Sinti: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
mNie podano opisu zmian |
int. |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Sinti''' lub '''Sinte''' (l.poj. r.m. '''Sinto''', r.ż. '''Sintisa''') – tradycyjnie [[Nomada|wędrowna]] [[grupa etniczna]], pochodząca z [[Półwysep Indyjski|Półwyspu Indyjskiego]], pokrewna [[Romowie|Romom]] i wraz z nimi określana zbiorczym mianem [[Cyganie|Cyganów]] ([[język niemiecki|niem.]] ''Zigeuner'', [[język włoski|wł.]] ''Zingari'', w [[język (mowa)|języku]] sintich – ''Romané Chavé'' / ''Romane Tschawe'' / ''Romane Čhave'', dosłownie: "Synowie [[Rama (bóg)|Ramy]]" lub "Romscy synowie / chłopcy"). |
'''Sinti''' lub '''Sinte''' (l.poj. r.m. '''Sinto''', r.ż. '''Sintisa''') – tradycyjnie [[Nomada|wędrowna]] [[grupa etniczna]], pochodząca z [[Półwysep Indyjski|Półwyspu Indyjskiego]], pokrewna [[Romowie|Romom]] i wraz z nimi określana zbiorczym mianem [[Cyganie|Cyganów]] ([[język niemiecki|niem.]] ''Zigeuner'', [[język włoski|wł.]] ''Zingari'', w [[język (mowa)|języku]] sintich – ''Romané Chavé'' / ''Romane Tschawe'' / ''Romane Čhave'', dosłownie: "Synowie [[Rama (bóg)|Ramy]]" lub "Romscy synowie / chłopcy"). |
||
Brak jest jednoznacznych danych, mogących wyjaśnić genezę nazwy własnej ''Sinti''. Być może ma ona związek z imieniem legendarnego przywódcy Sindolo, znanego ze [[średniowiecze|średniowiecznych]] zapisków, odnoszących się do przybyłych w [[XV wiek]]u do [[Europa|Europy]] [[Cyganie|Cyganów]]. Jej pokrewieństwo [[toponim]]owi [[Sindh]] (prowincja w dzisiejszym [[Pakistan]]ie) jest również prawdopodobne, gdyż region ten leży w obszarze, na którym zachodził najwcześniejszy etap [[etnogeneza|etnogenezy]] [[Romowie|Romów]]. Dane [[językoznawstwo|językoznawcze]] zdają się jednakże wskazywać obcy charakter tego [[etnonim]]u, który w [[deklinacja (językoznawstwo)|deklinacji]] zachowuje się jak inne [[Zapożyczenia językowe|zapożyczone]] |
Brak jest jednoznacznych danych, mogących wyjaśnić genezę nazwy własnej ''Sinti''. Być może ma ona związek z imieniem legendarnego przywódcy Sindolo, znanego ze [[średniowiecze|średniowiecznych]] zapisków, odnoszących się do przybyłych w [[XV wiek]]u do [[Europa|Europy]] [[Cyganie|Cyganów]]. Jej pokrewieństwo [[toponim]]owi [[Sindh]] (prowincja w dzisiejszym [[Pakistan]]ie) jest również prawdopodobne, gdyż region ten leży w obszarze, na którym zachodził najwcześniejszy etap [[etnogeneza|etnogenezy]] [[Romowie|Romów]]. Dane [[językoznawstwo|językoznawcze]] zdają się jednakże wskazywać obcy charakter tego [[etnonim]]u, który w [[deklinacja (językoznawstwo)|deklinacji]] zachowuje się jak inne słowa [[Zapożyczenia językowe|zapożyczone]]. |
||
Większość Sintich posługuje się [[dialekt]]em północno-zachodniej gałęzi [[język romski|języka romskiego]], zwanym przez nich samych ''sintikanes'', w którym można zaobserwować duży wpływ [[Słownictwo|leksykalny]] i [[gramatyka|gramatyczny]] [[język niemiecki|niemczyzny]]. Rozumienie zasad [[romanipen]] pozostało wśród nich najczęściej bardzo [[ortodoksja|ortodoksyjne]], co zdaje się być efektem długiej historii [[pogrom|prześladowań]]. [[Nomada|Wędrowny]] tryb życia, tradycyjnie wiązany z większością [[grupa etniczna|grup etnicznych]] określanych jako [[Cyganie]] (najprawdopodobniej |
