Bób

Bób
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	Euphyllophyta
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Klad	dwuliścienne właściwe
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Rodzaj	wyka
Gatunek	bób
Nazwa systematyczna
Vicia faba L. Sp. Pl. 2: 737. 1753
Synonimy
Faba bona Medik, Faba vulgaris Minch.

Bób (Vicia faba L.) – gatunek jednorocznej rośliny z rodziny bobowatych (Fabaceae Lindl.). Bób to nazwa zwyczajowa, prawidłowa botaniczna nazwa to wyka bób, należy bowiem do rodzaju wyka. Regionalnie nazywany bywa także boberem. Obecnie nie występuje już w stanie dzikim i nie jest znane miejsce jego pochodzenia. Jest powszechnie uprawiany jako warzywo. Ma jedną odmianę – bobik (V. faba var. equina. syn. V. faba var. minor), który różni się smuklejszym pokrojem, nieco wyższą łodygą, dłuższymi liśćmi i mniejszymi (do 20 mm), niemal kulistymi nasionami, o czerwonym lub brunatnym kolorze.

Morfologia

Korzeń

Palowy, wrzecionowaty, mocno rozgałęziony.

Łodyga

Naga, dęta (w formie rurki), na przekroju czterokanciasta, o wysokości do 100 cm, sinozielona, rozgałęziona jedynie u podstawy, podczas suszenia (podobnie jak reszta rośliny) czernieje.

Liście

Również sinozielone, parzystopierzaste. Listki w liczbie 2 do 3 par, w kształcie eliptycznym, o ostrym wyrostku końcowym (dolne liście z jedną parą). U nasady duże, sercowate przylistki.

Kwiaty

Motylkowe, o długości do 5 cm, białe o fioletowym żagielku i czarnych plamkach na skrzydełkach. Zazwyczaj zebrane w groniaste kwiatostany (po 2 do 4 kwiatów) wyrastające u nasady liści.

Owoce

W kształcie strąku, obłego, zwisającego w dół. Osiąga do 12 cm, zawiera 2 do 5 nasion rozdzielonych gąbczastymi przegródkami. Nasiona mają kształt soczewki lub nerki, osiągają 35 mm długości. Koloru jasnożółtego lub jasnozielonego, ewentualnie brunatne.

Zastosowanie

• Roślina jadalna, używana w wielu kuchniach świata
• Odmiana bobik uprawiana jest na paszę.
• Historia uprawy:
  • bób uprawiany był w basenie Morza Śródziemnego od dawna, prawdopodobnie już w okresie neolitu. Świadczą o tym wykopaliska w Jerychu. Najstarsze jego znaleziska w Starożytnym Egipcie pochodzą z okresu 2500-2300 lat p.n.e. W Starożytnym Egipcie bób odgrywał rolę kultową. Ponieważ uważany był za "pokarm umarłych", kapłani go nie spożywali; podobnie pitagorejczycy. Pliniusz Starszy pisał, że wśród roślin strączkowych Rzymianie najbardziej cenią bób. Nasiona bobu odnaleziono w ruinach Troi.
  • W Chinach reprezentowany jest najwcześniej ze znaleziska z okresu neolitycznej kultury Longshan, ale nie jest to pewne. Przyjmuje się, że został wprowadzony z Bliskiego Wschodu dużo później, ok. II w. p.n.e.
• W czasach biblijnych, jak podaje to w Biblii prorok Ezechiel, mąki z bobu dodawano do wypieku chleba. Bób był wartościowym pokarmem, umożliwiającym ludziom długie przetrwanie w obleganych twierdzach.
• W latach 1910-1913 z siewek bobu wyizolowano aminokwas – lewodopę. Chociaż początkowo nie przypisywano mu żadnej roli fizjologicznej związek chemiczny okazał się skutecznym lekiem na chorobę Parkinsona i od roku 1961 jest stosowany w terapii. W organizmie człowieka ulega przekształceniu do dopaminy, której niedobór stwierdza się u osób chorych. Bób jako naturalne źródło lewodopy może być wykorzystywany w leczeniu choroby Parkinsona.

