Piotr Aigner

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Piotr Aigner
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia 1756
Puławy
Data i miejsce śmierci 9 lutego 1841
Florencja
Praca
Styl klasycyzm
Budynki Świątynia Sybilli w Puławach
Dom Gotycki w Puławach
Kościół św. Aleksandra w Warszawie
Obserwatorium Astronomiczne
Odznaczenia
Order Świętego Stanisława (Rzeczpospolita Obojga Narodów)
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Dom Gotycki w Puławach
Pałac Marynki w Puławach
Kościół św. Aleksandra w Warszawie
Pałac Namiestnikowski w Warszawie
Kościół św. Anny w Warszawie

Chrystian Piotr Aigner, inne formy nazwiska: Ajgner; Aygner; Eigner; Ejgner; Eygner; Eygnier; Haygner (ur. 1756 w Puławach, zm. 9 lutego 1841 we Florencji) – polski architekt, przedstawiciel klasycyzmu, teoretyk architektury, estetyk i wojskowy, budowniczy Wojsk Rzeczypospolitej Obojga Narodów w 1792 roku[1].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodzony w Puławach (chrzest: 30 czerwca 1756), jako syn Chrystiana, mistrza stolarskiego, i Anny z Gembickich[2]. Odebrał staranne wykształcenie we Włoszech (1779–1780, dzięki wsparciu S.K. Potockiego). Przez długi czas związany z Warszawą, w tym okresie przyczynił się do powstania w stolicy wielu klasycystycznych budowli. W roku 1782 został mianowany budowniczym wojskowym Rzeczypospolitej. Trzy lata później (1785), wespół z S.K. Potockim podróżuje przez 4 miesiące po Włoszech odwiedzając kolejno: Neapol, Rzym i Bolonię.

W roku 1792 (3 sierpnia) mianowany profesorem architektury i hydrauliki w Szkole Korpusu Inżynierów Koronnych. Podczas insurekcji kościuszkowskiej pełnił był członkiem Departamentu Broni i Lazaretów w Komisariacie Wojennym Rady Zastępczej Tymczasowej (od 21 maja 1794), a 2 tygodnie później (4 czerwca 1794) powołany na członka Departamentu Uzbrojenia w Komisariacie Wojennym Rady Najwyższej Narodowej. W tym okresie opracował nowy model piki i kosy bojowej, przebudowywał domy na lazarety oraz rozpoczął budowę ludwisarni. W 1794 roku na potrzeby wojska polskiego napisał podręcznik przeznaczony dla ochotniczych oddziałów kosynierów pt. Krótka nauka o pikach i kosach[3].

Jako członek Towarzystwa Królewskiego Przyjaciół Nauk, przystąpił do Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego w 1812 roku[4].

Od 13 sierpnia 1814 członek Akademii Św. Łukasza w Rzymie, a od 11 marca 1817 do 18 sierpnia 1818 prof. Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego, działał w Warszawie (do 1825) i Krakowie, w 1827 wyjechał na stałe do Włoch.

Twórczość Aignera reprezentuje dojrzały klasycyzm, inspirowany bezpośrednio przez wpływy włoskie wzbogacony później formami empiru, obok którego przebijał nurt romantyczny, będący wyrazem budzących się zainteresowań przeszłością narodu, a wyrażony głównie w formach neogotyckich lub wzbogaconych układach przestrzennych.

Członek czynny Towarzystwa Królewskiego Przyjaciół Nauk w Warszawie w 1829 roku[5].

W Królestwie Polskim został kawalerem Orderu Świętego Stanisława 3. klasy[6].

Wybrane prace[edytuj | edytuj kod]

W Warszawie:

Działalność naukowa[edytuj | edytuj kod]

Publikował prace teoretyczne, m.in.: Rozprawa o świątyniach u starożytnych i o słowiańskich (1811). W czasie insurekcji kościuszkowskiej napisał Krótką naukę o pikach i kosach (1794), gdzie dał wykład teorii operowania formacjami kosynierów na polu walki.

