Sinti: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana]

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Wersja z 12:27, 1 lip 2012

Sinti lub Sinte (l.poj. r.m. Sinto, r.ż. Sintisa) – tradycyjnie wędrowna grupa etniczna, pochodząca z Półwyspu Indyjskiego, pokrewna Romom i wraz z nimi określana zbiorczym mianem Cyganów (niem. Zigeuner, wł. Zingari, w języku sintich – Romané Chavé / Romane Tschawe / Romane Čhave, dosłownie: "Synowie Ramy" lub "Romscy synowie / chłopcy").

Brak jest jednoznacznych danych, mogących wyjaśnić genezę nazwy własnej Sinti. Być może ma ona związek z imieniem legendarnego przywódcy Sindolo, znanego ze średniowiecznych zapisków, odnoszących się do przybyłych w XV wieku do Europy Cyganów. Jej pokrewieństwo toponimowi Sindh (prowincja w dzisiejszym Pakistanie) jest również prawdopodobne, gdyż region ten leży w obszarze, na którym zachodził najwcześniejszy etap etnogenezy Romów. Dane językoznawcze zdają się jednakże wskazywać obcy charakter tego etnonimu, który w deklinacji zachowuje się jak inne zapożyczone słowa.

Większość Sintich posługuje się dialektem północno-zachodniej gałęzi języka romskiego, zwanym przez nich samych sintikanes, w którym można zaobserwować duży wpływ leksykalny i gramatyczny niemczyzny. Rozumienie zasad romanipen pozostało wśród nich najczęściej bardzo ortodoksyjne, co zdaje się być efektem długiej historii prześladowań. Wędrowny tryb życia, tradycyjnie wiązany z większością grup etnicznych określanych jako Cyganie (najprawdopodobniej również będący wynikiem represyjnej polityki państw europejskich), w przypadku Sintich zaczął zanikać w XIX wieku. Jednakże niektóre rodziny kontynuują tę tradycję do dziś zarabiając na życie prowadzeniem wędrownego cyrku lub uprawianiem innych form ulicznej rozrywki (żonglerki, sztuki iluzji, akrobacji na linie, koniu itd.; patrz: Tradycyjne profesje Romów).

Według części opracowań naukowych etnogeneza Sintich przebiegała odmiennie od etnogenezy Romów, jednakże dane językoznawcze zdają się nie potwierdzać tego twierdzenia. Europejski etap tego procesu związany był z obszarem historycznych Niemiec, Niderlandów, północnych regionów Francji i Włoch. W Niemczech i Austrii Sinti pojawili się w XV wieku, zaś z czasem uwidocznił się wśród nich podział na dwie grupy: Eftavagarja (dosłownie: "siedem wozów") i Estraxarja (dosłownie: "z Austrii"). Eftavagarja wywędrowali do Francji, gdzie w wyniku kontaktu z innymi częściami romskiego etnosu doszło do utworzenia grupy Manuszy. Niektóre opracowania naukowe, opierając się na podobieństwie używanych przez nich dialektów romani, traktują Sintich i Manuszy jako jedną grupę etniczną, będącą częścią narodu romskiego. Estraxarja natomiast przemieścili się do Włoch i Chorwacji, na tereny historycznego Królestwa Węgier oraz do Czech.

W Polsce istnieje niewielka społeczność Sintich, których przodkowie zamieszkiwali w XIX wieku ziemie zaboru pruskiego lub zostali po 1945 roku włączeni w granice Polski wraz innymi mieszkańcami tzw. Ziem Odzyskanych. Wśród wierzących dominującym wyznaniem jest katolicyzm, jednak przodkowie polskich Sinti byli również wyznawcami luteranizmu, zapewne w wyniku oddziaływania kultury niemieckiej.

Znani przedstawiciele:

Karol Parno Gierliński (ur. 1938) – artysta-plastyk (rzeźbiarz), pisarz i poeta (piszący w języku romskim oraz polskim), członek zarządu Związku Romów Polskich w Szczecinku
Bireli Lagrene (ur. 1966) – muzyk jazzowy
Django Reinhardt (1910-1953)– muzyk jazzowy
Franz Schnuckenack Reinhardt (1921-2006)– muzyk jazzowy
Titi Winterstein (współcześnie) – muzyk jazzowy
Josef Erich (Joe) Zawinul (1932-2007) – muzyk jazzowy

Zobacz też

Bibliografia

Jerzy Ficowski, Cyganie polscy, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1953
Jerzy Ficowski, Cyganie na polskich drogach, Kraków, Wrocław, Wydaw. Literackie, 1986
Angus M. Fraser, Dzieje Cyganów, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 2001
Vania de Gila - Jan Kochanowski, Mówimy po romsku. Historia, kultura i język narodu romskiego, Szczecinek, Zwiazek Romów Polskich, 2005