Wartość odżywcza

Ilość aminokwasów w 100 g Nazwa Ilość w mg Izoleucyna 304 Leucyna 536 Lizyna 487 Metionina 48 Cystyna 61 Fenyloalanina 329 Tyrozyna 243 Treonina 256 Tryptofan 73 Walina 341 Arginina 682 Histydyna 182 Alanina 316 Kwas asparaginowy 853 Kwas glutaminowy 1144 Glicyna 316 Prolina 304 Seryna 341

Wartość odżywcza Bób, mrożony (100 g) Wartość energetyczna 308 kJ (74 kcal) Białka 6,8 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 15% 15% 15% 15% M 12% 12% 12% 12% Węglowodany 13,4 g szczegółowe informacje Przyswajalne 7,8 g RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,0% 6,0% 6,0% 6,0% M 6,0% 6,0% 6,0% 6,0% Jednocukry Glukoza b.d. g Fruktoza b.d. g Dwucukry Sacharoza 0,9 g Laktoza 0,0 g Skrobia 5,2 g Błonnik 5,6 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 22% 22% 27% 27% M 15% 15% 19% 19% Tłuszcze 0,4 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 0,06 g Kwasy tł. nienasycone Jednonienasycone 0,08 g Wielonienasycone 0,18 g omega-3 0,02 g α-Linolenowy (ALA) 0,02 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,8% 1,8% 1,8% 1,8% M 1,3% 1,3% 1,3% 1,3% omega-6 0,16 g Linolowy (LA) 0,16 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,3% 1,3% 1,5% 1,5% M 0,9% 0,9% 1,1% 1,1% Woda 78,2 g szczegółowe informacje AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,9% 2,9% 2,9% 2,9% M 2,1% 2,1% 2,1% 2,1% Witaminy Witamina C 21,5 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 29% 29% 29% 29% M 24% 24% 24% 24% Tiamina (B1) 0,078 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,1% 7,1% 7,1% 7,1% M 6,5% 6,5% 6,5% 6,5% Ryboflawina (B2) 0,052 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,7% 4,7% 4,7% 4,7% M 4,0% 4,0% 4,0% 4,0% Niacyna (B3) 2,77 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 20% 20% 20% 20% M 17% 17% 17% 17% Witamina B6 0,05 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,8% 3,8% 3,3% 3,3% M 3,8% 3,8% 2,9% 2,9% Foliany 0,1392 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 35% 35% 35% 35% M 35% 35% 35% 35% Kobalamina (B12) 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina A 0,027 mg RAE RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,9% 3,9% 3,9% 3,9% M 3,0% 3,0% 3,0% 3,0% Witamina D 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina E 0,44 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,9% 2,9% 2,9% 2,9% M 2,9% 2,9% 2,9% 2,9% Makroelementy Fosfor 49 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,0% 7,0% 7,0% 7,0% M 7,0% 7,0% 7,0% 7,0% Wapń 52 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 5,2% 5,2% 4,3% 4,3% M 5,2% 5,2% 5,2% 4,3% Magnez 21 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,8% 6,6% 6,6% 6,6% M 5,3% 5,0% 5,0% 5,0% Potas 226 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,8% 4,8% 4,8% 4,8% M 4,8% 4,8% 4,8% 4,8% Sód 6 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,4% 0,4% 0,5% 0,5% M 0,4% 0,4% 0,5% 0,5% Mikroelementy Jod b.d mg Żelazo 1,6 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 8,9% 8,9% 20% 20% M 20% 20% 20% 20% Miedź 0,09 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 10% 10% 10% 10% M 10% 10% 10% 10% Cynk 1,4 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 18% 18% 18% 18% M 13% 13% 13% 13% Mangan 0,34 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 19% 19% 19% 19% M 15% 15% 15% 15% Dane liczbowe na podstawie: Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health

Udział w kulturze

• Wymieniony jest w dwóch księgach Biblii: w drugiej Księdze Samuela (17,27-29) i Księdze Ezechiela (4,9). W Biblii Tysiąclecia hebrajskie słowo oznaczające bób w Księdze Samuela zostało błędnie przetłumaczone jako fasola (nie występowała ona w czasach biblijnych w Starym Świecie), w Księdze Ezechiela przetłumaczono je prawidłowo.
• Annibale Carracci namalował obraz "Zjadacz bobu".

Galeria

• 

  Liście

• 

  Strąk

• 

  Kwiaty

• 

  Nasiono

• 

  Mszyca burakowa (Aphis fabae) na bobie

• 

  Rdza bobu (Uromyces fabae)

• 

  Zjadacz bobu – obraz Annibale Carracci