Rzepka: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m drobne |
uzupełnienia |
||
| Linia 6: | Linia 6: | ||
== Kręgowce == |
== Kręgowce == |
||
U [[kręgowce|kręgowców]] rzepka występuje u [[ptaki|ptaków]] i [[ssaki|ssaków]]. |
|||
| ⚫ | |||
Rzepka [[konwergencja|konwergentnie]] wyewoluowała u [[łożyskowce|łożyskowców]] i ptaków. Większość [[torbacze|torbaczy]] posiada ją w formie szczątkowej i nieskostniałej, choć kilka gatunków posiada rzepkę kostną{{r|Herzmark}}. Rzepka obecna jest również u współczesnych [[stekowce|stekowców]]: [[dziobak]]a i [[Echidna|kolczatek]]. U bardziej prymitywnych [[czworonogi|czworonogów]], w tym współczesnych [[płazy|płazów]] i większość [[gady|gadów]] (z wyjątkiem niektórych ''[[Lepidosaurus]]''), ścięgna mięśniowe górnej części nogi przyczepione są bezpośrednio do [[kość goleniowa|kości goleniowej]], a rzepka nie występuje{{r|VB}}. |
|||
=== Ssaki === |
|||
Rzepka jest u wielu ssaków największą [[Trzeszczka|trzeszczką]] ciała. Wszczepiona jest w ścięgna [[mięsień czwórgłowy uda|mięśnia czwórgłowego uda]]. Wyróżnia się w niej '''podstawę rzepki''' (''basis patellae''), która skierowana jest ku górze oraz '''wierzchołek rzepki''' (''apex patellae''), zwrócony w dół. Na jej tylnej stronie znajduje się '''powierzchnia stawowa''' (''facies articularis''), która zestawia się z bloczkiem [[kość udowa|kości udowej]]. Z przodu położona jest '''powierzchnia doczaszkowa''' (''facies cranialis''), zwana dawniej '''powierzchnią skórną'''. U m.in. [[krowa|krowy]] i [[koń|konia]] po przyśrodkowej stronie nasady rzepki znajduje się [[wyrostek chrząstkowy]] (''processus cartilagineus''), który uzupełnia [[chrząstka włóknista przyrzepkowa]] (''fibrocartilago parapatellaris''){{r|Krysiaketall}}. |
|||
==== Pies ==== |
|||
U [[pies|psa]] rzepka jest łukowato wygięta do przodu, a jej długość jest dwukrotnie większa od szerokości. Część podstawowa jest silniej niż wierzchołek zaostrzona. W ogólnym kształcie przypomina ziarno [[bób|bobu]]{{r|Krysiaketall}}. |
|||
==== Świnia ==== |
|||
Rzepka u [[świnia|świni]] posiada szeroką podstawę i wąski wierzchołek. Powierzchnia doczaszkowa rzepki jest u niej wysklepiona i podzielona na dwie powierzchnie wtórne. Przyśrodkowa z tych powierzchni jest od bocznej bardziej stroma{{r|Krysiaketall}}. |
|||
==== Przeżuwacze ==== |
|||
[[Krętorogie]] mają rzepkę o ostrym wierzchołku i powierzchni doczaszkowej opatrzonej tępym grzebieniem. Część przyśrodkowa jest silniej rozwinięta i wyposażona w wyrostek chrząstkowy. Mniejsze przeżuwacza mają rzepkę smuklejszą i od strony powierzchni stawowej łukowato wygiętą{{r|Krysiaketall}}. |
|||
==== Koń ==== |
|||
[[Koń]] posiada rzepkę krótką i bryłowatą. Jej wierzchołek jest tępo zakończony, a podstawa zbliżona w obrysie do trójkąta{{r|Krysiaketall}}. |
|||
| ⚫ | |||
{{dopracować|sekcja|źródła|data=2014-04}} |
{{dopracować|sekcja|źródła|data=2014-04}} |
||
U [[człowiek]]a to płaska, trójkątna kość współtworząca [[staw kolanowy]]. Wierzchołek (apex patellae) tej kości skierowany jest ku dołowi, a podstawa (basis patellae) ku górze. Na powierzchni tylnej mieści się dwudzielna powierzchnia stawowa. Powierzchnia przednia rzepki zrasta się ze ścięgnem mięśnia czworogłowego. Rzepka jest największą [[Trzeszczka|trzeszczką]] ciała. |
U [[człowiek]]a to płaska, trójkątna kość współtworząca [[staw kolanowy]]. Wierzchołek (apex patellae) tej kości skierowany jest ku dołowi, a podstawa (basis patellae) ku górze. Na powierzchni tylnej mieści się dwudzielna powierzchnia stawowa. Powierzchnia przednia rzepki zrasta się ze ścięgnem mięśnia czworogłowego. Rzepka jest największą [[Trzeszczka|trzeszczką]] ciała. |
||
| Linia 16: | Linia 35: | ||
{{Przypisy|przypisy= |
{{Przypisy|przypisy= |
||
<ref name=Krysiaketall>{{cytuj książkę | autor= Kazimierz Krysiak, Henryk Kobryń, Franciszek Kobryńczuk | tytuł = Anatomia zwierząt. T. 1. Aparat ruchowy | wydawca = Wydawnictwo naukowe PWN | rok = 2013 | strony=195-210}}</ref> |
|||
<ref name=VB>{{cytuj książkę | autor=Alfred Sherwood Romer | autor2= Thomas S. Parsons | rok=1977 | tytuł=The Vertebrate Body | wydawca=Holt-Saunders International |strony= 205|isbn= 0-03-910284-X}}</ref> |
|||
<ref name=Snodgrass>{{cytuj książkę| autor = R. E. Snodgrass | tytuł = Principles of Insect Morphology | wydawca = Cornell University Press | rok = 1935}}</ref> |
<ref name=Snodgrass>{{cytuj książkę| autor = R. E. Snodgrass | tytuł = Principles of Insect Morphology | wydawca = Cornell University Press | rok = 1935}}</ref> |
||
<ref name=Herzmark>{{cytuj pismo| autor=M. H. Herzmark |tytuł=The Evolution of the Knee Joint| url=http://www.ejbjs.org/cgi/reprint/20/1/77.pdf| data dostępu=2007-11-17| czasopismo=J Bone Joint Surg Am| rok=1938| wolumin=20| strony=77–84| wydanie=1}}</ref> |
|||
}} |
}} |
||
Wersja z 13:30, 22 kwi 2014
Rzepka (łac. patella) - element kończyny lub odnóża zwierząt.