Większość Sintich posługuje się [[dialekt]]em północno-zachodniej gałęzi [[język romski|języka romskiego]], zwanym przez nich samych ''sintikanes'', w którym można zaobserwować duży wpływ [[Słownictwo|leksykalny]] i [[gramatyka|gramatyczny]] [[język niemiecki|niemczyzny]]. Rozumienie zasad [[romanipen]] pozostało wśród nich najczęściej bardzo [[ortodoksja|ortodoksyjne]], co zdaje się być efektem długiej historii [[pogrom|prześladowań]]. [[Nomada|Wędrowny]] tryb życia, tradycyjnie wiązany z większością [[grupa etniczna|grup etnicznych]] określanych jako [[Cyganie]] (najprawdopodobniej będący również wynikiem represyjnej polityki państw europejskich), w przypadku Sintich zaczął zanikać w [[XIX wiek]]u. Jednakże niektóre rodziny kontynuują tę tradycję do dziś, zarabiając na życie prowadzeniem wędrownego [[Cyrk (rozrywka)|cyrku]] lub uprawianiem innych form [[rozrywka|rozrywki]] ulicznej ([[żonglerka|żonglerki]], [[sztuka iluzji|sztuki iluzji]], [[Akrobacje|akrobacji]] na linie, koniu itd.; patrz: [[Romowie#Tradycyjne profesje|Tradycyjne profesje Romów]]). |
||
Według części opracowań naukowych [[etnogeneza]] Sintich przebiegała odmiennie od [[etnogeneza|etnogenezy]] [[Romowie|Romów]], jednakże dane [[językoznawstwo|językoznawcze]] zdają się nie potwierdzać tego twierdzenia. Europejski etap tego procesu związany był z obszarem historycznych [[Niemcy|Niemiec]], [[Niderlandy (region historyczny)|Niderlandów]], północnych regionów [[Francja|Francji]] i [[Włochy|Włoch]]. W [[Niemcy|Niemczech]] i [[Austria|Austrii]] Sinti pojawili się w [[XV wiek]]u, zaś z czasem uwidocznił się wśród nich podział na dwie grupy: ''Eftavagarja'' (dosłownie: "siedem wozów") i ''Estraxarja'' (dosłownie: "z Austrii"). ''Eftavagarja'' wywędrowali do [[Francja|Francji]], gdzie w wyniku kontaktu z innymi częściami [[ |
Według części opracowań naukowych, [[etnogeneza]] Sintich przebiegała odmiennie od [[etnogeneza|etnogenezy]] [[Romowie|Romów]], jednakże dane [[językoznawstwo|językoznawcze]] zdają się nie potwierdzać tego twierdzenia. Europejski etap tego procesu związany był z obszarem historycznych [[Niemcy|Niemiec]], [[Niderlandy (region historyczny)|Niderlandów]], północnych regionów [[Francja|Francji]] i [[Włochy|Włoch]]. W [[Niemcy|Niemczech]] i [[Austria|Austrii]] Sinti pojawili się w [[XV wiek]]u, zaś z czasem uwidocznił się wśród nich podział na dwie grupy: ''Eftavagarja'' (dosłownie: "siedem wozów") i ''Estraxarja'' (dosłownie: "z Austrii"). ''Eftavagarja'' wywędrowali do [[Francja|Francji]], gdzie w wyniku kontaktu z innymi częściami [[Grupa etniczna|etnosu]] [[Romowie|romskiego]] doszło do utworzenia grupy [[Manusze|Manuszy]]. Niektóre opracowania naukowe, opierając się na podobieństwie używanych przez nich [[dialekt]]ów [[język romski|romani]], traktują Sintich i [[Manusze|Manuszy]] jako jedną [[grupa etniczna|grupę etniczną]], będącą częścią [[naród|narodu]] [[Romowie|romskiego]]. ''Estraxarja'' natomiast przemieścili się do [[Włochy|Włoch]] i [[Chorwacja|Chorwacji]], na tereny historycznego [[Królestwo Węgier|Królestwa Węgier]] oraz do [[Czechy|Czech]]. |
||
W [[Romowie w Polsce|Polsce]] istnieje niewielka społeczność Sintich, których przodkowie zamieszkiwali w [[XIX wiek]]u ziemie [[zabór pruski|zaboru pruskiego]] lub zostali po [[1945]] roku włączeni w granice [[Polska|Polski]] wraz innymi mieszkańcami tzw. [[Ziemie Odzyskane|Ziem Odzyskanych]]. Wśród wierzących dominującym wyznaniem jest [[katolicyzm]], jednak przodkowie polskich Sinti byli również wyznawcami [[luteranizm]]u, zapewne w wyniku oddziaływania kultury [[Niemcy|niemieckiej]]. |
