Salomon Ramer

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Salomon Ramer
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

14 listopada 1873
Sanok

Data śmierci

1939/1940/1941

Zawód, zajęcie

lekarz

Tytuł naukowy

doktor

Rodzice

Samuel

Małżeństwo

Klara Aschkenaze

Dzieci

Jadwiga, Seweryn

Faksymile
Multimedia w Wikimedia Commons
Salomon Ramer
Ilustracja
kapitan lekarz kapitan lekarz
Data i miejsce urodzenia

14 listopada 1873
Sanok

Data śmierci

1939

Przebieg służby
Siły zbrojne

c. k. Obrona Krajowa,
Wojsko Polskie

Jednostki

10 Batalion Sanitarny

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa

Odznaczenia
Kawaler Orderu Franciszka Józefa (Austro-Węgry) Krzyż Zasługi Cywilnej (w czasie wojny)

Salomon Mandel Ramer (ur. 14 listopada 1873 w Sanoku, zm. 1939/1940/1941) – polski Żyd, doktor nauk medycznych, radny miasta Sanoka, działacz społeczny, kapitan lekarz Wojska Polskiego.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Lekarze w Sanoku 1919–1939. W górnym rzędzie od lewej: Salomon Ramer (2), Kazimierz Niedzielski (3), Samuel Herzig (4), Stanisław Domański (5). U dołu od lewej Antoni Dorosz (2)
Kamienica przy ul. Adama Mickiewicza 4 w Sanoku
Inicjały Salomona i Klary Ramerów na drzwiach ich kamienicy w Sanoku

Urodził się 14 listopada 1873 w Sanoku[1]. Pochodził z rodziny żydowskiej zamieszkującej w Sanoku od co najmniej przełomu XVIII i XIX wieku (przedstawicielami byli wówczas Chaim i Lewor Ramer)[2]. Był synem Samuela (Saula), szynkarza i właściciela realności przy placu św. Michała w Sanoku[3][4].

W 1892 zdał egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum Męskim w Sanoku[1][5]. Po maturze podjął studia medyczne[1]. W 1898 uzyskał dyplom lekarza[6][7]. Uzyskał stopień naukowy doktora[8]. Od około 1899 prowadził praktykę w Sanoku[9]. Był zatrudniony w szpitalu powszechnym w Sanoku: jako sekundariusz (w latach od około 1900 do około 1911) przy dyrektorach dr. Zygmuncie Nowaku, dr. Włodzimierzu Pajączkowskim[10], tymczasowo pełnił także funkcję dyrektora. Podczas walnego zgromadzenia Towarzystwa Samopomocy Lekarzy 28 lutego 1903 zgłosił się na członka tej organizacji[11]. Od 1907 do 1939 pracował jako lekarz domowy, prowadził praktykę prywatną w Sanoku[6], specjalizował się w chorobach wewnętrznych[7]. Działał także jako lekarz Ubezpieczalni Społecznej w Krośnie. W 1905 był sygnatariuszem odezwy lekarzy polskich o charakterze antyalkoholowym[12]. W 1910 został oskarżony przez innego sanockiego lekarza Stanisława Zygmunta Edelheita o obrazę czci, rozprawa karna w Sądzie Powiatowym w Sanoku w dniu 5 sierpnia 1910 zakończyła się ugodą[13]. Był członkiem sekcji Towarzystwa Lekarzy Galicyjskich w Sanoku[14][15], pełniąc w niej funkcję sekretarza[16]. Był lekarzem oddziału w Sanoku Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie (ok. 1913/1914)[17]. Uchwałą Rady Miejskiej w Sanoku z 1913 został uznany przynależnym do gminy Sanok[18]

Podczas I wojny światowej w c. k. Obronie Krajowej został mianowany wyższym lekarzem w stosunku ewidencji z dniem 1 maja 1915[19], a później lekarzem pułkowym w stosunku ewidencji z dniem 15 lutego 1917[20].

