Neogotyk: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana]

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Wersja z 17:31, 14 sty 2016

Szablon:Historyzm Neogotyk – styl w architekturze, a także rzemiośle artystycznym, nawiązujący formalnie do gotyku, powstały około połowy XVIII wieku w Anglii i trwający do początku XX wieku, zaliczany do historyzmu.

Najczęściej spotyka się kościoły nawiązujące do kontynentalnych gotyckich lub rozbudowane gotyckie (katedra w Kolonii, katedra św. Wita w Pradze) oraz budowle wzorowane na gotyku angielskim (zamek w Kórniku, Świątynia Miłosierdzia i Miłości w Płocku).

Historia

W meblarstwie neogotyk był popularny głównie w Anglii i Niemczech od lat 30. do lat 60. XIX wieku^[1].

Architektura

W Anglii od czasów średniowiecza istniała nieprzerwana tradycja gotycka - gothic revival, która po okresie klasycyzmu zaczęła się rozprzestrzeniać do innych krajów europejskich^[2]. Pierwszą rezydencją w stylu neogotyckim było Strawberry Hill zbudowane dla pisarza powieści gotyckich Horacego Walpole'a, przebudowane w stylu neogotyckim w 1750 roku.

Styl neogotycki uważano za odpowiedni do budowy okazałych budynków użyteczności publicznej (w tym m.in. budynków parlamentów Węgier w Budapeszcie i Wielkiej Brytanii w Londynie) oraz kościołów. Na uwagę zasługuje budynek dworca kolejowego we Wrocławiu i w Nowych Skalmierzycach.

Neogotyk na ziemiach polskich

Na ziemiach polskich do najbardziej znanych architektów tworzących budowle neogotyckie należeli: Józef Pius Dziekoński, Teodor Talowski, Henryk Marconi, Piotr Aigner, Feliks Księżarski, Alexis Langer, Franciszek Jaszczołd, Ludwig Schneider, Jan Sas-Zubrzycki, Konstanty Wojciechowski.

Jednym z pierwszych kościołów neogotyckich w Polsce był kościół w miejscowości Wielącza pod Zamościem zbudowany w latach 1821-32 według projektu Wacława Ritschela.

Spośród budynków świeckich jako jeden z wczesnych przykładów architektury neogotyckiej można wymienić Pałac Paca w Dowspudzie z lat 1820-1823^[3]. Innymi przykładami neogotyckiej architektury rezydencjonalnej są zamek w Kórniku, pałac w Leśkowej w stylu neogotyku elżbietańskiego, pałac w Landwarowie, pałac w Czerniatynie, pałac w Kosowie. Pod koniec XIX wieku styl neogotycki często był stosowany przy dekoracji kamienic mieszczańskich (np. Kamienica Ławrynowicza w Warszawie lub Gmach Warszawskiego Towarzystwa Wioślarskiego w Warszawie).

Styl wiślano-bałtycki

Jedną z odmian neogotyku stał się popularny w Polsce tzw. styl wiślano-bałtycki, który był uznawany przejściowo za "polski styl narodowy". Koncepcję tę w latach 60. i 70. XIX wieku wypracowali krakowscy historycy Władysław Łuszczkiewicz i Józef Łepkowski. Ich koncepcje teoretyczne spotkały się z żywym odzewem wśród badaczy na Mazowszu.

W latach 80. XIX wieku problematyką gotyku jako polskiego stylu narodowego zajął się Karol Matuszewski, który propagował styl wiślano-bałtycki. Styl ten rozpropagował szczególnie ogłoszony w 1886 roku konkurs na projekt kościoła św. Floriana w Warszawie, podczas którego w regulaminie określono, że styl świątyni ma być ostro-łukowy w odcieniu tak zwanym wiślano-bałtyckim. Zrealizowano projekt Józefa Piusa Dziekońskiego, a kolejną ważną realizacją w tym stylu był kościół Wniebowzięcia NMP w Łodzi, projektu Konstantego Wojciechowskiego.

Kolejne realizacje to katedra Opieki Najświętszej Marii Panny w Radomiu, kościół Wniebowzięcia NMP w Białymstoku, kościół Matki Bożej Pocieszenia w Żyrardowie, kościół św. Stanisława w Czerwonce Liwskiej, kościół św. Stanisława w Warszawie, kościół w Milejowie, Gorzkowicach, Zdunach, kościół w Markach, kościół w Radziwiu, Rozniszowie, kościół w Mogielnicy, kościół w Dłutowie, kościoły w Dąbrowie Górniczej, Sosnowcu-Pogoni, Sosnowcu-Niwce, Strzemieszycach, Sosnowcu-Zagórzu. W nieco innym stylu nawiązującym do gotyku małopolskiego projektowali Sławomir Odrzywolski (kościół w Miejscu Piastowym), Teodor Talowski (Kościół św. Elżbiety we Lwowie) i Jan Sas-Zubrzycki (kościół w Szczurowej, kościół w Trześniowie). Ten ostatni architekt wprowadził w latach 90. XIX wieku termin styl nadwiślański, którego przykładem może być kościół św. Józefa na Podgórzu w Krakowie.

