Przejdź do zawartości

Hypatia z Aleksandrii: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
jęz.
infobox na podstawie artykułu, nie wiem do końca na jakiej zasadzie wstawiła się grafika.
Linia 1: Linia 1:
{{Biogram infobox
|imię i nazwisko = Hypatia z Aleksandrii
|imię i nazwisko org = Ὑπατία
|grafika =
|opis grafiki = Rysunek Juleas Maurica Gasparda, 1908
|data urodzenia = ok. 355 lub 370
|miejsce urodzenia =
|data śmierci = 415
|miejsce śmierci = Aleksandria
|zawód = filozofka
|odznaczenia =
|commons = Hypatia
|www =
}}
'''Hypatia z Aleksandrii''' ([[język grecki|gr.]] {{grc|Ὑπατία}}, ur. ok. [[355]] lub [[370]] r., zm. w marcu [[415]] r. w [[Aleksandria|Aleksandrii]]) – aleksandryjska [[filozofia|filozofka]] [[neoplatonizm|neoplatońska]], [[matematyka|matematyczka]]; córka [[Teon z Aleksandrii|Teona z Aleksandrii]]. Zwana również „męczennicą nauki”<ref>Encyklopedia PWN, Warszawa 2000; zob. także [http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3913603 hasło „Hypatia z Aleksandrii” w wersji on-line]</ref>. Legenda przypisuje Hypatii wynalezienie [[astrolabium]] i rodzaju [[areometr]]u.
'''Hypatia z Aleksandrii''' ([[język grecki|gr.]] {{grc|Ὑπατία}}, ur. ok. [[355]] lub [[370]] r., zm. w marcu [[415]] r. w [[Aleksandria|Aleksandrii]]) – aleksandryjska [[filozofia|filozofka]] [[neoplatonizm|neoplatońska]], [[matematyka|matematyczka]]; córka [[Teon z Aleksandrii|Teona z Aleksandrii]]. Zwana również „męczennicą nauki”<ref>Encyklopedia PWN, Warszawa 2000; zob. także [http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3913603 hasło „Hypatia z Aleksandrii” w wersji on-line]</ref>. Legenda przypisuje Hypatii wynalezienie [[astrolabium]] i rodzaju [[areometr]]u.


Wersja z 23:56, 19 gru 2016

Hypatia z Aleksandrii
Ὑπατία
ilustracja
Data urodzenia

ok. 355 lub 370

Data i miejsce śmierci

415
Aleksandria

Zawód, zajęcie

filozofka

Multimedia w Wikimedia Commons

Hypatia z Aleksandrii (gr. Ὑπατία, ur. ok. 355 lub 370 r., zm. w marcu 415 r. w Aleksandrii) – aleksandryjska filozofka neoplatońska, matematyczka; córka Teona z Aleksandrii. Zwana również „męczennicą nauki”[1]. Legenda przypisuje Hypatii wynalezienie astrolabium i rodzaju areometru.

Życiorys

Córka matematyka, astronoma i filozofa Teona z Aleksandrii, wykształcenie matematyczne odebrała najpewniej pod jego kierunkiem. Była aktywna na polu nauki i filozofii. Całe życie spędziła w Aleksandrii.

Nie zachowały się żadne jej pisma, ale można jej hipotetycznie przypisać współpracę z ojcem przy redakcji pism Ptolemeusza i Euklidesa. Wiadomo, że pracowała nad komentarzami i wydaniem traktatów „Arytmetyka” Diofantosa i „Stożkowe” Apoloniusza z Pergi. Nie można wykluczyć, że ostateczny kształt tych dzieł, jaki dotarł do naszych czasów, jak również „Almagestu” i „Tablic podręcznych” Ptolemeusza, jest dziełem Hypatii[2][3].

Nieco więcej wiadomo o jej działalności na polu filozofii, szczególnie dzięki listom jej ucznia Synezjusza z Cyreny, biskupa Ptolemaidy. Utworzyła wokół siebie krąg oddanych uczniów, wspólnotę dążącą do wiedzy i poznania natury rzeczywistości, opierając się na filozofii pitagorejsko-platońskiej. Hypatia wymagała od siebie i swych uczniów wysiłku umysłu, woli i wyrzeczeń. Jednocześnie jej postawa była tolerancyjna i odznaczała się otwartym spojrzeniem na problemy filozoficzne. Wśród jej uczniów byli chrześcijanie i poganie, pochodzący nie tylko z Aleksandrii i Egiptu, ale z Syrii, Cylicji i Konstantynopola. Jej uczniowie odpłacali jej przywiązaniem i miłością długo po osiągnięciu samodzielności, a nawet wysokich godności kościelnych.

Choć filozoficzny krąg jej uczniów miał charakter elitarny, Hypatia wykładała również publicznie matematykę i astronomię[4]. Wykłady prowadziła w swym domu, przed którym zbierały się tłumy entuzjastów, i w miejskich salach wykładowych. Często jeździła powozem, zatrzymywała się po drodze w instytucjach publicznych, rozmawiała z urzędnikami i dostojnikami. Była niezwykle szanowana wśród swoich zwolenników i uchodziła za autorytet moralny. Ceniono jej wiedzę, logikę i inne zalety intelektualne oraz cechy jej charakteru: umiar, dystynkcję w obejściu, prostotę ubioru, wstrzemięźliwość seksualną (do końca życia pozostała dziewicą), miłość do Aleksandrii, w której sprawy się angażowała.