Dekretem z 15 marca 1919 jako były oficer c. i k. armii został przyjęty do Wojska Polskiego i dekretem Naczelnego Wodza Wojsk Polskich zatwierdzony w stopniu kapitana lekarza[21]. Został wówczas mianowany przez Ministra Spraw Wojskowych na stanowisko komendanta szpitala w Sanoku[22]. Został zweryfikowany w stopniu kapitana pospolitego ruszenia w korpusie oficerów sanitarnych lekarzy ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[23][24]. W 1923, 1924 w stopniu kapitana był przydzielony jako oficer rezerwowy do 10 batalionu sanitarnego w Przemyślu (analogicznie inni pochodzący z Sanoka oficerowie-lekarze: Stanisław Domański, Kazimierz Niedzielski, Jan Porajewski, Antoni Dorosz, Leopold Dręgiewicz)[25][26]. W 1924 był zweryfikowany z lokatą 5. W 1934, jako kapitan lekarz pospolitego ruszenia z lokatą 3 w korpusie oficerów sanitarnych ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[27]. Był wówczas w Kadrze Zapasowej 10 Szpitala Okręgowego w Przemyślu[28].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w okresie II Rzeczypospolitej w 1922 został przewodniczącym sanockiego koła Związku Lekarzy Małopolski i Śląska Cieszyńskiego z siedzibą w Krakowie[29]. W okresie międzywojennym był wieloletnim prezesem Powiatowego Związku Lekarzy w Sanoku[30]. Pełnił funkcje wiceprezesa obwodu sanockiego Związku Lekarzy Państwa Polskiego i sekcji sanockiej Towarzystwa Polskich Lekarzy b. Galicji[31]. Był członkiem Towarzystwa Lekarzy Polskich we Lwowie[32]. Do 1939 był członkiem Lwowskiej Izby Lekarskiej, m.in. w 1929 wybrany do Rady L.I.L., 16 grudnia 1928 wybrany na trzechlecie do 1931[33][31][34][35][36][37], był delegatem do Naczelnej Izby Lekarskiej[38] i członkiem tego gremium[31].

Prócz działalności zawodowej angażował się aktywnie w życie polityczne i społeczne[39]. Do końca 1905 pełnił stanowisko członka komisji szacunkowych podatku osobisto-dochodowego w Sanoku[40]. Wspierał Partię Syjonistyczną w Sanoku, zorganizowaną po 1900[41]. Był radnym miasta Sanoka, zasiadał w klubie żydowskim i był jego przewodniczącym. Był wybierany w wyborach: w okresie autonomii galicyjskiej w 1907[42][43][44], od 1909[45], w 1910[46][47], pełnił funkcję asesora[48] od 1910 radny i asesor w nowej radzie po przyłączeniu do Sanoka gminy Posada Sanocka[49][50], następnie w okresie II Rzeczypospolitej wybierany w 1919[51], w 1928 (został I płatnym asesorem i był nim w kolejnych latach[31], po wyborze na burmistrza Jana Porajewskiego, a także ławnikiem[52])[53][54], w 1931 był jednym z reprezentantów Rady Miasta w komisjach, które miały prowadzić rozmowy w Wydziale Powiatowym w sprawie przyłączenia gminy Posada Olchowska do miasta Sanoka[55][56][57], następnie był członkiem Tymczasowego Zarządu administrującego i organizującego nowe wybory[57], nadal pełnił funkcję asesora po wyborze na burmistrza Tadeusza Malawskiego (wybrany 16 lutego 1932[58])[56][57], ponownie wybrany w 1934[59]. Był członkiem komisji zdrowotnej Rady Powiatu Sanockiego[60]. W 1912 został wybrany członkiem Rady c. k. powiatu sanockiego z grupy gmin miejskich[61].

