Plac Unii Lubelskiej w Warszawie: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Historia: +przypis |
m MalarzBOT: regeneracja szablonu {{Ulica infobox}} |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Ulica infobox |
{{Ulica infobox |
||
| |
|nazwa = plac Unii Lubelskiej |
||
|nazwa oryginalna = |
|||
|państwo_flaga = |
|||
|jednostki = [[Śródmieście (Warszawa)|Śródmieście]], [[Śródmieście Południowe (Warszawa)|Śródmieście Południowe]], [[Ujazdów (Warszawa)|Ujazdów]] |
|||
|miasto = Warszawa |
|||
⚫ | |||
|miasto_herb = |
|||
⚫ | |||
|rodzaj = P |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
| |
|państwo = Polska |
||
| |
|miejscowość = [[Warszawa]] |
||
| |
|długość = |
||
|poprzednie nazwy = |
|||
|jedn2_nazwa = Śródmieście Południowe |
|||
| |
|plan = |
||
| |
|przebieg = |
||
| |
|kod mapy = Warszawa |
||
|współrzędne = 52°12′49″N 21°1′17″E |
|||
|mapa = |
|||
⚫ | |||
|kod mapy=Warszawa |
|||
|stopniN=52|minutN=12|sekundN=49 |
|||
|stopniE=21|minutE=1|sekundE=17 |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
|przebieg = |
|||
|commons = Category:Unii Lubelskiej Square in Warsaw |
|||
⚫ | |||
}} |
}} |
||
[[Plik:Plac Unii Lubelskiej w Warszawie Lata 30.jpg|right|thumb|Plac Unii Lubelskiej z [[Pomnik Lotnika w Warszawie|pomnikiem Lotnika]] w latach 30. XX wieku. Po lewej kamienica Jana Łaskiego ]] |
[[Plik:Plac Unii Lubelskiej w Warszawie Lata 30.jpg|right|thumb|Plac Unii Lubelskiej z [[Pomnik Lotnika w Warszawie|pomnikiem Lotnika]] w latach 30. XX wieku. Po lewej kamienica Jana Łaskiego ]] |
Wersja z 18:04, 31 paź 2019
Śródmieście, Śródmieście Południowe, Ujazdów | |
nr rej. 605/1 z 1.07.1965 | |
Plac Unii Lubelskiej, widok w kierunku wylotu ul. Bagatela | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Położenie na mapie Warszawy | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego | |
52°12′49,0″N 21°01′17,0″E/52,213611 21,021389 |
Plac Unii Lubelskiej – plac znajdujący się w dzielnicach Śródmieście i Mokotów w Warszawie.
Położenie
Plac leży na osi jednej z głównych arterii komunikacyjnych łączących Śródmieście z Mokotowem. Zbiegają się doń ulice:
- od północy: Polna, Marszałkowska i al. Jana Chrystiana Szucha
- od wschodu: Bagatela
- od południa: Puławska i Klonowa
- od zachodu: Tadeusza Boya-Żeleńskiego
Nazwa
Pierwotnie plac nazywany był Rondem Mokotowskim, leżał bowiem na granicy gruntów wsi Mokotów[1]. Ok. 1875 zaczął być nazywany Keksholmskim od nazwy położonych w pobliżu koszar Lejb-Gwardyjskiego Keksholmskiego Pułku[2]. Obecną nazwę nadano w lipcu w 1919, w 350. rocznicę zawarcia unii lubelskiej[3][4].
Historia
Plac został ukształtowany przed 1770 jako najdalej na południe wysunięty okrągły plac zaprojektowany w ramach tzw. założenia ujazdowskiego. W 1770 od południowego zachodu i południa został otoczony Okopem Lubomirskiego[1].
W latach 1816–1818 w południowej części placu wniesiono klasycystyczne rogatki Mokotowskie zaprojektowane przez Jakuba Kubickiego[5].
Ok. 1881 przez plac (z Marszałkowskiej i dalej w Bagatelę) poprowadzono linię tramwaju konnego, a w 1908 – tramwaju elektrycznego.
W 1892 w pobliżu placu (od strony ul. Chocimskiej) uruchomiono stację wąskotorowej kolejki dojazdowej – kolejki wilanowskiej. W 1898 po południowo-zachodniej stronie placu powstała stacja kolejki grójeckiej[6].
Na początku XX wieku plac zaczął być zabudowywany wysokimi, sześcio- i ośmiopiętrowymi kamienicami. Pomiędzy ul. Polną a ul. Marszałkowską wzniesiono kamienicę Kacperskich (1909–1913), kamienicę Wielburskiego między ul. Marszałkowską a al. Jana Chrystiana Szucha, kamienicę Adama Bromke (1911–1912) leżącą pomiędzy al. Jana Chrystiana Szucha i ul. Bagatela oraz kamienicę Jana Łaskiego (1911–1912) położoną w rozwidleniu ulic Klonowej i Bagateli.