Stawonogi
U niektórych stawonogów rzepka to segment odnóża pomiędzy udem, czyli meropoditem, a goleniem czyli carpopotidetm. Rzepka występuje u większości pajęczaków, kikutnic i na tylnych odnóżach ostrogonów[1].
Kręgowce
U kręgowców rzepka występuje u ptaków i ssaków.
Rzepka konwergentnie wyewoluowała u łożyskowców i ptaków. Większość torbaczy posiada ją w formie szczątkowej i nieskostniałej, choć kilka gatunków posiada rzepkę kostną[2]. Rzepka obecna jest również u współczesnych stekowców: dziobaka i kolczatek. U bardziej prymitywnych czworonogów, w tym współczesnych płazów i większość gadów (z wyjątkiem niektórych Lepidosaurus), ścięgna mięśniowe górnej części nogi przyczepione są bezpośrednio do kości goleniowej, a rzepka nie występuje[3].
Ssaki
Rzepka jest u wielu ssaków największą trzeszczką ciała. Wszczepiona jest w ścięgna mięśnia czwórgłowego uda. Wyróżnia się w niej podstawę rzepki (basis patellae), która skierowana jest ku górze oraz wierzchołek rzepki (apex patellae), zwrócony w dół. Na jej tylnej stronie znajduje się powierzchnia stawowa (facies articularis), która zestawia się z bloczkiem kości udowej. Z przodu położona jest powierzchnia doczaszkowa (facies cranialis), zwana dawniej powierzchnią skórną. U m.in. krowy i konia po przyśrodkowej stronie nasady rzepki znajduje się wyrostek chrząstkowy (processus cartilagineus), który uzupełnia chrząstka włóknista przyrzepkowa (fibrocartilago parapatellaris)[4].
Pies
U psa rzepka jest łukowato wygięta do przodu, a jej długość jest dwukrotnie większa od szerokości. Część podstawowa jest silniej niż wierzchołek zaostrzona. W ogólnym kształcie przypomina ziarno bobu[4].
Świnia
Rzepka u świni posiada szeroką podstawę i wąski wierzchołek. Powierzchnia doczaszkowa rzepki jest u niej wysklepiona i podzielona na dwie powierzchnie wtórne. Przyśrodkowa z tych powierzchni jest od bocznej bardziej stroma[4].
Przeżuwacze
Krętorogie mają rzepkę o ostrym wierzchołku i powierzchni doczaszkowej opatrzonej tępym grzebieniem. Część przyśrodkowa jest silniej rozwinięta i wyposażona w wyrostek chrząstkowy. Mniejsze przeżuwacza mają rzepkę smuklejszą i od strony powierzchni stawowej łukowato wygiętą[4].
Koń
Koń posiada rzepkę krótką i bryłowatą. Jej wierzchołek jest tępo zakończony, a podstawa zbliżona w obrysie do trójkąta[4].
Człowiek
 |
Ta sekcja od 2014-04 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
U człowieka to płaska, trójkątna kość współtworząca staw kolanowy. Wierzchołek (apex patellae) tej kości skierowany jest ku dołowi, a podstawa (basis patellae) ku górze. Na powierzchni tylnej mieści się dwudzielna powierzchnia stawowa. Powierzchnia przednia rzepki zrasta się ze ścięgnem mięśnia czworogłowego. Rzepka jest największą trzeszczką ciała.
-
Powierzchnia przednia - facies anterior -
Powierzchnia stawowa - facies articularis
- ↑ R. E. Snodgrass: Principles of Insect Morphology. Cornell University Press, 1935.
- ↑ M. H. Herzmark. The Evolution of the Knee Joint. „J Bone Joint Surg Am”. 20 (1), s. 77–84, 1938. [dostęp 2007-11-17].
- ↑ Alfred Sherwood Romer, Thomas S. Parsons: The Vertebrate Body. Holt-Saunders International, 1977, s. 205. ISBN 0-03-910284-X.
- ↑ a b c d e Kazimierz Krysiak, Henryk Kobryń, Franciszek Kobryńczuk: Anatomia zwierząt. T. 1. Aparat ruchowy. Wydawnictwo naukowe PWN, 2013, s. 195-210.