Został sekretarzem zarządu założonego 24 kwietnia 1904 sanockiego oddziału Towarzystwa Ligi Pomocy Przemysłowej[62] i przed 1914 był przedstawicielem TPP w mieście[63]. Jako założyciel Sanockiej Ekspozytury Ligi Pomocy Przemysłowej został jej kierownikiem[64]. Zasiadał w radzie nadzorczej żydowskiego stowarzyszenia „PARD” (Przemysł Artystyczny i Domowy) w Sanoku[65]. Był przełożonym i przewodniczącym zarządu Izraelickiej Gminy Wyznaniowej w Sanoku[31] (kahału[66])[57][67], w 1936 wybrany członkiem zarządu[68]. Był także prezesem Oddziału Związku Żydów Uczestników Walk o Niepodległość Polski[69][70][71], prezesem żydowskiego towarzystwa dobroczynnego „Tomche Anijim”[72][73] (wspierającego ubogich i dotkniętych przez los Żydów)[74][75]. W 1927 staraniem Ramera i stowarzyszenia kupieckiego organizowano bezpartyjny komitet ratunkowy, mający udzielać bezprocentowych pożyczek dla osób dotkniętych kryzysem gospodarczym[76]. Ze strony żydowskiej zasiadał w dyrekcji (zarządzie) i był przewodniczącym rady nadzorczej Komunalnej Kasy Oszczędności Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka, funkcjonującej w budynku przy ul. Tadeusza Kościuszki 4[31][77][78][79][80][81][67]. Był działaczem Towarzystwa Upiększania Miasta Sanoka[82], w 1906 wybrany wydziałowym[83]. Jako reprezentant gminy żydowskiej od około 1913 był członkiem Rady Szkolnej Okręgowej w Sanoku[84][31][85] oraz był członkiem sanockiego koła Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (wraz z nim do PTT należał inny żydowski lekarz z Sanoka, Samuel Herzig)[86]. W 1933 został wybrany zastępcą przewodniczącego komisji rewizyjnej sanockiego oddziału Polskiego Czerwonego Krzyża[87]. Był członkiem komitetu organizacyjnego I Zjazdu Absolwentów z okazji 50-lecia sanockiego gimnazjum w 1938[88].

Od 6 września 1910 Salomon Ramer zamieszkiwał w domu własnym w kamienicy przy ul. Adama Mickiewicza[89], o numeracji 4[90][91], później 2 w Sanoku[92] do 1939[93][94] (obecnie budynek ponownie pod numerem 4, w którym stworzono bar mleczny „Smak”[95]). Należał do niego budynek pod tym adresem oraz przylegający ogród. W Sanoku przebywał do 1939.

Po wybuchu II wojny światowej podczas kampanii wrześniowej 7 września 1939 miał ewakuować się z majątkiem sanockiej Komunalnej Kasy Oszczędności do Lwowa. Według innej wersji przebywał w transporcie ewakuacyjnym sanockiej fabryki wagonów i zgodnie z relacją Czesława Gorgonia (syna Juliana Gorgonia) w okolicach Olszanicy nie udzielił pomocy osobom rannym w niemieckim ostrzale[96]. Istnieją rozbieżności co do daty i okoliczności śmierci Salomona Ramera. Według relacji jego krewnych, miał ponieść śmierć podczas ucieczki przed Niemcami 7 listopada 1939 w miejscowości Dolina[97]. Mieczysław Granatowski w swoich wspomnieniach podał, że przebywając we Lwowie w marcu 1940 spotkał sanockiego adwokata dr. Szymona Kimmela, który poinformował, że Salomon Ramer zmarł na atak serca na ulicy w Stanisławowie[98]. Historyk Edward Zając podał, iż Salomon Ramer zmarł na zawał serca w drugiej połowie czerwca 1941 w Drohobyczu po wkroczeniu Niemców[99]. Przez Instytut Yad-Vashem został uznany za ofiarę holocaustu[100].