Ważniejsze publikacje[edytuj | edytuj kod]

  1. Nowa cegielnia wynalazku... architekta warszawskiego, Łowicz 1788 (3 wydania); wyd. następne: Połock 1791; Wrocław brak roku wydania
  2. Budownictwo wiejskie z cegły glino-suszonej z plantami chałup wiejskich stosownie do gospodarstwa narodowego, Warszawa 1791
  3. Projekt do urządzenia budowniczych policji z umieszczeniem sposobów zagradzających upadkowi miast, a wzrost im nadać zapewniających. Podany... Komisji Policji Obojga Narodów przez budowniczego Wojsk Rzeczypospolitej, brak miejsca wydania (1792)
  4. Krótką naukę o pikach i kosach, Warszawa 1794; wyd. następne: Warszawa 1831; Kraków 1831 (2 wydania); (Puławy) 1831; według wyd. z roku 1794 oprac. A. Zahorski, „Wypisy źródłowe do historii polskiej sztuki wojennej” zeszyt 10: „Polska sztuka wojenna w okresie powstania kościuszkowskiego”, Warszawa 1960
  5. Słownik architektury, rękopis złożony w kwietniu 1807 w warszawskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk
  6. Historia budowniczej sztuki, rękopis złożony w maju 1807 w warszawskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk
  7. Rozprawa o świątyniach u starożytnych i o słowiańskich przez... członka Królewskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk czytana na posiedzeniu publicznym w maju 1807 r., „Rocznik Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk” t. 7 (1811), s. 293–311
  8. Rozprawa o guście w ogólności, a w szczególności w architekturze, miana na posiedzeniu publicznym Towarzystwa Królewskiego Przyjaciół Nauk dnia 30 kwietnia 1812 r. przez..., Warszawa 1812; wyd. następne „Rocznik Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk” t. 9 (1816), s. 429–458
  9. Budowy kościołów. Część pierwsza zamykająca 4 projekta kościołów parafialnych różnej wielkości w 9 tablicach, przez..., Warszawa 1825.

Opracowania nt. Aignera[edytuj | edytuj kod]

Opracowania monograficzne[edytuj | edytuj kod]

  1. T.S. Jaroszewski: Ch. P. Aigner. 1756–1841, monografia, Warszawa 1865 „Studia i Materiały do Historii i Teorii Architektury i Urbanistyki” nr 5

Wybrane opracowania nt. twórczości[edytuj | edytuj kod]

  1. Akty powstania Kościuszki t. 1–2: oprac. Sz. Askenazy, W. Dzwonkowski, Kraków 1918; t. 3, oprac. W. Dzwonkowski, E. Kipa, R. Morcinek, Wrocław 1955
  2. S. Ciampi: Notizie di medici, maestri di musica e cantori, pittori, architetti, scultori ed altri artisti Italiani in Polonia e Polacchi in Italia, Lucca 1830, s. 111
  3. G.K. Nagler: Neues allgemeines Künstler-Lexicon oder Nachrichten von dem Leben und Werken der Maler, Bildhauer, Baumeister, Kupfersticher, Formschneider, Lithographen, Zeichner, Medailleure, Elfenbeinarbeiter, Monachium 1835, s. 33
  4. F.M. Sobieszczański: Wiadomości historyczne o sztukach pięknych w dawnej Polsce t. 2, Warszawa 1849, s. 228–230
  5. Ż. Pauli: Collectanea, rękopis: Biblioteka Jagiellońska sygn. 5396 II, k. 769
  6. J.I. Kraszewski: Ikonoteka, „Teka Wileńska” 1858 nr 3, s. 7
  7. „Encyklopedia powszechna” Orgelbranda, t. 1 (1859); wyd. następne: t. 1, (1898)
  8. E. Dobbert, J.V. Łepkowski: „Allgemeines Künstler Lexicon” J. Meyera, t. 1 (Lipsk 1872)
  9. E. Diehl: „Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana” t. 1 (1890)
  10. A. Kraushar: Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk t. 1–8, Kraków 1900–1906.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Ciąg dalszy Kalendarzyka narodowego i obcego na rok ... 1792 czyli II część, z konstytycyami od roku 1788 dnia 6 października do roku 1791 dnia 23 grudnia przez daty oznaczonemi, [1792], s. 544.
  2. ↑ T. 6, cz. 1: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970, s. 557.
  3. ↑ Piotr Aigner, Krótka nauka o pikach i kosach, Warszawa 1794.
  4. ↑ Dziennik Konfederacyi Jeneralnej Królestwa Polskiego. 1812, nr 2, s. 15.
  5. ↑ Lista imienna członków Towarzystwa Królewskiego Przyjaciół Nauk w Warszawie w styczniu 1829 roku, [Warszawa], [1829], s. 3.
  6. ↑ Stanisław Łoza, Kawalerowie orderu św. Stanisława (1. XII. 1815–29. XI. 1830), w: Miesięcznik Heraldyczny, nr. 8, r. IX, Warszawa, listopad 1930, s. 168.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Piotr_Aigner&oldid=59306961”