Samuel Jan Ożga

Samuel Jan Ożga

Kraj działania	I Rzeczpospolita
Data urodzenia	ok. 1680
Data i miejsce śmierci	przed 19 kwietnia 1756 Lwów
Miejsce pochówku	Kościół św. Piotra i Pawła oraz klasztor Jezuitów we Lwowie
Biskup kijowski
Okres sprawowania	1723-1756
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	ok. 1704
Nominacja biskupia	27 września 1723
Sakra biskupia	1724

Samuel Jan Ożga vel Ozga herbu Rawicz (ur. ok. 1680, zm. przed 19 kwietnia 1756 we Lwowie) – rzymskokatolicki biskup kijowski w latach 1723–1756, scholastyk chełmski w 1717 roku, proboszcz kapituły katedralnej lwowskiej w 1710 roku kanonik kapituły katedralnej lwowskiej w latach 1711–1731.

Życiorys

Urodził się około roku 1680 na Rusi Czerwonej, w ówczesnym Województwie ruskim.

Syn podczaszego lwowskiego Jerzego - właściciela dóbr Milatyn - i chorążanki lwowskiej Katarzyny Anny z Sokolnickich. Uczeń lwowskiego kolegium jezuickiego. Ukończył szkoły u jezuitów we Lwowie. Brakuje informacji o podalszych studiach – nie uzyskał jakiegokolwiek stopnia naukowego, bo w związku z ubieganiem się o biskupstwo musiał wystarać się o dyspensę od braku takowego.

Święcenia kapłańskie przyjął około roku 1704 we Lwowie i został kapłanem archidiecezji lwowskiej. 25 sierpnia 1706 r. uzyskał godność prałata scholastyka w kapitule katedralnej chełmskiej (instalował się 1 stycznia 1707 r.). Z ramienia tejże kapituły uczestniczył jako delegat w sejmach, jak również był deputatem do Trybunału Głównego Koronnego. Kiedy dnia 5 (9) maja 1712 r. zmarł ordynariusz chełmski Teodor Wolff, właśnie Samuel Jan Ożga wybrany został przez kanoników katedralnych administratorem diecezji na czas wakatu i zarządzał nią przez ponad rok (do 20 sierpnia 1713 r.), nabywając doświadczenia w sprawach administrowania Kościołem lokalnym. Był już wówczas także kanonikiem gremialnym metropolitalnej kapituły lwowskiej, w której – przed rokiem 1718 – awansował na prałata prepozyta. 1 stycznia 1713 r. został także proboszczem w Uchaniach, a przed rokiem 1722 doszły mu nadto jeszcze parafie w Sokalu i Nabrożu (wszystkie trzy w diecezji chełmskiej). Już po uzyskaniu infuły był nadto – w latach 1723–1730 – proboszczem w Ostrogu (diecezja łucka). 7 grudnia 1722 król August II wystosował do Stolicy Apostolskiej suplikę w przedmiocie powierzenia prepozytowi lwowskiemu i scholastykowi chełmskiemu (w tamtejszej kapitule awansował uprzednio na tęże prałaturę) diecezji kijowskiej, która miała zawakować w następstwie awansu Jana Joachima Tarły do Poznania.