Żoną Salomona Ramera została Klara (ur. 4 października 1878 w Krakowie lub 1879[101]). Ich ślub odbył się w Krakowie 18 lipca 1899. Inicjały małżonków (SR i KR) zostały zainstalowane w formie metalowych zdobień na drzwiach wejściowych ich sanockiej kamienicy przy ulicy Adama Mickiewicza. Klara Ramer zginęła w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau ok. 1943–1945. Mieli dwoje dzieci (także uczące się w sanockim gimnazjum): córkę Jadwigę[102] (ur. 1900, zginęła w obozie Auschwitz) i syna Seweryna[103] (1903–1992, żył na emigracji w Nowym Jorku).

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Podczas „Jubileuszowego Zjazdu Koleżeńskiego b. Wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej Matury” 21 czerwca 1958 jego nazwisko zostało wymienione w apelu poległych w obronie Ojczyzny w latach 1939–1945[104] oraz na ustanowionej w budynku gimnazjum tablicy pamiątkowej poświęconej poległym i pomordowanym absolwentom gimnazjum (wskazany w gronie Zginęli – miejsce straceń nieznane)[105].

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

austro-węgierskie

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1892. Sanok: Fundusz Naukowy, 1892, s. 49, 56.
  2. ↑ Tomasz Opas, Obszar i zabudowa, W czasach zaborów i niewoli, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 298.
  3. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1887/1888 (zespół 7, sygn. 6). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 205.
  4. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1891/1892 (zespół 7, sygn. 13). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 335.
  5. ↑ Absolwenci. 1losanok.pl. [dostęp 2014-10-24].
  6. ↑ a b Urzędowy spis lekarzy uprawnionych do wykonywania praktyki lekarskiej oraz aptek w Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: 1925, s. 301.
  7. ↑ a b Urzędowy spis: lekarzy, lekarzy-dentystów, farmaceutów, felczerów, pielęgniarek, położnych, uprawnionych i samodzielnych techników dentystycznych oraz wykazy: aptek, szpitali, ubezpieczalni społ., ośrodków zdrowia, przychodni samodzielnych, oraz centrali i filii Państwowej Szkoły Higieny. Warszawa: 1939, s. 186.
  8. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1911. Lwów: Prezydyum C.K. Namiestnictwa, 1911, s. 912.
  9. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1900. Lwów: 1900, s. 629.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1901. Lwów: 1901, s. 630.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1902. Lwów: 1902, s. 696.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1903. Lwów: 1903, s. 696.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1904. Lwów: 1904, s. 696.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1905. Lwów: 1905, s. 696.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1906. Lwów: 1906, s. 741.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1907. Lwów: 1907, s. 741.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1908. Lwów: 1908, s. 741.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1909. Lwów: 1909, s. 836.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1910. Lwów: 1910, s. 836.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1911. Lwów: 1911, s. 912.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1912. Lwów: 1912, s. 902.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1913. Lwów: 1913, s. 935.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1914. Lwów: 1914, s. 947.
  10. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1901. Lwów: 1901, s. 781.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1902. Lwów: 1902, s. 869.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1903. Lwów: 1903, s. 869.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1904. Lwów: 1904, s. 869.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1905. Lwów: 1905, s. 869.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1906. Lwów: 1906, s. 910.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1907. Lwów: 1907, s. 910.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1908. Lwów: 1908, s. 910.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1909. Lwów: 1909, s. 972.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1910. Lwów: 1910, s. 972.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1911. Lwów: 1911, s. 1065.