Linki zewnętrzne

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
-'''Sinti''' lub '''Sinte''' (l.poj. r.m. '''Sinto''', r.ż. '''Sintisa''') – tradycyjnie [[koczownictwo|wędrowna]] [[grupa etniczna]], pochodząca z [[Półwysep Indyjski|Półwyspu Indyjskiego]], pokrewna [[Romowie|Romom]] i wraz z nimi określana zbiorczym mianem [[Cyganie|Cyganów]] ([[język niemiecki|niem.]] ''Zigeuner'', [[język włoski|wł.]] ''Zingari'', w [[język (mowa)|języku]] sintich – ''Romané Chavé'' / ''Romane Tschawe'' / ''Romane Čhave'', dosłownie: "Synowie [[Rama (Bóg)|Ramy]]" lub "Romscy synowie / chłopcy").
+'''Sinti''' lub '''Sinte''' (l.poj. r.m. '''Sinto''', r.ż. '''Sintisa''') – tradycyjnie [[Nomada|wędrowna]] [[grupa etniczna]], pochodząca z [[Półwysep Indyjski|Półwyspu Indyjskiego]], pokrewna [[Romowie|Romom]] i wraz z nimi określana zbiorczym mianem [[Cyganie|Cyganów]] ([[język niemiecki|niem.]] ''Zigeuner'', [[język włoski|wł.]] ''Zingari'', w [[język (mowa)|języku]] sintich – ''Romané Chavé'' / ''Romane Tschawe'' / ''Romane Čhave'', dosłownie: "Synowie [[Rama (bóg)|Ramy]]" lub "Romscy synowie / chłopcy").
-Brak jest jednoznacznych danych, mogących wyjaśnić genezę nazwy własnej ''Sinti''. Być może ma ona związek z imieniem legendarnego przywódcy Sindolo, znanego ze [[średniowiecze|średniowiecznych]] zapisków, odnoszących się do przybyłych w [[XV wiek]]u do [[Europa|Europy]] [[Cyganie|Cyganów]]. Jej pokrewieństwo [[toponim]]owi [[Sindh]] (prowincja w dzisiejszym [[Pakistan]]ie) jest również prawdopodobne, gdyż region ten leży w obszarze, na którym zachodził najwcześniejszy etap [[etnogeneza|etnogenezy]] [[Romowie|Romów]]. Dane [[językoznawstwo|językoznawcze]] zdają się jednakże wskazywać obcy charakter tego [[etnonim]]u, który w [[deklinacja (językoznawstwo)|deklinacji]] zachowuje się jak inne [[zapożyczenie językowe|zapożyczone]] słowa.
+Brak jest jednoznacznych danych, mogących wyjaśnić genezę nazwy własnej ''Sinti''. Być może ma ona związek z imieniem legendarnego przywódcy Sindolo, znanego ze [[średniowiecze|średniowiecznych]] zapisków, odnoszących się do przybyłych w [[XV wiek]]u do [[Europa|Europy]] [[Cyganie|Cyganów]]. Jej pokrewieństwo [[toponim]]owi [[Sindh]] (prowincja w dzisiejszym [[Pakistan]]ie) jest również prawdopodobne, gdyż region ten leży w obszarze, na którym zachodził najwcześniejszy etap [[etnogeneza|etnogenezy]] [[Romowie|Romów]]. Dane [[językoznawstwo|językoznawcze]] zdają się jednakże wskazywać obcy charakter tego [[etnonim]]u, który w [[deklinacja (językoznawstwo)|deklinacji]] zachowuje się jak inne [[Zapożyczenia językowe|zapożyczone]] słowa.
-Większość Sintich posługuje się [[dialekt]]em północno-zachodniej gałęzi [[język romski|języka romskiego]], zwanym przez nich samych ''sintikanes'', w którym można zaobserwować duży wpływ [[leksyka]]lny i [[gramatyka|gramatyczny]] [[język niemiecki|niemczyzny]]. Rozumienie zasad [[romanipen]] pozostało wśród nich najczęściej bardzo [[ortodoksja|ortodoksyjne]], co zdaje się być efektem długiej historii [[pogrom|prześladowań]]. [[Koczownictwo|Wędrowny]] tryb życia, tradycyjnie wiązany z większością [[grupa etniczna|grup etnicznych]] określanych jako [[Cyganie]] (najprawdopodobniej również będący wynikiem represyjnej polityki państw europejskich), w przypadku Sintich zaczął zanikać w [[XIX wiek]]u. Jednakże niektóre rodziny kontynuują tę tradycję do dziś zarabiając na życie prowadzeniem wędrownego [[cyrk]]u lub uprawianiem innych form ulicznej [[rozrywka|rozrywki]] ([[żonglerka|żonglerki]], [[sztuka iluzji|sztuki iluzji]], [[akrobacja|akrobacji]] na linie, koniu itd.; patrz: [[Romowie#Tradycyjne profesje|Tradycyjne profesje Romów]]).
