Jan Sas-Zubrzycki
![]() | |
Data i miejsce urodzenia |
25 czerwca 1860 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
4 sierpnia 1935 |
Miejsce spoczynku | |
Zawód, zajęcie |
architekt |
Narodowość |
polska |
Alma Mater | |
Odznaczenia | |
![]() |
Jan Karol Sas-Zubrzycki, Jan Zubrzycki h. Sas (ur. 25 czerwca 1860 w Tłustem, zm. 4 sierpnia 1935 we Lwowie) – polski architekt, teoretyk architektury, konserwator sztuki.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w rodzinie nauczyciela ludowego Marcelego Zubrzyckiego, uczestnika powstania styczniowego. Jego stryjem był ksiądz kanonik Roman Sas-Zubrzycki (zm. w 1866 w Śniatynie na cholerę), dziekan, rektor Seminarium duchownego we Lwowie[1].
Ukończył szkołę realną w Stanisławowie. W latach 1878–1884 studiował na wydziale architektury Politechniki Lwowskiej. W latach 1884–1886 był asystentem profesora Juliana Zachariewicza w Katedrze Budownictwa na Politechnice Lwowskiej. W latach 1886–1912 mieszkał w Krakowie. W 1891 r. uzyskał uprawnienia inżyniera cywilnego dzięki czemu otrzymał członkostwo Lwowskiej Izby Inżynierskiej. Od 1893 r. pełnił obowiązki inspektora budowlanego, od 1900 r. starszego inspektora budowlanego w urzędzie Budownictwa Miejskiego w Krakowie. W 1895 r. na podstawie pracy habilitacyjnej Rozwój gotycyzmu w Polsce pod względem konstrukcyjnym i estetycznym został mianowany docentem na Wydziale Architektury Politechniki Lwowskiej[2]. W 1898 r. wraz z siostrą Jadwigą z Łobzowa założył Towarzystwo Rękodzielników Polskich „Gwiazda”, od 1912 r. mieszczące się we Lwowie. W 1901 r. wybudował swoją willę w Zabierzowie. W 1902 r. otrzymał na Politechnice Lwowskiej tytuł doktora nauk technicznych na podstawie rozprawy Krakowska szkoła architektoniczna XIV wieku. Od 1912 r. mieszkał i pracował we Lwowie. W 1912 r. został mianowany profesorem nadzwyczajnym, a w 1919 r. profesorem zwyczajnym w Katedrze Architektury i Estetyki Politechniki Lwowskiej, gdzie jako profesor i wykładowca pracował do przejścia na emeryturę (1929). W 1916 r. był współzałożycielem Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Sztuki i Kultury we Lwowie. Był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności.
27 listopada 1929 r. został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[3][4][5].
Opublikował liczne prace naukowe, zawierające m.in. rozważania na temat polskiego stylu narodowego. Wskazywał na oryginalne, rodzime cechy polskiej architektury. Jako architekt tworzył głównie w duchu neogotyku. Wybudował ponad 40 kościołów i przebudował około 20. Opracowywał też projekty przebudowy kamienic i budowy świeckich budowli publicznych, m.in. ratusze w Jordanowie i Niepołomicach.
Został pochowany na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie (kwatera 20-9)[6][7].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Jan Sas Zubrzycki jest patronem Technikum nr 6 i Branżowej Szkoły I Stopnia nr 6 w Krośnie[2].
