Orawa (region)

Orawa

Obszar Orawy (bez okolic Mędralowej) przyłączony do Polski w 1938 na mapie topograficznej WIG z 1939

Narodowości na Orawie w 1931 r. wg. pisma "Ziemia"

Komitat Orawski w granicach Królestwa Węgierskiego

Herb Komitatu Orawskiego

Orawa (słow. Orava, węg. Árva, niem. Arwa) – kraina historyczna w Europie Środkowej w dorzeczu rzeki Orawy; większa część znajduje się na terenie Słowacji. Otacza Tatry od zachodu i północnego zachodu, graniczy z Podhalem i Liptowem. Głównymi miejscowościami części polskiej są Jabłonka i Lipnica Wielka, zaś na Słowacji: Dolny Kubin, Trzciana, Namiestów, Twardoszyn, a także ośrodki wypoczynkowe: Zuberzec i Orawice.

Część polska zamieszkana jest przez Polaków i Słowaków, podobnie jak część słowacka (powiaty namiestowski i twardoszyński, mieszkają tam również inne narodowości, m.in. Czesi, których liczba w większości gmin jest większa niż osób deklarujących polską narodowość), oraz Słowaków (pow. dolnokubiński).

Teren Polskiej Orawy był jednorodny etnicznie - został zasiedlony przez polskich osadników z Małopolski nizinnej i Żywiecczyzny; w osadnictwie brała też w niewielkim zakresie udział ludność wołoska.

Do końca XIX wieku mieszkańcy Orawy nie mieli świadomości etnicznej ani narodowej. Do 1918 Orawa należała do Królestwa Węgier. Według spisu z 1910 mieszkało tam 72 125 osób:

• 59 096 Słowaków
• 16 131 Polaków
• 2000 Węgrów
• 1518 Niemców.

Po I wojnie światowej wybuchł spór pomiędzy Polską a Czechosłowacją o przynależność regionu. Generalny podział narodowościowy był taki, że w Górnej Orawie zamieszkiwała ludność polska, a w Dolnej – słowacka. Planowany plebiscyt nie odbył się, gdyż Polska podczas wojny z bolszewikami zgodziła się na podział bez pytania zainteresowanej ludności o zdanie – Rzeczypospolitej przypadło 12 wsi w Górnej Orawie. W 1924 dokonano wymiany terytoriów – Polska otrzymała resztę wsi Lipnica Wielka (część wsi należała już do Polski), a w zamian oddała wsie Głodówka i Sucha Góra.

W 1938 rząd Polski, wykorzystując osłabienie Czechosłowacji po układzie monachijskim, zwrócił się do Pragi z ultimatum o oddanie czterech niewielkich fragmentów terytorium Orawy - m.in. wsi przekazanych Czechosłowacji przez Polskę w 1924 (Sucha Góra, Głodówka), fragmentu gminy Trzciana sąsiadującego z wsią Lipnica Wielka (las Krywań oraz pastwisko i las Osadzka), części terytorium miejscowości Bobrov (fragment zachodniego stoku góry Krywań) i Orawskiej Półgóry (południowy stok Mędralowej). Tereny te pozostały w granicach Rzeczypospolitej niecały rok – po wybuchu II wojny światowej odzyskała je Słowacja (zajęła ona cały obszar historycznej Orawy), a później Czechosłowacja.

Do czasu wejścia Polski i Słowacji do Układu z Schengen (21 grudnia 2007) istniało na Orawie pięć przejść granicznych (w kolejności od zachodu na wschód): Ujsoły-Novoť, Korbielów-Oravská Polhora, Winiarczykówka-Bobrov, Chyżne-Trstena, Chochołów-Sucha Hora.

Polska część Orawy (Kotliny Orawskiej) od północy i zachodu ograniczona jest pasmem Beskidu Żywieckiego i obejmuje zachodni skrawek Kotliny Orawsko-Nowotarskiej. Wschodnia granica Orawy przebiega wzdłuż europejskiego działu wodnego, rozdzielającego zlewiska Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego. Kotlina Orawska tworzy największy w Polsce region należący do zlewiska Morza Czarnego (poprzez Czarną Orawę, Wag i Dunaj).

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia Orawy
• "Orawa" : kwartalnik Towarzystwa Przyjaciół Orawy. – ISSN 1233-4200 (djvu)
• "Rocznik Orawski" (OPE Zubrzyca Górna). – ISSN 1429-2637 (djvu)
• Spisz i Orawa : zbiór artykułów / pod red. T. M. Trajdosa. – Kraków, 1995. – ISBN 83-904802-0-4 (djvu)
• Orawski Park Etnograficzny
• Gwary Polskie - Orawa
• Orawa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 414 .
• Spisz i Orawa - początek drogi do Polski