Bób
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
| Bób | |
 |
|
| Systematyka[1] | |
| Domena | eukarionty |
| Królestwo | rośliny |
| Klad | rośliny naczyniowe |
| Klad | Euphyllophyta |
| Klad | rośliny nasienne |
| Klasa | okrytonasienne |
| Klad | dwuliścienne właściwe |
| Rząd | bobowce |
| Rodzina | bobowate |
| Rodzaj | wyka |
| Gatunek | bób |
| Nazwa systematyczna | |
| Vicia faba L. Sp. Pl. 2: 737. 1753[2] |
|
| Synonimy | |
|
Faba bona Medik, Faba vulgaris Minch. |
|
Bób (Vicia faba L.) – gatunek jednorocznej rośliny z rodziny bobowatych (Fabaceae Lindl.). Bób to nazwa zwyczajowa, prawidłowa botaniczna nazwa to wyka bób, należy bowiem do rodzaju wyka[3]. Obecnie nie występuje już w stanie dzikim i nie jest znane miejsce jego pochodzenia. Jest powszechnie uprawiany jako warzywo[4]. Ma jedną odmianę – bobik (V. faba var. equina. syn. V. faba var. minor), który różni się smuklejszym pokrojem, nieco wyższą łodygą, dłuższymi liśćmi i mniejszymi (do 20 mm), niemal kulistymi nasionami, o czerwonym lub brunatnym kolorze.
Spis treści
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Korzeń
- Palowy, wrzecionowaty, mocno rozgałęziony.
- Łodyga
- Naga, dęta (w formie rurki), na przekroju czterokanciasta, o wysokości do 100 cm, sinozielona, rozgałęziona jedynie u podstawy, podczas suszenia (podobnie jak reszta rośliny) czernieje.
- Liście
- Również sinozielone, parzystopierzaste. Listki w liczbie 2 do 3 par, w kształcie eliptycznym, o ostrym wyrostku końcowym (dolne liście z jedną parą). U nasady duże, sercowate przylistki.
- Kwiaty
- Motylkowe, o długości do 5 cm, białe o fioletowym żagielku i czarnych plamkach na skrzydełkach. Zazwyczaj zebrane w groniaste kwiatostany (po 2 do 4 kwiatów) wyrastające u nasady liści.
- Owoce
- W kształcie strąku, obłego, zwisającego w dół. Osiąga do 12 cm, zawiera 2 do 5 nasion rozdzielonych gąbczastymi przegródkami. Nasiona mają kształt soczewki lub nerki, osiągają 35 mm długości. Koloru jasnożółtego lub jasnozielonego, ewentualnie brunatne.
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
- Roślina jadalna, używana w wielu kuchniach świata[5]
- Odmiana bobik uprawiana jest na paszę[5].
- Historia uprawy: bób uprawiany był w basenie Morza Śródziemnego od dawna, prawdopodobnie już w okresie neolitu. Świadczą o tym wykopaliska w Jerychu. Najstarsze jego znaleziska w Starożytnym Egipcie pochodzą z okresu 2500-2300 lat p.n.e[6]. W Starożytnym Egipcie bób odgrywał rolę kultową. Ponieważ uważany był za "pokarm umarłych", kapłani go nie spożywali; podobnie pitagorejczycy. Pliniusz Starszy pisał, że wśród roślin strączkowych Rzymianie najbardziej cenią bób. Nasiona bobu odnaleziono w ruinach Troi. W Chinach uprawiany jest od 5000 lat.
- W czasach biblijnych, jak podaje to w Biblii prorok Ezechiel, mąki z bobu dodawano do wypieku chleba. Bó był wartościowym pokarmem, umożliwiającym ludziom długie przetrwanie w obleganych twierdzach[6].
- W latach 1910-1913 z siewek bobu wyizolowano aminokwas – lewodopę[7]. Chociaż początkowo nie przypisywano mu żadnej roli fizjologicznej związek chemiczny okazał się skutecznym lekiem na chorobę Parkinsona i od roku 1961 jest stosowany w terapii. W organizmie człowieka ulega przekształceniu do dopaminy, której niedobór stwierdza się u osób chorych[8]. Bób jako naturalne źródło lewodopy może być wykorzystywany w leczeniu choroby Parkinsona[9].
Udział w kulturze[edytuj | edytuj kod]
- Wymieniony jest w dwóch księgach Biblii: w drugiej Księdze Samuela (17,27-29) i Księdze Ezechiela (4,9). W Biblii Tysiąclecia hebrajskie słowo oznaczające bób w Księdze Samuela zostało błędnie przetłumaczone jako fasola (nie występowała ona w czasach biblijnych w Starym Świecie), w Księdze Ezechiela przetłumaczono je prawidłowo[6].
- Annibale Carracci namalował obraz "Zjadacz bobu".
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Liście
-
Strąk
-
Kwiaty
-
Nasiono
-
Mszyca burakowa (Aphis fabae) na bobie
-
Rdza bobu (Uromyces fabae)
-
Zjadacz bobu – obraz Annibale Carracci
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ P.F. Stevens: Angiosperm Phylogeny Website/Fabaceae (ang.). 2001–. [dostęp 2009-09-23].
- ↑ The Plant List. [dostęp 2015-02-13].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland : a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-02-03].
- ↑ 5,0 5,1 Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
- ↑ O. Hornykiewicz. A brief history of levodopa.. „J Neurol”. 257 (Suppl 2), s. S249-52, Nov 2010. DOI: 10.1007/s00415-010-5741-y. PMID: 21080185.
- ↑ O. Hornykiewicz. L-DOPA: from a biologically inactive amino acid to a successful therapeutic agent.. „Amino Acids”. 23 (1-3), s. 65-70, 2002. DOI: 10.1007/s00726-001-0111-9. PMID: 12373520.
- ↑ H. Apaydin, S. Ertan, S. Ozekmekçi. Broad bean (Vicia faba)--a natural source of L-dopa--prolongs on periods in patients with Parkinson's disease who have on-off fluctuations.. „Mov Disord”. 15 (1), s. 164-6, Jan 2000. PMID: 10634260.