Realizacje[edytuj | edytuj kod]
- kościoły (w nawiasach podano rok ukończenia budowy):
- Bielcza (1908)
- Błażowa (1900)
- Bruśnik (1904)
- Cieklin (1903)
- Ciężkowice (1903)
- Czortków (1918) – kościół dominikanów
- Górno (1913)
- Grobla (1909)
- Jadowniki Podgórne (1910)
- Jedlicze (1925)
- Jordanów (1913)
- Kasinka Mała (1913)
- Kraków – kościół św. Józefa w Podgórzu (1909), kościół redemptorystów (1907)
- Lubatowa (1921)
- Lubcza (1899)
- Lwów – kościół kapucynów (1930)
- Łapczyca (1933)
- Łężkowice (1921)
- Masłów Pierwszy (1938)
- Miejsce Piastowe – kościół Michalitów
- Niewodna (1923)
- Nowy Sącz; Biegonice (1904)
- Otfinów (1929)
- Piotrkowice (1907)
- Porąbka Uszewska (1918)
- Poręba Radlna (1905)
- Ryglice (1940)
- Siedliska-Bogusz (1912)
- Sokołów Małopolski (1914)
- Suków
- Szczepanów (1914)
- Szczurowa (1893)
- Tarnów (1906)
- Tłuste
- Trzebinia – kościół Salwatorianów, Najświętszego Serca Pana Jezusa – projekt częściowo niezrealizowany
- Trześniów
- Wietrzychowice (1924)
- Zaleszany (1905)
- Żeleźnikowa
- kościoły przebudowane:
- Bochnia (1905)
- Borzęcin – kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
- Szczucin (1905)
- Tarnobrzeg, kościół dominikanów
- Tarnawa
- Trzciana k. Bochni
- ratusze:
- inne:
- Budynek Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Brzozowie[8]
- Pałac Stawiarskich Jedlicze
Wybrane książki, artykuły Zubrzyckiego[edytuj | edytuj kod]
- Bogoznawstwo Sławjan, Katowice 1925
- Zwięzła historja sztuki od najpierwszych jej zaczątków aż po czasy napoleońskie (1914)
- Wawel przeddziejowy (1918)
- Obsypiny... Obsyłania... Rąbek złoty z czasów dobrobytu i oświaty Polaków dawnych (1921)
- Zabytki miasta Lwowa (1928)
- Serce: rozbiór pierwiastków polskiej sztuki ludowej i narodowej (z rysunkami), Lwów 1921
- Różaniec wspomnień rodzinnych, Lwów 1930
- Rohatyn i jego zabytki (1901)
- Kościół warowny w Bóbrce (1905)
Realizacje[edytuj | edytuj kod]
Kościół w Sokołowie Małopolskim
Kościół św. Michała Archanioła w Cieklinie
Kościół MB Szkaplerznej w Górnie koło Sokołowa Młp.
Prezbiterium kościoła w Górnie
Kościół w Jordanowie
Ratusz w Zatorze
Kościół w Porębie Radlnej
Kościół Michalitów w Miejscu Piastowym
Kościół w Trześniowie
Kościół św. Stanisława w Czortkowie
Budynki w Krakowie[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jan Sas Zubrzycki: Różaniec wspomnień rodzinnych. Lwów, 1930, s. 34.
- ↑ a b Technikum i ZSZ nr 6 w Krośnie – Jan Sas Zubrzycki, www.budowlankakrosno.pl [dostęp 2022-02-18] .
- ↑ M.P. z 1929 r. nr 278, poz. 644 „za zasługi na polu pracy artystycznej, naukowej i pedagogicznej”.
- ↑ Część urzędowa. „Gazeta Lwowska”, s. 4, nr 283 z 8 grudnia 1929.
- ↑ Kronika. Dekoracja Orderem Odrodzenia Polski. „Gazeta Lwowska”, s. 5, nr 58 z 11 marca 1930.
- ↑ Lubin Olewiński, Julia i Jan Sas Zubrzyccy, Łucja Tysson, cmentarzlyczakowski.pl [dostęp 2022-02-18] .
- ↑ Stanisław Nicieja: Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786–1986. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988, s. 377. ISBN 83-04-02817-4.
- ↑ Lucjan Krynicki: Kolegiata pw. Przemienienia Pańskiego w Brzozowie. Brzozów: 1997, s. 41. ISBN 83-86801-50-6.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Absolwenci Politechniki Lwowskiej
- Architekci związani ze Lwowem
- Członkowie Polskiego Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie
- Członkowie Polskiej Akademii Umiejętności
- Członkowie Towarzystwa Naukowego we Lwowie
- Ludzie urodzeni w Tłustem
- Ludzie związani z Zabierzowem
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Pochowani na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie
- Polscy architekci
- Teoretycy architektury
- Urodzeni w 1860
- Wykładowcy Politechniki Lwowskiej
- Zmarli w 1935
- Zubrzyccy herbu Sas