Sokal

Sokal Сокаль
Ratusz
Herb Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	lwowski
Rejon	sokalski
Data założenia	1377
Prawa miejskie	1424
Burmistrz	Wadym Kondratiuk
Powierzchnia	8,47 km²
Populacja (2011) • liczba ludności • gęstość	25 145 2519 os./km²
Nr kierunkowy	+380-3257
Kod pocztowy	80000–80005
Położenie na mapie obwodu lwowskiego Sokal
Położenie na mapie Ukrainy Sokal
50°29′N 24°17′E
Strona internetowa
Portal Ukraina

Herb Sokala z okresu międzywojennego

Sokal (ukr. Сокаль) – miasto na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, siedziba administracyjna rejonu sokalskiego. Sokal leży nad Bugiem, około 20 km na wschód od granicy polsko-ukraińskiej. W 2011 roku liczyło ok. 25 tys. mieszkańców. Ośrodek przemysłu chemicznego, materiałów budowlanych i lekkiego.

Historia

Pierwsza pisemna wzmianka o miejscowości pochodzi z 1377 roku. Miasto w księstwie bełskim które w końcu XIV wieku po książętach ruskich objęli w posiadanie książęta mazowieccy w osobie księcia Siemowita IV, spowinowaceni z ostatnim dziedzicznym władcą Rusi Halicko-Włodzimierskiej Bolesławem Jerzym II (zm. 1340). Położony był na tzw. czarnym szlaku wypraw tatarskich. W 1424 roku Siemowit IV nadał miastu prawo magdeburskie.

W 1462 roku wszedł w skład nowo utworzonego województwa bełskiego, przekształconego z księstwa bełskiego po jego inkorporacji do Korony. Sokal wówczas stał się miastem powiatowym i siedzibą starostwa.

W XV i XVI wieku często pustoszony przez Tatarów. Miasto królewskie położone było w XVI wieku w województwie bełskim. 2 sierpnia 1519 roku klęska wojsk polsko-litewskich pod wodzą hetmana wielkiego litewskiego Konstantego Ostrogskiego i doszczętne spalenie miasta w bitwie pod Sokalem z Tatarami. W bitwie tej odznaczył się Fryderyk Herburt, który bronił miasta przed Tatarami w otwartym polu, swoją walkę zakończył bohaterską śmiercią, zostawiając pięcioro dzieci. Polski poeta Mikołaj Sęp-Szarzyński w kilkadziesiąt lat później poświęcił Fryderykowi swój utwór Pieśń I. O Fridruszu, który pod Sokalem zabit od Tatarów roku Pańskiego 1519. Miasto było ufortyfikowane, posiadało fosy i dwie bramy miejskie. Od strony północnej miasta bronił zamek, a od południa dwa obronne klasztory: ojców bernardynów i sióstr brygidek.

W czasie powstania Chmielnickiego miasto doznało ataków Kozaków.

Po pierwszym rozbiorze w 1772, Sokal znalazł się w granicach monarchii Habsburgów. Dla miasta oznaczało to prosperity. Ze względu na swoje położenie (najbardziej na północ wysunięte miasto Galicji i przebiegająca niedaleko granica rosyjska) miasto rozwijało się dzięki handlowi. Od 1804 w Cesarstwie Austrii, w latach 1866-1918 kraj koronny Galicja w składzie Austro-Węgier. W okresie zaborów Sokal stał się małym kurortem dla polskiej szlachty, która budowała tutaj swoje letnie rezydencje. Po tych rozbudowach w dwudziestoleciu międzywojennym jedna z ulic, przy której stanęły szlacheckie rezydencje, otrzymała nazwę Szlacheckiej (obecnie ulica Chmielnickiego). W 1885 roku przez miasto poprowadzono kolej żelazną, co znacznie przyczyniło się do jego ponownego rozwoju. W 1881 roku Sokal zaliczany był do 30 największych miast Galicji, liczył wówczas 8000 mieszkańców. Zamieszkiwany był wówczas przez Żydów (35,8%), Ukraińców (31,9%) i Polaków (30,2%).

Od 1 listopada 1918 do marca 1919 pod administracją Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej, od marca 1919 do 15 marca 1923 pod tymczasową administracją Polski, zatwierdzoną przez paryską konferencję pokojową 26 czerwca 1919. Suwerenność Polski nad terytorium Galicji Wschodniej Rada Ambasadorów uznała 15 marca 1923. W II Rzeczypospolitej był siedzibą administracyjną powiatu sokalskiego w województwie lwowskim.

Po agresji radzieckiej na Polskę 17 września 1939 roku okupowany przez ZSRR. Po ataku Niemiec na ZSRR od 1 sierpnia 1941 roku wchodził w skład Dystryktu Galicja Generalnego Gubernatorstwa. Zajęty 19 lipca 1944 roku przez Armię Czerwoną.