Prekonizacja Ożgi nastąpiła 27 września 1723 roku. Ingres do katedry w Żytomierzu odbył w 1724 r. Do Żytomierza definitywnie przeniósł siedzibę biskupów kijowskich, a później (1726) i kapituły katedralnej, na co potwierdzenie ze strony Stolicy Apostolskiej otrzymał 15 września 1743 roku. W Żytomierzu wzniósł najpierw drewnianą prokatedrę św. Zofii, a gdy ta spłonęła – podjął budowę murowanej (pod tym samym wezwaniem), której poświęcenia dokonał w roku 1745 (według innych konsekrował ją dopiero Kajetan Ignacy Sołtyk). Zreorganizował kolegium kanoników katedralnych, w skład którego odtąd miało wchodzić aż szesnastu duchownych (w tym dziewięciu prałatów), i wystarał się dla niego w Rzymie o specjalne przywileje. Ufundował także przy prokatedrze kolegium wikariuszy, dokonał wreszcie reorganizacji struktur administracyjnych powierzonej mu diecezji – podzielił jej terytorium w granicach Rzeczypospolitej na trzy dekanaty (Fastów, Owrucz, Żytomierz) oraz pomnożył liczbę parafii, którym też wyznaczył stałe granice. Uzyskał zgodę Stolicy Apostolskiej na erygowanie w strukturach Kościoła kijowskiego stałej sufraganii, przy czym pierwszym biskupem pomocniczym został w 1733 r. August Józef Czarnecki, po którym nastąpił (w 1739 r.) Antoni Tyszkiewicz. W 1733 roku podpisał elekcję Stanisława Leszczyńskiego. Gorliwie zwizytował kilkakrotnie diecezję, później jednak pojawiła się u niego choroba nóg, która utrudniała mu w ogólności poruszanie się, a w konsekwencji i wypełnianie szeregu powinności pasterskich. Dlatego 7 sierpnia 1741 r. otrzymał koadiutora z prawem następstwa, którym został bp tytularny Antipatris Józef Antoni Łaszcz, dotychczasowy sufragan chełmski, któremu przy tej okazji papież Benedykt XIV zezwolił na zachowanie prałatury kanclerza w Gnieźnie i probostwa w Brodach (diecezja łucka). On jednak zmarł z 31 stycznia na 1 lutego 1748 r. i sprawa koadiutorii na nowo wymagała rozpatrzenia. Na następcę Łaszcza biskup Ożga upatrzył ówczesnego prepozyta krakowskiego i komendatariusza miechowskiego Adama Ignacego Komorowskiego, niegdyś już desygnowanego przez monarchę na pasterza diecezji inflanckiej (godności tej nie przyjął), ów jednak uzyskał w międzyczasie królewską nominację na arcybiskupstwo gnieźnieńskie (8 lipca 1748), stąd ostatecznie nowym koadiutorem cum futura successione został Kajetan Ignacy Sołtyk.

Prekonizację uzyskał on 22 września 1749 r. – tego samego dnia, w którym Stolica Apostolska zatwierdziła Komorowskiego w godności metropolity Gniezna, jemu też przypadły rządy pasterskie w Kościele kijowskim po śmierci biskupa Ożgi, która nastąpiła we Lwowie przed 19 kwietnia 1756 roku. Pochowany został w kościele jezuitów pw. śś. Piotra i Pawła we Lwowie, który za życia obrał sobie na miejsce wiecznego spoczynku. Brat Samuela Jana, Andrzej Ożga (1669–1738), od roku 1685 członek Towarzystwa Jezusowego, na kapłana wyświęcony w r. 1698, wieloletni profesor kolegiów we Lwowie, Lublinie i Krakowie oraz rektor domów zakonnych w Jarosławiu, Toruniu, Kaliszu, Lwowie, Stanisławowie i Ostrogu nad Horyniem, a przez pewien czas misjonarz na Pokuciu. Siostra Samuela Jana, Gryzelda (ok. 1666–1737), w zakonie Wiktoria, od 1681 benedyktynka we Lwowie, a od r. 1731 do śmierci ksieni tamtejszego opactwa, druga zaś spośród jego sióstr wstąpiła do lwowskiego Karmelu.

Bibliografia

• Bolesław Kumor: Ożga Jan Samuel h. Rawicz (zm. 1623). W: Polski Słownik Biograficzny. T. XXIV/4. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk, 1979, zeszyt 103, s. 685-686. ISBN 83-04-00148 całość, ISBN 83-04-00234-5.
• PiotrP. Nitecki PiotrP., Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965 – 1999. HenrykH. Gulbinowicz, Warszawa: „Pax”, 2000, ISBN 83-211-1311-7, OCLC 189782455 . Brak numerów stron w książce
• Krzysztof Rafał Prokop: Biskupi kijowscy obrządku łacińskiego XIV-XVIII w. Szkice biograficzne. Biały Dunajec – Ostróg, 2003. ISBN 83-911918-09-6.