    •Wojciech Sołtys, Zaludnienie, stosunki narodowościowe, wyznaniowe i zdrowotne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 554.
    •Kronika. Nieszczęśliwy wypadek. „Gazeta Sanocka”, s. 4, nr 95 z 22 października 1905. 
    •Kronika. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 104 z 24 grudnia 1905. 
  11. ↑ VII. Wiadomości zawodowe i ogólno-lekarskie. „Przegląd Lekarski”. Nr 10, s. 155, 5 marca 1904. 
  12. ↑ Alkohol a wiedza. Odezwa lekarzy do społeczeństwa polskiego. „Rodzina i Szkoła”, s. 196, 13, 14, 15, 16 z lipca i sierpnia 1905. 
  13. ↑ Kronika. Spór dwóch lekarzy. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, nr 16 z 14 sierpnia 1910. 
  14. ↑ Wiadomości bieżące. Z Towarzystwa Lekarzy Galicyjskich. „Przegląd Lekarski”, s. 479, nr 29 z 20 lipca 1912. 
  15. ↑ III. Wykaz członków Towarzystwa lekarzy galicyjskich, należących do oddziałów prowincyonalnych. „Przegląd Lekarski”, s. 178, nr 12 z 21 marca 1914. 
  16. ↑ VI. Sprawy towarzystw lekarskich. Sekcja sanocka Tow. lekarzy galicyjskich. „Przegląd Lekarski”, s. 482, nr 33 z 15 sierpnia 1903. 
  17. ↑ Kalendarz Asekuracyjno-Ekonomiczny na rok 1914 (rocznik XXIII). Lwów: 1914, s. 137.
  18. ↑ Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 416 (poz. 119).
  19. ↑ a b c Ranglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1916. Wiedeń: 1916, s. 214.
  20. ↑ Ranglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1918. Wiedeń: 1918, s. 567.
  21. ↑ Dekrety Naczelnego Wodza Wojsk Polskich. 1210 Dekret. „Dziennik Rozkazów Wojskowych”, s. 923, nr 38 z 5 kwietnia 1919. 
  22. ↑ Rozkazy Ministra Spraw Wojskowych. 1216. „Dziennik Rozkazów Wojskowych”, s. 926, nr 38 z 5 kwietnia 1919. 
  23. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1219.
  24. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1099.
  25. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1181–1182.
  26. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1075.
  27. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 302.
  28. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 803.
  29. ↑ Sprawy zawodowe. „Polska Gazeta Lekarska”, s. 796, nr 41 z 8 października 1922. 
  30. ↑ Edward Zając, Organizacje o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym i sportowym / Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 609.
  31. ↑ a b c d e f g Żydostwo m. Sanoka prosi o sprawiedliwe rozpatrzenie sprawy. „Nowy Dziennik”, s. 9, nr 206 z 29 lipca 1933. 
  32. ↑ Sprawozdanie Rady Zawiadowczej Towarzystwa Lekarzy Polskich we Lwowie za rok 1937. Spis członków. „Polska Gazeta Lekarska”, s. 1075, nr 51 z 18 grudnia 1938. 
  33. ↑ Z izb lekarskich. „Nowiny Społeczno-Lekarskie”, s. 46, nr 2 z 15 stycznia 1929. 
  34. ↑ Sprostowanie. „Dziennik Urzędowy Województwa Stanisławowskiego”, s. 13, nr 23 z 1 listopada 1922. 
  35. ↑ Lista lekarzy. „Dziennik Urzędowy Województwa Lwowskiego”, s. 9, nr 2 z 15 czerwca 1928. 
  36. ↑ Lista członków Lwowskiej Izby Lekarskiej według stanu z lipca 1931. „Dziennik Urzędowy Izb Lekarskich”, s. 332, nr 9 z 1 września 1931. 
  37. ↑ Lista członków Lwowskiej Izby Lekarskiej uprawnionych do głosowania do Rady Izby w dniu 17 grudnia 1939 r.. „Dziennik Urzędowy Izb Lekarskich”, s. 19, nr 8 z 1939. 
  38. ↑ Z izb lekarskich. „Nowiny Społeczno-Lekarskie”, s. 173, nr 9 z 1 maja 1929. 
  39. ↑ Alojzy Zielecki, Opieka społeczna i zdrowotna. W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 468.
  40. ↑ Obwieszczenie. „Gazeta Lwowska”, s. 9, nr 288 z 19 grudnia 1905. 
  41. ↑ Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 361.
  42. ↑ Wybory do Rady Miejskiej. „Gazeta Sanocka”, s. 1, Mr 168 z 17 marca 1907. 
  43. ↑ Marta Szramowiat. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka okresu galicyjskiego. Główne zadania i działalność Rady Miejskiej w Sanoku. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 23, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  44. ↑ Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 387.
