Bób

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Bób
Ilustracja
Systematyka[1]
Domena eukarionty
Królestwo rośliny
Klad rośliny naczyniowe
Klad Euphyllophyta
Klad rośliny nasienne
Klasa okrytonasienne
Klad dwuliścienne właściwe
Rząd bobowce
Rodzina bobowate
Rodzaj wyka
Gatunek bób
Nazwa systematyczna
Vicia faba L.
Sp. Pl. 2: 737. 1753[2]
Synonimy

Faba bona Medik, Faba vulgaris Minch.
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Zobacz w Wikibooks publikację
Uprawa bobu

Bób (Vicia faba L.) – gatunek jednorocznej rośliny z rodziny bobowatych (Fabaceae Lindl.). Bób to nazwa zwyczajowa, prawidłowa botaniczna nazwa to wyka bób, należy bowiem do rodzaju wyka[3]. Regionalnie nazywany bywa także boberem[4][5]. Obecnie nie występuje już w stanie dzikim i nie jest znane miejsce jego pochodzenia. Jest powszechnie uprawiany jako warzywo[6]. Ma jedną odmianę – bobik (V. faba var. equina. syn. V. faba var. minor), który różni się smuklejszym pokrojem, nieco wyższą łodygą, dłuższymi liśćmi i mniejszymi (do 20 mm), niemal kulistymi nasionami, o czerwonym lub brunatnym kolorze.

Morfologia[edytuj]

Korzeń
Palowy, wrzecionowaty, mocno rozgałęziony.
Łodyga
Naga, dęta (w formie rurki), na przekroju czterokanciasta, o wysokości do 100 cm, sinozielona, rozgałęziona jedynie u podstawy, podczas suszenia (podobnie jak reszta rośliny) czernieje.
Liście
Również sinozielone, parzystopierzaste. Listki w liczbie 2 do 3 par, w kształcie eliptycznym, o ostrym wyrostku końcowym (dolne liście z jedną parą). U nasady duże, sercowate przylistki.
Kwiaty
Motylkowe, o długości do 5 cm, białe o fioletowym żagielku i czarnych plamkach na skrzydełkach. Zazwyczaj zebrane w groniaste kwiatostany (po 2 do 4 kwiatów) wyrastające u nasady liści.
Owoce
W kształcie strąku, obłego, zwisającego w dół. Osiąga do 12 cm, zawiera 2 do 5 nasion rozdzielonych gąbczastymi przegródkami. Nasiona mają kształt soczewki lub nerki, osiągają 35 mm długości. Koloru jasnożółtego lub jasnozielonego, ewentualnie brunatne.

Zastosowanie[edytuj]

  • Roślina jadalna, używana w wielu kuchniach świata[7]
  • Odmiana bobik uprawiana jest na paszę[7].
  • Historia uprawy:
    • bób uprawiany był w basenie Morza Śródziemnego od dawna, prawdopodobnie już w okresie neolitu. Świadczą o tym wykopaliska w Jerychu. Najstarsze jego znaleziska w Starożytnym Egipcie pochodzą z okresu 2500-2300 lat p.n.e.[8] W Starożytnym Egipcie bób odgrywał rolę kultową. Ponieważ uważany był za "pokarm umarłych", kapłani go nie spożywali; podobnie pitagorejczycy. Pliniusz Starszy pisał, że wśród roślin strączkowych Rzymianie najbardziej cenią bób. Nasiona bobu odnaleziono w ruinach Troi.
    • W Chinach reprezentowany jest najwcześniej ze znaleziska z okresu neolitycznej kultury Longshan, ale nie jest to pewne[9]. Przyjmuje się, że został wprowadzony z Bliskiego Wschodu dużo później, ok. II w. p.n.e.[10]
  • W czasach biblijnych, jak podaje to w Biblii prorok Ezechiel, mąki z bobu dodawano do wypieku chleba. Bób był wartościowym pokarmem, umożliwiającym ludziom długie przetrwanie w obleganych twierdzach[8].
  • W latach 1910-1913 z siewek bobu wyizolowano aminokwas – lewodopę[11]. Chociaż początkowo nie przypisywano mu żadnej roli fizjologicznej związek chemiczny okazał się skutecznym lekiem na chorobę Parkinsona i od roku 1961 jest stosowany w terapii. W organizmie człowieka ulega przekształceniu do dopaminy, której niedobór stwierdza się u osób chorych[12]. Bób jako naturalne źródło lewodopy może być wykorzystywany w leczeniu choroby Parkinsona[13].
 Zobacz też: fawizm.

Udział w kulturze[edytuj]

Galeria[edytuj]

  • Liście

  • Strąk

  • Kwiaty

  • Nasiono

  • Mszyca burakowa (Aphis fabae) na bobie

  • Rdza bobu (Uromyces fabae)

  • Zjadacz bobu – obraz Annibale Carracci

Przypisy[edytuj]

  1. ↑ P.F. Stevens: Angiosperm Phylogeny Website/Fabaceae (ang.). 2001–. [dostęp 2009-09-23].
  2. ↑ The Plant List. [dostęp 2015-02-13].
  3. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland : a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  4. ↑ Bober. Słownik języka polskiego PWN.
  5. ↑ Bób/bober. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
  6. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-02-03].
  7. ↑ a b Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
  8. ↑ a b c Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
  9. ↑ Chang Kwang-chih: Food in Chinese culture: anthropological and historical perspective. New Haven: Yale University Press, 1977, s. 27-28. ISBN 0-300-01938-6.
  10. ↑ Lawrence Kaplan: Beans, Peas, and Lentils. W: Kenneth F. Kiple, Kriemhild Coneè Ornelas: The Cambridge world history of food. Cambridge, UK ; New York: Cambridge University Press, 2000, s. 279. ISBN 978-0-521-40216-3.
  11. ↑ O. Hornykiewicz. A brief history of levodopa.. „J Neurol”. 257 (Suppl 2), s. S249-52, Nov 2010. DOI: 10.1007/s00415-010-5741-y. PMID: 21080185. 
  12. ↑ O. Hornykiewicz. L-DOPA: from a biologically inactive amino acid to a successful therapeutic agent.. „Amino Acids”. 23 (1-3), s. 65-70, 2002. DOI: 10.1007/s00726-001-0111-9. PMID: 12373520. 
  13. ↑ H. Apaydin, S. Ertan, S. Ozekmekçi. Broad bean (Vicia faba)--a natural source of L-dopa--prolongs on periods in patients with Parkinson's disease who have on-off fluctuations.. „Mov Disord”. 15 (1), s. 164-6, Jan 2000. PMID: 10634260. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bób&oldid=49696067”