W [[Romowie w Polsce|Polsce]] istnieje niewielka społeczność Sintich, których przodkowie zamieszkiwali w [[XIX wiek]]u ziemie [[zabór pruski|zaboru pruskiego]] lub zostali po [[1945]] roku włączeni w granice [[Polska|Polski]] wraz innymi mieszkańcami tzw. [[Ziemie Odzyskane|Ziem Odzyskanych]]. Wśród wierzących dominującym wyznaniem jest [[katolicyzm]], jednak przodkowie polskich Sinti byli również wyznawcami [[luteranizm]]u, zapewne w wyniku oddziaływania kultury [[Niemcy|niemieckiej]]. |
||
Znani przedstawiciele: |
Znani przedstawiciele: |
||
* [[Karol Parno Gierliński]] (ur. 1938) – artysta-plastyk (rzeźbiarz), pisarz i poeta (piszący w [[język romski|języku romskim]] oraz [[język polski|polskim]]), członek zarządu Związku Romów Polskich w Szczecinku |
* [[Karol Parno Gierliński]] (ur. 1938) – artysta-plastyk (rzeźbiarz), pisarz i poeta (piszący w [[język romski|języku romskim]] oraz [[język polski|polskim]]), członek zarządu Związku Romów Polskich w Szczecinku; |
||
* Bireli Lagrene (ur. [[1966]]) – muzyk [[jazz]]owy |
* Bireli Lagrene (ur. [[1966]]) – muzyk [[jazz]]owy; |
||
* [[Django Reinhardt]] ([[1910]]-[[1953]]) – muzyk [[jazz]]owy |
* [[Django Reinhardt]] ([[1910]]-[[1953]]) – muzyk [[jazz]]owy; |
||
* Franz Schnuckenack Reinhardt ([[1921]]-[[2006]]) – muzyk [[jazz]]owy |
* Franz Schnuckenack Reinhardt ([[1921]]-[[2006]]) – muzyk [[jazz]]owy; |
||
* Titi Winterstein (współcześnie) – muzyk [[jazz]]owy |
* Titi Winterstein (współcześnie) – muzyk [[jazz]]owy; |
||
* [[Joe Zawinul|Josef Erich (Joe) Zawinul]] ([[1932]]-[[2007]]) – muzyk [[jazz]]owy |
* [[Joe Zawinul|Josef Erich (Joe) Zawinul]] ([[1932]]-[[2007]]) – muzyk [[jazz]]owy. |
||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
Linia 23: | Linia 23: | ||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
* [[Jerzy Ficowski]], ''Cyganie polscy'', Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, [[1953]] |
* [[Jerzy Ficowski]], ''Cyganie polscy'', Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, [[1953]]; |
||
* [[Jerzy Ficowski]], ''Cyganie na polskich drogach'', Kraków, Wrocław, Wydaw. Literackie, [[1986]] |
* [[Jerzy Ficowski]], ''Cyganie na polskich drogach'', Kraków, Wrocław, Wydaw. Literackie, [[1986]]; |
||
* Angus M. Fraser, ''Dzieje Cyganów'', Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, [[2001]] |
* Angus M. Fraser, ''Dzieje Cyganów'', Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, [[2001]]; |
||
* Vania de Gila - Jan Kochanowski, ''Mówimy po romsku. Historia, kultura i język narodu romskiego'', Szczecinek, Zwiazek Romów Polskich, [[2005]] |
* Vania de Gila - Jan Kochanowski, ''Mówimy po romsku. Historia, kultura i język narodu romskiego'', Szczecinek, Zwiazek Romów Polskich, [[2005]]. |
||
== Linki zewnętrzne == |
== Linki zewnętrzne == |
Wersja z 03:22, 7 gru 2012
Sinti lub Sinte (l.poj. r.m. Sinto, r.ż. Sintisa) – tradycyjnie wędrowna grupa etniczna, pochodząca z Półwyspu Indyjskiego, pokrewna Romom i wraz z nimi określana zbiorczym mianem Cyganów (niem. Zigeuner, wł. Zingari, w języku sintich – Romané Chavé / Romane Tschawe / Romane Čhave, dosłownie: "Synowie Ramy" lub "Romscy synowie / chłopcy").