  45. ↑ Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 388.
  46. ↑ Przed wyborami w grudniu 1910 na łamach „Tygodnika Ziemi Sanockiej” ukazała się odezwa wzywająca do niegłosowania na Salomona Ramera jako kandydata żyda samozwańca, pod która podpisali się Mieszczanie chrześcijańscy i żydzi polscy. Por. Odezwa. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 4, nr 33 z 11 grudnia 1910. 
  47. ↑ Po wyborach. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 1–2, nr 34 z 18 grudnia 1910. 
  48. ↑ Marta Szramowiat. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka okresu galicyjskiego. Główne zadania i działalność Rady Miejskiej w Sanoku. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 25, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  49. ↑ Ze spraw miejskich. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, nr 2 z 8 maja 1910. 
  50. ↑ Z Rady Miejskiej. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 1, nr 26 z 30 czerwca 1912. 
  51. ↑ Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 36, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  52. ↑ Wojciech Sołtys, Miasto i jego władze, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 517.
  53. ↑ Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 39–40, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  54. ↑ Sanoczanie 1. sokolsanok.pl, 18 listopada 2009. [dostęp 2014-10-24].
  55. ↑ Wojciech Sołtys, Miasto i jego władze, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 511.
  56. ↑ a b Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 41, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  57. ↑ a b c d Anna Sebastiańska: Sanoczanie 2. www.sokolsanok.pl, 2009-11-18. [dostęp 2014-10-24].
  58. ↑ Indeks uchwał i ważniejszych spraw Rady Miejskiej. szukajwarchiwach.gov.pl. s. 19. [dostęp 2021-12-19].
  59. ↑ Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 43, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  60. ↑ Komisja zdrowotna z ramienia Rady Powiatowej. „Gazeta Sanocka”, s. 2, nr 92 z 1 października 1905. 
  61. ↑ W przededniu ukonstytuowania Rady powiatowej. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 42, s. 1–2, 20 października 1912. 
    •Ukonstytuowania Rady powiatowej. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 44, s. 1–2, 3 listopada 1912. 
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1913. Lwów: 1913, s. 461.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1914. Lwów: 1914, s. 468–469.
    •Alojzy Zielecki: Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 356.
  62. ↑ Sprawozdanie z działalności „Ligi Pomocy Przemysłowej” za czas od 16 sierpnia 1908, do 31 grudnia 1909 t. j. za szósty rok istnienia. Lwów: Liga Pomocy Przemysłowej, 1910, s. 120.
  63. ↑ Skorowidz przemysłowo-handlowy Królestwa Galicyi. Lwów: 1912, s. 147.
  64. ↑ Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 415.
  65. ↑ „PARD” Przemysł Artystyczny i Domowy. archives.jdc.org. [dostęp 2016-05-23].
  66. ↑ Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Część druga. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2000, s. 272. ISBN 83-909787-0-9.
  67. ↑ a b Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Część druga. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2000, s. 255. ISBN 83-909787-0-9.
  68. ↑ Rezygnacya Komisarza Gw. Wyz. w Sanoku. „Nasz Głos”. 2, s. 3, 10 grudnia 1938. 
  69. ↑ Edward Zając, Oświata i szkolnictwo. Życie kulturalne. Organizacje o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym i sportowym w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 604.
  70. ↑ Andrzej Potocki: Żydzi w Podkarpackiem. Rzeszów: Libra, 2004, s. 172-173. ISBN 83-89183-05-6.
  71. ↑ Tomchaj Anijim. sztetl.org.pl. [dostęp 2014-10-24].
  72. ↑ Edward Zając, Organizacje o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym i sportowym / Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 604.
