Aksjomaty Zermela-Fraenkla: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Aksjomat nieskończoności: Zwiększenie czytelności - w pierwotnej wersji te same symbole w różnych miejscach odnoszą się do różnych kwantyfikatorów. Formalnie jest to poprawne, ale drastycznie zmniejsza czytelność. |
|||
Linia 43: | Linia 43: | ||
{{Główny artykuł|Aksjomat nieskończoności}} |
{{Główny artykuł|Aksjomat nieskończoności}} |
||
: Istnieje [[zbiór induktywny]]: |
: Istnieje [[zbiór induktywny]]: |
||
:: <math>\exist x\; \Bigg(\exist |
:: <math>\exist x\; \Bigg(\exist a\; \Big(a \in x \and \forall b\; \neg(b \in a)\Big)</math> |
||
::: <math>\and \forall |
::: <math>\and \forall c \bigg( c\in x\Rightarrow \exist d\; \Big(d \in x \and \forall e\; \big(e \in d \Leftrightarrow (e \in c \or e = c)\big)\Big)\bigg)\Bigg)</math> |
||
: Istnieje wiele takich zbiorów. |
: Istnieje wiele takich zbiorów. |
||
:[[Część wspólna]] wszystkich takich zbiorów jest najmniejszym zbiorem o tych właściwościach i określa zbiór [[liczby naturalne|liczb naturalnych]]. |
:[[Część wspólna]] wszystkich takich zbiorów jest najmniejszym zbiorem o tych właściwościach i określa zbiór [[liczby naturalne|liczb naturalnych]]. |
Wersja z 00:37, 25 wrz 2013
Aksjomaty Zermelo-Fraenkela, w skrócie: aksjomaty ZF – powszechnie przyjmowany system aksjomatów zaproponowany przez Ernsta Zermelo w 1904 roku, który został później uzupełniony przez Abrahama Fraenkela.
Dodając do ZF aksjomat wyboru, bądź zdanie mu równoważne, otrzymuje się teorię ZFC.
Historia
w 1908 r. Ernst Zermelo zaproponował pierwszy zestaw aksjomatów teorii mnogości – teorię mnogości Zermelo. Ta aksjomatyczna teoria nie umożliwiała konstrukcji liczb porządkowych. Choć większość „zwykłej matematyki” można wyprowadzić bez ich używania, to jednak liczby porządkowe są nieodzowne w większości badań teorio-mnogościowych. Ponadto, jeden z aksjomatów Zermelo odwoływał się do bliżej niewyjaśnionego pojęcia „określonej” właściwości. W 1922 r. Abraham Fraenkel i Thoralf Skolem, niezależnie, zaproponowali uściślenie pojęcia „określoności” właściwości jako takich, które mogą zostać sformułowane w rachunku predykatów z równością, w którym jedynym symbolem spoza logiki jest binarny predykat należenia do, oznaczany symbolem ∈. Również niezależnie od siebie, zaproponowali oni zastąpienie aksjomatu podzbiorów przez aksjomat zastępowania. Przez zastosowanie wspomnianego schematu oraz dodanie aksjomatu regularności, zaproponowanego przez Zermelo w 1930 roku, do teorii mnogości Zermelo, otrzymuje się teorię ZF. Dodając do ZF aksjomat wyboru, bądź zdanie mu równoważne, otrzymuje się teorię ZFC.
Aksjomaty Zermelo-Fraenkela
Aksjomat ekstensjonalności
- Główny artykuł:
- Jeżeli zbiory i mają te same elementy, to są identyczne:
Aksjomat zbioru pustego
- Główny artykuł:
- Istnieje zbiór, który nie ma żadnego elementu:
- Na mocy aksjomatu ekstensjonalności istnieje tylko jeden zbiór posiadający taką właściwość – zbiór pusty, oznaczany symbolem
Aksjomat podzbiorów
- Główny artykuł:
- Inne nazwy: aksjomat wyróżniania, aksjomat wycinania.
- Dla każdego zbioru istnieje zbiór , złożony z tych i tylko tych elementów zbioru , które mają własność :
- Aksjomat podzbiorów daje się wyprowadzić z aksjomatu zbioru pustego i aksjomatu zastępowania.
Aksjomat pary
- Główny artykuł:
- Dla dowolnych zbiorów i istnieje zbiór , którego elementami są dokładnie zbiory oraz :
Aksjomat sumy
- Główny artykuł:
- Dla dowolnej rodziny zbiorów istnieje zbiór , do którego należą dokładnie te elementy , które należą do co najmniej jednego spośród zbiorów, które są elementami rodziny :
Aksjomat zbioru potęgowego
- Główny artykuł:
- Dla każdego zbioru istnieje zbiór , którego elementami są dokładnie podzbiory zbioru :
Aksjomat nieskończoności
- Główny artykuł:
- Istnieje zbiór induktywny:
-
- Istnieje wiele takich zbiorów.
- Część wspólna wszystkich takich zbiorów jest najmniejszym zbiorem o tych właściwościach i określa zbiór liczb naturalnych.
Aksjomat zastępowania
- Główny artykuł:
- Aksjomat podzbiorów jest jego słabszą wersją.
- Jeżeli dla każdego istnieje dokładnie jeden , dla którego zachodzi , to dla dowolnego zbioru istnieje taki zbiór , że:
-
-
- przy czym:
Aksjomat regularności
- Główny artykuł:
- Inna nazwa: aksjomat ufundowania.
- Każdy niepusty zbiór ma element rozłączny z :
- Jest on niezależny od pozostałych aksjomatów. Rozważane są teorie, w których jako aksjomat przyjmuje się jego negację. Występujące w takich teoriach nieufundowane zbiory noszą nazwę hiperzbiorów.
Aksjomat wyboru
- Główny artykuł:
- Aksjomat wyboru nie należy do aksjomatyki ZF, ale dodanie go tworzy najpowszechniejsze jej rozszerzenie - ZFC.
- Dla dowolnej rodziny zbiorów niepustych parami rozłącznych istnieje selektor (zbiór, do którego należy dokładnie jeden element z każdego zbioru należącego do rodziny).
-
- przy czym:
- Za pomocą pozostałych aksjomatów można udowodnić równoważność tego aksjomatu z lematem Kuratowskiego-Zorna oraz twierdzeniem, że w każdym zbiorze istnieje relacja dobrego porządku, a także z aksjomatem multiplikacji głoszącym, że dla dowolnej indeksowanej rodziny niepustych zbiorów istnieje funkcja wyboru
- taka, że:
- dla wszystkich .
- taka, że:
Bibliografia
- Wojciech Guzicki, Piotr Zakrzewski: Wykłady ze wstępu do matematyki: wprowadzenie do teorii mnogości. Warszawa: PWN, 2005. ISBN 83-01-14415-7.
- Agnieszka Wojciechowska: Elementy logiki i teorii mnogości. Warszawa: PWN, 1979. ISBN 83-01-00756-7.