11 listopada 1932 na placu odsłonięto pomnik Lotnika dłuta Edwarda Wittinga, zniszczony przez Niemców w 1944. W 1967 jego kopia została ustawiona na skrzyżowaniu ulicy Żwirki i Wigury z Wawelską.
W 1935 stację kolejki grójeckiej przeniesiono na południe, w pobliże skrzyżowania ulicy Puławskiej z ulicą Odyńca, a w 1938 na Dworzec Południowy[7].
W 1936 przy placu (pod adresem ul. Polna 1) wzniesiono budynek Komendy Straży Ogniowej, w którym mieścił się także III oddział straży, przeniesiony tutaj z Nowego Światu 6[8]. Obecnie w budynku mieści się Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej.
W ramach planowanej na Polu Mokotowskim Dzielnicy Marszałka Józefa Piłsudskiego przy placu miała powstać nowa siedziba Polskiego Radia[9]. Wieżowiec zaprojektowany przez Bohdana Pniewskiego na osi ul. Puławskiej miał domykać perspektywę i tworzyć dominantę widokową od strony Mokotowa[10].
W 1940 plac Unii Lubelskiej znalazł się na granicy tzw. dzielnicy niemieckiej[11]. W latach 1942–1944 na placu miała swój przystanek początkowy i końcowy okólna linia tramwajowa „0” przeznaczona wyłącznie dla Niemców[12].
W pierwszych dniach powstania warszawskiego plac był miejscem walk Dywizjonu „Jeleń”[2]. Został opanowany przez powstańców już 1 sierpnia, jednak dalsze ataki przeprowadzone na budynki w dzielnicy policyjnej zakończyły się niepowodzeniem – oddziały polskie zostały zmuszone do wycofania się, ponosząc ogromne straty[13]. W odwecie Niemcy dokonali masowych mordów na polskich cywilach, rozstrzeliwując okolicznych mieszkańców m.in. na terenie ogrodu jordanowskiego przy ul. Bagatela. W trakcie i po powstaniu część kamienic znajdujących się przy placu oraz jeden domek rogatkowy zostały spalone[14].
W okresie PRL w kamienicy Adama Bromke (ul. Bagatela 14) mieścił się jeden z Klubów Międzynarodowej Prasy i Książki[15].
W 1962 przy placu, w miejscu dawnej końcowej stacji kolejki grójeckiej[16], wzniesiono pawilon „Supersam”. W 2006 budynek został zburzony, a na jego miejscu w latach 2010–2013 wzniesiono centrum biurowo-handlowe Plac Unii.
W 1965 założenie urbanistyczne placu zostało wpisane do rejestru zabytków[17].
W 1999 (w 430. rocznicę zawarcia unii lubelskiej) na ścianie narożnej kamienicy przy ul. Bagatela 15 odsłonięto tablicę upamiętniającą unię lubelską ufundowaną przez społeczeństwo Lublina[18].
Przypisy
- ↑ a b Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 232.
- ↑ a b Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 913. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 369. ISBN 83-86619-97X.
- ↑ Jerzy Kasprzycki: Korzenie miasta, Tom I. Śródmieście Południowe. Warszawa: Wydawnictwo VEDA, 2004, s. 110. ISBN 83-85584-45-5.
- ↑ Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1977, s. 208.
- ↑ Jarosław Zieliński: Plac Unii i okolice. Warszawa: EKBIN Studio PR, 2013, s. 39–40. ISBN 978-83-929745-4-3.
- ↑ Hanna Faryna-Paszkiewicz. Pierwsza wąskotorówka. „Skarpa Warszawska”. 9 (66), s. 10, wrzesień 2014.
- ↑ Ryszard Mączewski: Warszawa między wojnami. Łódź: Księży Młyn, 2009, s. 69. ISBN 978-83-61253-51-8.
- ↑ Grzegorz Mika: Od wielkich idei do wielkiej płyty. Burzliwe dzieje warszawskiej architektury. Agencja Wydawniczo-Reklamowa Skarpa Warszawska, 2017, s. 194–195. ISBN 978-83-63842-67-3.
- ↑ Grzegorz Mika: Od wielkich idei do wielkiej płyty. Burzliwe dzieje warszawskiej architektury. Agencja Wydawniczo-Reklamowa Skarpa Warszawska, 2017, s. 194. ISBN 978-83-63842-67-3.
- ↑ Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 371. ISBN 978-83-07-03239-9.
- ↑ Warszawskie tramwaje elektryczne. Tom II. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1998, s. 27-28. ISBN 83-907574-00.
- ↑ Adam Borkiewicz: Powstanie warszawskie. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1969, s. 63-64.
- ↑ Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 233.
- ↑ Julian Bystrzanowski, Konrad Dutkowski: Wszystko o Warszawie. Informator. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Tursytyka, 1975, s. 163.
- ↑ Symeon Surgiewicz: Warszawskie ciuchcie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1972, s. 18.
- ↑ Zestawienia zabytków nieruchomych. Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 30 września 2018 r.. Woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 52. [dostęp 2018-11-22].
- ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 30. ISBN 83-912463-4-5.
Bibliografia
- Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 232–233.