  73. ↑ Andrzej Potocki: Żydzi w Podkarpackiem. Rzeszów: Libra, 2004, s. 172. ISBN 83-89183-05-6.
  74. ↑ Wojciech Sołtys, Zaludnienie, stosunki narodowościowe, wyznaniowe i zdrowotne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 547.
  75. ↑ Sanok. sztetl.org.pl. [dostęp 2014-10-24].
  76. ↑ List z Sanoka. „Nowy Dziennik”, s. 10, nr 77 z 25 marca 1927. 
  77. ↑ Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu. Warszawa: 1934, s. Nr 10186.
  78. ↑ Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu. Warszawa: 1936, s. Nr 409.
  79. ↑ Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu. Warszawa: 1938, s. Nr 415.
  80. ↑ Komunalna Kasa Oszczędności M. Sanoka. „Codzienna Gazeta Handlowa”. 270, s. 142, 26 listopada 1938. 
  81. ↑ Komunalna Kasa Oszczędności Miasta Sanoka. „Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu”. 6, s. 415, 1938. 
  82. ↑ Sprawozdanie Wydziału Tow. Upiększania Miasta Sanoka. „Miesięcznik Artystyczny”, s. 68, nr 7 z 1912. 
  83. ↑ Kronika. Walne Zgr. Tow. Upiększ. miasta. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 129 z 17 czerwca 1906. 
  84. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1914. Lwów: 1914, s. 695.
  85. ↑ Wojciech Sołtys, Oświata i szkolnictwo. W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 428.
  86. ↑ Edward Zając, Organizacje o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym i sportowym. Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 607.
  87. ↑ Starostwo powiatowe w Sanoku. Stowarzyszenia i związki 1930-1939 (zespół 23, sygn. 17, nr mikr. 160760). Archiwum Państwowe w Przemyślu, s. 357.
  88. ↑ Sprawozdanie Jubileuszowe z działalności Państwowego Gimnazjum w Sanoku w latach 1888–1938 wydane z okazji Wielkiego Zjazdu wychowawców i wychowanków Zakładu w 50 rocznicę pierwszego egzaminu dojrzałości. Sanok: 1938, s. 5.
  89. ↑ Ogłoszenie. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, nr 21 z 18 września 1910. 
  90. ↑ Skorowidz powiatu sanockiego wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 43.
  91. ↑ Spis abonentów Państwowych i Koncesjonowanych Sieci Telefonicznych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) 1931/32 r.. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Poczt i Telegrafów, 1931, s. 491.
  92. ↑ Ramer Salomon physician Sanok, Mickiewicza street 2. dcjr.org. [dostęp 2014-10-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (24 października 2014)]. (ang.).
  93. ↑ Spis Abonentów sieci telefonicznych Państwowych i Koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) na 1938 r.. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”, 1938, s. 622.
  94. ↑ Książka telefoniczna. 1939. s. 706. [dostęp 2015-05-26].
  95. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 290–291. ISBN 978-83-60380-26-0.
  96. ↑ Barbara Wanielista. „Odnajdę Twór Grób Piłsudczyku” (cz. VI). „Góra Przemienienia”. Nr 51 (175), s. 12, 17 grudnia 2006. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. 
  97. ↑ Claims Resolution Tribunal. Claim Number: 204180/MBC; 204181/MBC; 204365/MBC; 204366/MBC. crt-ii.org. [dostęp 2014-10-24]. (ang.).
  98. ↑ Mieczysław Granatowski: Jeszcze nie zapomniałem. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 112. ISBN 978-83-903080-5-0.
  99. ↑ Edward Zając, Szpital Powszechny w Sanoku, Szpital Specjalistyczny w Sanoku, s. 27, 81.
  100. ↑ Józef Krętowski: Ich pamięci. Straty osobowe lekarzy na Kresach Rzeczypospolitej w latach drugiej wojny światowej. Białystok: Skryba, 2018, s. 148. ISBN 978-83-950874-0-0.
  101. ↑ Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 432 (poz. 292).
  102. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok 1913/14 (zespół 7, sygn. 61). AP Rzeszów – O/Sanok.
  103. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok 1913/14 (zespół 7, sygn. 61). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 29.
  104. ↑ Józef Stachowicz: Diariusz zjazdu. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 68.
  105. ↑ Zjazd w fotografii. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 231.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Salomon_Ramer&oldid=71909182”