+Większość Sintich posługuje się [[dialekt]]em północno-zachodniej gałęzi [[język romski|języka romskiego]], zwanym przez nich samych ''sintikanes'', w którym można zaobserwować duży wpływ [[Słownictwo|leksykalny]] i [[gramatyka|gramatyczny]] [[język niemiecki|niemczyzny]]. Rozumienie zasad [[romanipen]] pozostało wśród nich najczęściej bardzo [[ortodoksja|ortodoksyjne]], co zdaje się być efektem długiej historii [[pogrom|prześladowań]]. [[Nomada|Wędrowny]] tryb życia, tradycyjnie wiązany z większością [[grupa etniczna|grup etnicznych]] określanych jako [[Cyganie]] (najprawdopodobniej również będący wynikiem represyjnej polityki państw europejskich), w przypadku Sintich zaczął zanikać w [[XIX wiek]]u. Jednakże niektóre rodziny kontynuują tę tradycję do dziś zarabiając na życie prowadzeniem wędrownego [[Cyrk (rozrywka)|cyrku]] lub uprawianiem innych form ulicznej [[rozrywka|rozrywki]] ([[żonglerka|żonglerki]], [[sztuka iluzji|sztuki iluzji]], [[Akrobacje|akrobacji]] na linie, koniu itd.; patrz: [[Romowie#Tradycyjne profesje|Tradycyjne profesje Romów]]).
-Według części opracowań naukowych [[etnogeneza]] Sintich przebiegała odmiennie od [[etnogeneza|etnogenezy]] [[Romowie|Romów]], jednakże dane [[językoznawstwo|językoznawcze]] zdają się nie potwierdzać tego twierdzenia. Europejski etap tego procesu związany był z obszarem historycznych [[Niemcy|Niemiec]], [[Niderlandy (region historyczny)|Niderlandów]], północnych regionów [[Francja|Francji]] i [[Włochy|Włoch]]. W [[Niemcy|Niemczech]] i [[Austria|Austrii]] Sinti pojawili się w [[XV wiek]]u, zaś z czasem uwidocznił się wśród nich podział na dwie grupy: ''Eftavagarja'' (dosłownie: "siedem wozów") i ''Estraxarja'' (dosłownie: "z Austrii"). ''Eftavagarja'' wywędrowali do [[Francja|Francji]], gdzie w wyniku kontaktu z innymi częściami [[Romowie|romskiego]] [[etnos]]u doszło do utworzenia grupy [[Manusze|Manuszy]]. Niektóre opracowania naukowe, opierając się na podobieństwie używanych przez nich [[dialekt]]ów [[romani]], traktują Sintich i [[Manusze|Manuszy]] jako jedną [[grupa etniczna|grupę etniczną]], będącą częścią [[naród|narodu]] [[Romowie|romskiego]]. ''Estraxarja'' natomiast przemieścili się do [[Włochy|Włoch]] i [[Chorwacja|Chorwacji]], na tereny historycznego [[Królestwo Węgier|Królestwa Węgier]] oraz do [[Czechy|Czech]].
+Według części opracowań naukowych [[etnogeneza]] Sintich przebiegała odmiennie od [[etnogeneza|etnogenezy]] [[Romowie|Romów]], jednakże dane [[językoznawstwo|językoznawcze]] zdają się nie potwierdzać tego twierdzenia. Europejski etap tego procesu związany był z obszarem historycznych [[Niemcy|Niemiec]], [[Niderlandy (region historyczny)|Niderlandów]], północnych regionów [[Francja|Francji]] i [[Włochy|Włoch]]. W [[Niemcy|Niemczech]] i [[Austria|Austrii]] Sinti pojawili się w [[XV wiek]]u, zaś z czasem uwidocznił się wśród nich podział na dwie grupy: ''Eftavagarja'' (dosłownie: "siedem wozów") i ''Estraxarja'' (dosłownie: "z Austrii"). ''Eftavagarja'' wywędrowali do [[Francja|Francji]], gdzie w wyniku kontaktu z innymi częściami [[Romowie|romskiego]] [[Grupa etniczna|etnosu]] doszło do utworzenia grupy [[Manusze|Manuszy]]. Niektóre opracowania naukowe, opierając się na podobieństwie używanych przez nich [[dialekt]]ów [[język romski|romani]], traktują Sintich i [[Manusze|Manuszy]] jako jedną [[grupa etniczna|grupę etniczną]], będącą częścią [[naród|narodu]] [[Romowie|romskiego]]. ''Estraxarja'' natomiast przemieścili się do [[Włochy|Włoch]] i [[Chorwacja|Chorwacji]], na tereny historycznego [[Królestwo Węgier|Królestwa Węgier]] oraz do [[Czechy|Czech]].
 W [[Romowie w Polsce|Polsce]] istnieje niewielka społeczność Sintich, których przodkowie zamieszkiwali w [[XIX wiek]]u ziemie [[zabór pruski|zaboru pruskiego]] lub zostali po [[1945]] roku włączeni w granice [[Polska|Polski]] wraz innymi mieszkańcami tzw. [[Ziemie Odzyskane|Ziem Odzyskanych]]. Wśród wierzących dominującym wyznaniem jest [[katolicyzm]], jednak przodkowie polskich Sinti byli również wyznawcami [[luteranizm]]u, zapewne w wyniku oddziaływania kultury [[Niemcy|niemieckiej]].