Dawny posterunek policji, obecnie wydział Urzędu Miasta Torunia
Ratusz w Ząbkowicach Śląskich
Poczta Główna w Bydgoszczy
Pałac Tyszkiewiczów w Landwarowie
Kościół Najświętszego Zbawiciela w Poznaniu
Kamienica Raduszkiewicza w Wilnie

↑ Nowacki ↓, s. 22.
↑ Wilfred Koch: Style w architekturze. Warszawa: Świat książki, 2009, s. 272. ISBN 978-83-7943-007-9.
↑ Jerzy Baranowski "Pałac Paca w Dospudzie" [w:] Ziemia 1965, s.170

Bibliografia

Jan Nowacki: Motywy antyczne na inkrustowanych meblach, z okresu historyzmu, ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie. Uniwersytet Warszawski: 2010.

Zobacz też

[CITEREFNowacki22-1] Nowacki ↓, s. 22.

[Koch-2] Wilfred Koch: Style w architekturze. Warszawa: Świat książki, 2009, s. 272. ISBN 978-83-7943-007-9.

[3] Jerzy Baranowski "Pałac Paca w Dospudzie" [w:] Ziemia 1965, s.170

[1]

[2]

[3]

@@ Linia 15: / Linia 15: @@
 == Neogotyk na ziemiach polskich ==
 [[Plik:POL Dowspuda castle.jpg|thumb|Pałac w Dowspudzie]]
-Na ziemiach polskich do najbardziej znanych architektów tworzących budowle neogotyckie należeli: [[Józef Pius Dziekoński]], [[Teodor Talowski]], [[Henryk Marconi]], [[Piotr Aigner]], [[Feliks Księżarski]], [[Alexis Langer]], [[Ludwig Schneider]], [[Jan Sas-Zubrzycki]], [[Konstanty Wojciechowski (1841-1910)|Konstanty Wojciechowski]].
+Na ziemiach polskich do najbardziej znanych architektów tworzących budowle neogotyckie należeli: [[Józef Pius Dziekoński]], [[Teodor Talowski]], [[Henryk Marconi]], [[Piotr Aigner]], [[Feliks Księżarski]], [[Alexis Langer]], [[Franciszek Jaszczołd]], [[Ludwig Schneider]], [[Jan Sas-Zubrzycki]], [[Konstanty Wojciechowski (1841-1910)|Konstanty Wojciechowski]].
 Jednym z pierwszych kościołów neogotyckich w Polsce był kościół w miejscowości [[Wielącza]] pod Zamościem zbudowany w latach 1821-32 według projektu [[Wacław Ritschel|Wacława Ritschela]].
-Spośród budynków świeckich jako jeden z wczesnych przykładów architektury neogotyckiej można wymienić [[Dowspuda|Pałac Paca w Dowspudzie]] z lat 1820-1823<ref>Jerzy Baranowski "Pałac Paca w Dospudzie" [w:] [[Ziemia (rocznik)|Ziemia]] 1965, s.170</ref>. Innymi przykładami neogotyckiej architektury rezydencjonalnej są [[zamek w Kórniku]], pałac w [[Leśkowa|Leśkowej]] w stylu neogotyku elżbietańskiego, [[Pałac Tyszkiewiczów w Landwarowie|pałac w Landwarowie]], pałac w [[Czerniatyn]]ie. Pod koniec XIX wieku styl neogotycki często był stosowany przy dekoracji kamienic mieszczańskich (np. Kamienica Ławrynowicza w Warszawie lub [[Gmach Warszawskiego Towarzystwa Wioślarskiego w Warszawie]]).
+Spośród budynków świeckich jako jeden z wczesnych przykładów architektury neogotyckiej można wymienić [[Dowspuda|Pałac Paca w Dowspudzie]] z lat 1820-1823<ref>Jerzy Baranowski "Pałac Paca w Dospudzie" [w:] [[Ziemia (rocznik)|Ziemia]] 1965, s.170</ref>. Innymi przykładami neogotyckiej architektury rezydencjonalnej są [[zamek w Kórniku]], pałac w [[Leśkowa|Leśkowej]] w stylu neogotyku elżbietańskiego, [[Pałac Tyszkiewiczów w Landwarowie|pałac w Landwarowie]], pałac w [[Czerniatyn]]ie, [[Pałac Pusłowskich w Kosowie|pałac w Kosowie]]. Pod koniec XIX wieku styl neogotycki często był stosowany przy dekoracji kamienic mieszczańskich (np. Kamienica Ławrynowicza w Warszawie lub [[Gmach Warszawskiego Towarzystwa Wioślarskiego w Warszawie]]).
 === Styl wiślano-bałtycki ===