie, jaką sprowadza się (...) ze Szwecji". Odkrycia dokonał górnik ze Śląska, bawiący na urlopie u krewnych. Rudy posiadały czystość 40-60%. Jesienią tego samego roku w Zabłędzy gościła delegacja ministerialna z Warszawy na czele z ministrem Antonim Romanem[11].
W latach 1940–1944 na szczycie Słonej Góry Niemcy wybudowali stalową wieżę, cztery baraki i ulokowali jednostkę Wermacht Luft. Jej zadaniem była obserwacja nieba oraz nadawanie sygnałów świetlnych dla lotnictwa. Teren jednostki wojskowej otoczono drutem kolczastym i licznymi posterunkami. Potocznie zwano ją "Patria", gdyż pochodzącemu z Bawarii dowódcy górzyste tereny przypominały rodzinne strony[12].
Na północny wschód od szczytu Słonej Góry znajduje się zbiorowa mogiła rozstrzelanych w czasie II wojny światowej. W pobliskich leśnych wąwozachNiemcy trzykrotnie dokonali egzekucji polskich obywateli, osadzonych wcześniej w tarnowskim więzieniu oraz jednego przypadkowego świadka wydarzenia z Łękawki. W dniach 29.VII i 24.XII.1940 (Wigilia) oraz 2.II.1944 rozstrzelano łącznie ok. 70 osób, a ich bagaż podręczny spalono. Po wojnie ciała ekshumowano i przeniesiono w 1959 do wspólnej mogiły obok drogi wojewódzkiej. Ustalono jedynie 38 nazwisk ofiar.
15 września 1977 w masywie Słonej Góry Henryk Witkiewicz znalazł największego wówczas grzyba świata. Był to szmaciak gałęzisty o wadze 15 kilogramów i średnicy kapelusza wynoszącej 1 metr[13]. Grzyb został wpisany do księgi rekordów Guinnessa. W 1992 przy drodze wojewódzkiej 977, Wojewódzki Ośrodek Kultury w Tarnowie wystawił pomnik znalezionego grzyba, który po paru latach został zniszczony przez nieznanych sprawców. Po otwarciu "Oberży pod grzybem" właściciel ustawił obok swojego lokalu nowy postument z wyobrażeniem grzyba.
Zbiorowa mogiła rozstrzelanych podczas II w.światowej
Wierzchołek i północne stoki są gęsto zalesione. W drzewostanie dominują buk, grab, dąb i jodła. Poniżej południowej granicy lasu poprowadzona została lokalna droga do Pleśnej, o dużych walorach krajobrazowych. Widoczna jest z niej panorama doliny Białej, pasma Brzanki i fragmenty Pogórza Rożnowskiego, a przy dobrej pogodzie nawet Tatry[14].
Na Słonej Górze znajdują się dwa domy weselne oraz Oberża pod Grzybem – restauracja z balkonem widokowym na dolinę Białej i pogórze.
Przez wzgórze przebiegają dwa turystyczne szlaki piesze i szlak rowerowy:
pieszy z Tarnowa przez Jamną do Bartkowej na Pogórzu Rożnowskim;
↑TadeuszT.PęcakTadeuszT., Poręba Radlna. Dzieje do 1988 r., Tarnów 1996, s. 122.
↑Firlej Piotr and RosiekF.P.R.OlgierdFirlej Piotr and RosiekF.P.R., Szmaciak gałęzisty w Piotrkowicach [online], pogorza.pl [dostęp 2017-01-16] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-18].
AndrzejA.MatuszczykAndrzejA., Pogórze Karpackie, Tarnów: Oddział PTTK [Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego] „Ziemi Tarnowskiej”, 1995, ISBN 83-903260-1-9, OCLC891189204. Brak numerów stron w książce
49°56′N 20°59′E/49,933333 20,983333
Zbiorowa mogiła rozstrzelanych podczas II w.światowej
Cmentarz wojenny
Cmentarz wojenny
Nieistniejący już pomnik grzyba
Cmentarz wojenny nr 178
.jpg)
pieszy z Tarnowa przez Jamną do Bartkowej na Pogórzu Rożnowskim;
pieszy ze Słonej Góry przez Piotrkowice i Łowczów do Rychwałdu[15];
rowerowy z Tarnowa do Pleśnej[16].