Brak jest jednoznacznych danych, mogących wyjaśnić genezę nazwy własnej Sinti. Być może ma ona związek z imieniem legendarnego przywódcy Sindolo, znanego ze średniowiecznych zapisków, odnoszących się do przybyłych w XV wieku do Europy Cyganów. Jej pokrewieństwo toponimowi Sindh (prowincja w dzisiejszym Pakistanie) jest również prawdopodobne, gdyż region ten leży w obszarze, na którym zachodził najwcześniejszy etap etnogenezy Romów. Dane językoznawcze zdają się jednakże wskazywać obcy charakter tego etnonimu, który w deklinacji zachowuje się jak inne słowa zapożyczone.
Większość Sintich posługuje się dialektem północno-zachodniej gałęzi języka romskiego, zwanym przez nich samych sintikanes, w którym można zaobserwować duży wpływ leksykalny i gramatyczny niemczyzny. Rozumienie zasad romanipen pozostało wśród nich najczęściej bardzo ortodoksyjne, co zdaje się być efektem długiej historii prześladowań. Wędrowny tryb życia, tradycyjnie wiązany z większością grup etnicznych określanych jako Cyganie (najprawdopodobniej będący również wynikiem represyjnej polityki państw europejskich), w przypadku Sintich zaczął zanikać w XIX wieku. Jednakże niektóre rodziny kontynuują tę tradycję do dziś, zarabiając na życie prowadzeniem wędrownego cyrku lub uprawianiem innych form rozrywki ulicznej (żonglerki, sztuki iluzji, akrobacji na linie, koniu itd.; patrz: Tradycyjne profesje Romów).
Według części opracowań naukowych, etnogeneza Sintich przebiegała odmiennie od etnogenezy Romów, jednakże dane językoznawcze zdają się nie potwierdzać tego twierdzenia. Europejski etap tego procesu związany był z obszarem historycznych Niemiec, Niderlandów, północnych regionów Francji i Włoch. W Niemczech i Austrii Sinti pojawili się w XV wieku, zaś z czasem uwidocznił się wśród nich podział na dwie grupy: Eftavagarja (dosłownie: "siedem wozów") i Estraxarja (dosłownie: "z Austrii"). Eftavagarja wywędrowali do Francji, gdzie w wyniku kontaktu z innymi częściami etnosu romskiego doszło do utworzenia grupy Manuszy. Niektóre opracowania naukowe, opierając się na podobieństwie używanych przez nich dialektów romani, traktują Sintich i Manuszy jako jedną grupę etniczną, będącą częścią narodu romskiego. Estraxarja natomiast przemieścili się do Włoch i Chorwacji, na tereny historycznego Królestwa Węgier oraz do Czech.
W Polsce istnieje niewielka społeczność Sintich, których przodkowie zamieszkiwali w XIX wieku ziemie zaboru pruskiego lub zostali po 1945 roku włączeni w granice Polski wraz innymi mieszkańcami tzw. Ziem Odzyskanych. Wśród wierzących dominującym wyznaniem jest katolicyzm, jednak przodkowie polskich Sinti byli również wyznawcami luteranizmu, zapewne w wyniku oddziaływania kultury niemieckiej.
Znani przedstawiciele:
- Karol Parno Gierliński (ur. 1938) – artysta-plastyk (rzeźbiarz), pisarz i poeta (piszący w języku romskim oraz polskim), członek zarządu Związku Romów Polskich w Szczecinku;
- Bireli Lagrene (ur. 1966) – muzyk jazzowy;
- Django Reinhardt (1910-1953) – muzyk jazzowy;
- Franz Schnuckenack Reinhardt (1921-2006) – muzyk jazzowy;
- Titi Winterstein (współcześnie) – muzyk jazzowy;
- Josef Erich (Joe) Zawinul (1932-2007) – muzyk jazzowy.
Zobacz też
Bibliografia
- Jerzy Ficowski, Cyganie polscy, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1953;
- Jerzy Ficowski, Cyganie na polskich drogach, Kraków, Wrocław, Wydaw. Literackie, 1986;
- Angus M. Fraser, Dzieje Cyganów, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 2001;
- Vania de Gila - Jan Kochanowski, Mówimy po romsku. Historia, kultura i język narodu romskiego, Szczecinek, Zwiazek Romów Polskich, 2005.