Przejdź do zawartości

Smołwy (gmina)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Smołwy
gmina wiejska
1921[1][2]–1939
Państwo

 Polska

Województwo

(1919–20: okręg wileński)
(1920–21: okręg nowogródzki)
(1921–22: nowogródzkie[2])
(1922–26: Ziemia Wileńska)
1926–39: wileńskie

Powiat

do 1919: jezioroski
1919–39: brasławski

Siedziba

Smołwy
Turmont

Powierzchnia (1937)

139,3[3] km²

Populacja (1931)
• liczba ludności


3928[3]

• gęstość

28 os./km²

Szczegółowy podział administracyjny (1937)
Liczba gromad

176

Położenie na mapie Polski w 1939
Mapa konturowa Polski w 1939, blisko górnej krawiędzi po prawej znajduje się punkt z opisem „Smołwy”
55°38′24,0000″N 26°21′36,0000″E/55,640000 26,360000

Smołwy (pocz. Smotwy) – dawna gmina wiejska istniejąca do 1945 roku na obszarze Ziemi Wileńskiej[2]/woj. wileńskiego (obecnie na Litwie). Siedzibą gminy było miasteczko Smołwy (Smalvos; 119 mieszkańców w 1921 roku[4]), a następnie osiedle kolejowe Turmont (Turmantas; 18 mieszkańców w 1921 roku[4])[5].

Początkowo gmina należała do powiatu jezioroskiego w guberni kowieńskiej. 31 października 1919 gminę włączono do utworzonego pod Zarządem Cywilnym Ziem Wschodnich nowego powiatu brasławskiego, który wszedł w skład okręgu wileńskiego[6][7]. 20 grudnia 1920 gmina weszła w skład tymczasowego okręgu nowogródzkiego[8], a 19 lutego 1921 została włączona do nowo utworzonego woj. nowogródzkiego[9]. Od 13 kwietnia 1922[2] gmina Smołwy należała do objętej władzą polską Ziemi Wileńskiej[10], przekształconej 20 stycznia 1926 roku w województwo wileńskie[11]. Gmina Smołwy była jedną z 7 gmin wzdłuż granicy z Łotwą, stanowiąc trójstyk Polski, Litwy i Łotwy. W Turmoncie znajdowało się kolejowe przejście graniczne między Polską a Łotwą.

Po wojnie obszar gminy Smołwy wszedł w struktury administracyjne Związku Radzieckiego.

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku gminę zamieszkiwało 3.659 osób, 3.124 było wyznania rzymskokatolickiego, 48 prawosławnego, 382 staroobrzędowego, 97 mojżeszowego a 8 mahometańskiego. Jednocześnie 3.389 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 3 białoruska, 34 żydowską, 170 rosyjska, 8 tatarska, 3 łotewską i 1 ukraińską. Było tu 614 budynków mieszkalnych[12].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Od 1921 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. nowogródzkiego; w czasie II wojny światowej poza administracją polską; po II wojnie światowej poza granicami Polski.
  2. a b c d Istnieje rozbieżność w określaniu przynależności ponadpowiatowej północno-zachodnich gmin powiatu brasławskiego (gminy Brasław, Dryświaty, Dukszty, Opsa, Plusy, Rymszany, Słobódka, Smołwy i Widze) na przełomie lat 1921-22. Dz.U. z 1922 r. nr 26, poz. 213 (Art. 1) wymienia powiat brasławski jako jeden z 5 powiatów (obok wileńskiego, oszmiańskiego, święciańskiego i trockiego) Ziemi Wileńskiej, nad którą objęto władzę państwową w 1922 roku (czyli obszary wchodzące w skład Litwy Środkowej. Natomiast Skorowidz miejscowości RP wydany przez GUS w 1923 roku wylicza powiat brasławski jako jeden z 4 powiatów (obok duniłowickiego, dziśnieńskiego i wilejskiego), które w 1922 roku wydzielono z woj. nowogródzkiego i wcielono do Ziemi Wileńskiej, podając równocześnie szczegółową statystykę dla omawianych gmin z 30 września 1921 roku. Także inne źródła (m.in. mapy) podają informacje o przyłączeniu na przełomie lat 1921-22 do Litwy Środkowej powiatów brasławskiego i lidzkiego (np. Andrzej Gawryszewski: Ludność Polski w XX wieku, 2005; Atlas Historyczny Polski, PKWK, 1967). Rozbieżność ta wynika z różnych interpretacji przeprowadzonych na terenie powiatu brasławskiego (a także lidzkiego) wyborów do Sejmu Wileńskiego na mocy uchwały Sejmu RP z 16 listopada 1921, która zakończyła walkę polityczną na tych terenach. Adam Mielcarek twierdzi że powiaty brasławski i lidzki faktycznie do Litwy Środkowej nie należały (Adam Janusz Mielcarek, Podziały terytorialno-administracyjne II Rzeczypospolitej w zakresie administracji zespolonej, 2008). W niniejszym artykule oparto się na tej analizie, uwzględniając jednak rozbieżność interpretacji w tymże przypisie.
  3. a b Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom I - Województwo Wileńskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938
  4. a b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom VII - Część II - Ziemia Wileńska – Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923
  5. Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
  6. Dz. Urz. ZCZW z 1919 r. Nr 25, poz. 257
  7. Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich z mapą, Eugeniusz Romer, Lwów-Warszawa, 1919
  8. Dz.U. z 1920 r. nr 115, poz. 760
  9. Dz.U. z 1921 r. nr 16, poz. 93
  10. Dz.U. z 1922 r. nr 26, poz. 213 – Art. 8.
  11. Dz.U. z 1926 r. nr 6, poz. 29
  12. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 7, część 2, 1924, s. 14.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]