Po zakończeniu działań wojennych część Sokala (wieś Żwirka) pozostała przy Polsce, po czym 15 lutego 1951 roku, w ramach umowy o zmianie granic została włączona do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej będącej częścią ZSRR.

Do dziś zachował się wzór pieczęci miasta z początku XVI wieku z wizerunkiem sokoła.

Zabytki

• Kościół Maryi Dziewicy z lat 1604–1619 z klasztorem bernardynów, który powstał w latach 1617–1630 – klasztor to monumentalna budowla w stylu barokowym, położona w dzielnicy Sokala – Żwirka (dzielnica ta do 1951 roku znajdowała się w granicach Polski). Klasztor i kościół otaczały mury obronne z 4 basztami i fosami. Budowa została wsparta finansowo przez króla Zygmunta III Wazę, Jana Zamoyskiego, Mikołaja Zebrzydowskiego, Stanisława Żółkiewskiego, Jerzego Mniszcha, następnie wspierały go rodziny Daniłłowiczów i Sobieskich. Już w 1724 roku koronowano uroczyście tutejszy obraz Matki Boskiej Pocieszenia Sokalskiej, co było dowodem ogromnego znaczenia klasztoru w I Rzeczypospolitej. W pożarze w 1843 roku kościół i klasztor spłonął i od tego czasu jego rola zaczęła maleć. W 1870 odbudowany przez O. Jana Kantego Skoczylasa. Klasztor był do wybuchu II wojny światowej miejscem kultu Matki Bożej Sokalskiej. Po zakończeniu wojny święty obraz został przeniesiony do jednej z krakowskich kaplic, a od 2002 roku znajduje się w Sanktuarium w Hrubieszowie. Natomiast sam klasztor został zamieniony na więzienie o zaostrzonym rygorze i znacznie zrujnowany. 27 marca 2012 roku klasztor wraz z kościołem spłonęły doszczętnie. Z zabytkowych zabudowań pozostały jedynie opalone ściany.
• Cerkiew św. Mikołaja z końca XVII wieku.
• Cerkiew Michała Archanioła z XVIII-XIX wieku na ul. B. Chmielnickiego 17
• Katedra Świętych Apostołów Piotra i Pawła na ul. Szeptyckiego 103
• Wieża w murach obronnych klasztoru Brygidek z 1611 roku na ul. B. Chmielnickiego 74
• Dwór z początku XIX wieku na ul. Siczowych Strilciw 19
• Budynek mieszkalny z 1905 r. na ul. Mickiewicza 5
• Budynek gimnazjum z XIX wieku na ul. Tartakiwśkiej 18
• Bursa z początku XX wieku na ul. B. Chmielnickiego 28
• Budynek mieszkalny z XIX wieku na ul. Szeptyckiego 42
• Żeńskie gimnazjum z początku XX wieku na ul. Szeptyckiego 88
• Budynek mieszkalny z XX wieku na ul. Szeptyckiego 89
• Budynek mieszkalny z XIX wieku na ul. Szeptyckiego 119
• Budynek mieszkalny z XIX wieku na ul. Szeptyckiego 121
• Budynek mieszkalny z XIX wieku na ul. Szeptyckiego 133
• Budynek mieszkalny z XIX wieku na ul. Szeptyckiego 157
• Synagoga z XVII wieku, obecnie w ruinie.
• Kaplica św. Mikołaja.

Galeria

• 

  Kościół i klasztor ojców bernardynów. Stan z 2007 roku

• 

  Kościół i klasztor ojców bernardynów. Stan obecny

• 

  Cerkiew prawosławna pw. św. Mikołaja

• 

  Cerkiew greckokatolicka pw. Michała Archanioła

• 

  Katedra greckokatolicka pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła

• 

  Kościół rzymskokatolicki

• 

  Kamienice przy sokalskim rynku

• 

  Dawne gimnazjum żeńskie, obecnie gimnazjum im. Ołeha Romaniwa

• 

  Departament Skarbu Państwa rejonu sokalskiego obwodu lwowskiego

• 

  Wieża i mury klasztoru Brygidek

Ludzie związani z Sokalem

Honorowi obywatele

• Kazimierz Badeni.
• Stanisław Starzyński.
• Michał Bobrzyński, Bolesław Baranowski, Władysław Korosteński (7 listopada 1896).
• Andrzej Potocki, Paweł Sapieha (1906).

Miasta partnerskie

• Opole Lubelskie
• Tyszowce

Zobacz też

• getto w Sokalu
• kordon sokalski

Bibliografia

• Ruszczyński M., Historia miasta Sokala, Lwów 1842.
• Bogdalski C., Klasztor bernardynów w Sokalu, bmw 1906.

Linki zewnętrzne

• Sokal w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego, T. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola. Warszawa, 1890.
• Sokal w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego, T. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska. Warszawa, 1902.
• Zdjęcia z Sokala
• Klasztor Bernardynów (j.ukr)