Hypatia a chrześcijaństwo

Hypatia nie była praktykującą poganką. Nie chcąc dostarczać pretekstu chrześcijańskiej administracji miasta do ataku na siebie i swoich uczniów[5], respektowała prawodawstwo antypogańskie, nie uczęszczała do świątyń, nie uczestniczyła w protestach przeciwko burzeniu świątyń pogańskich lub zamienianiu ich na chrześcijańskie kościoły. Nic nie wiadomo na temat jej postawy podczas burzenia Serapejonu w 391 roku. Nie czyniła różnicy między swymi pogańskimi i chrześcijańskimi uczniami. Opiekowała się wszystkimi studentami, niezależnie od ich światopoglądu. Utrzymywała kontakty z urzędnikami cesarskimi i miejskimi, z których większość była chrześcijanami. Był nim również Orestes, prefekt cesarski. Dzięki temu cieszyła się powszechnym szacunkiem. Za czasów biskupa Teofila, odpowiedzialnego za zniszczenie Serapejonu, nie spotykały jej żadne szykany.

Śmierć

Ikona przedstawiająca Cyryla z Aleksandrii

Sytuacja zmieniła się po objęciu biskupstwa w 412 roku przez bratanka Teofila, Cyryla (późniejszego świętego Cyryla z Aleksandrii), który szybko popadł w konflikt z cesarskim prefektem i namiestnikiem Egiptu Orestesem, przyjacielem Hypatii. Cyryl i inni księża zaczęli atakować aleksandryjską filozofkę i matematyczkę, oskarżając ją z ambon aleksandryjskich kościołów o czary i uprawianie satanizmu. Jednak przyczyny religijno-polityczne były tylko jednym z powodów ataku Cyryla na Hypatię. Cyryl zazdrościł aleksandryjskiej matematyczce popularności wśród mieszkańców Aleksandrii. Według najnowszych badań profesor Marii Dzielskiej, żywił do niej głęboką, patologiczną nienawiść:

Szablon:CytatD

W wyniku tego[6] w 415 roku Hypatia – według niektórych osoba w starszym wieku[7], według innych źródeł miała wówczas tylko 25 lat (Ch. Kingsley)[8], choć najczęściej w piśmiennictwie podawany jest wiek 45 lat – została zamordowana. Wywleczono ją z powozu przed kościołem Caseareum, zdarto z niej ubranie, wyłupiono jej oczy i zabito ostrakonami[9]. Ponieważ przywódcą tego mordu był chrześcijanin, lektor Piotr, rzuciło to – jak podaje Sokrates[10] – cień na Kościół aleksandryjski i na jego biskupa. Zwykle wyważony w swoich ocenach Sokrates był pełen oburzenia na Cyryla[11]. Oskarża go również późniejszy neoplatoński filozof Damascjusz (462–544). Sokrates pisze też, że Hypatia, będąc w przyjaźni z Orestesem, w opinii ludzi ze sfer kościelnych rzekomo przeszkadzała w pojednaniu między nim a biskupem miasta[7]. Orestes, pozbawiony cennego sprzymierzeńca, w wyniku zabiegów Cyryla stracił swe stanowisko.

Jak twierdzi Maria Dzielska, trudno jest udowodnić bezpośrednie wydanie rozkazu, nakazującego zamordować Hypatię w określonym miejscu czy w określony sposób przez biskupa Cyryla, ale jednoznacznie ponosi on odpowiedzialność za to morderstwo[12]. Profesor Tadeusz Zieliński ze śmiercią Hypatii wiąże udział mnichów nitryjskich, których nazywa „czarną gwardią” takich biskupów jak Teofil czy Cyryl. Obciąża ich odpowiedzialnością nie tylko za śmierć Hypatii, ale także za zburzenie Serapejonu[13]. O udziale mnichów nitryjskich w wydarzeniach w Aleksandrii wspomina również Maria Dzielska[14]. Bestialski mord dokonany na aleksandryjskiej uczonej był czymś niespotykanym nawet na ówczesne czasy. Oburzenie obecne również wśród wielu chrześcijan odbiło się głośnym echem w starożytnym świecie. Śledztwo w sprawie śmierci aleksandryjskiej matematyczki oparło się nawet o dwór cesarski, jednak dzięki potędze i wpływom Cyryla nikogo nie ukarano[15][16].

Legenda i historia

Hypatia, obraz Charlesa Williama Mitchella z 1885 roku

Okoliczności śmierci Hypatii znamy przede wszystkim z relacji historyka chrześcijańskiego, Sokratesa Scholastyka (ok. 380−450)[17], mieszkającego w Konstantynopolu.

Późniejsi autorzy wczesnego średniowiecza pozostawili sporo wzmianek o Hypatii, a hagiografia chrześcijańska niektóre elementy jej życia powiązała ze św. Katarzyną[18][19][20]. Jan z Nikiu (VII w.) w swojej Kronice świata krytykuje aleksandryjską matematyczkę:

Szablon:CytatD

Księga Suda, leksykon bizantyjski z X w., cytuje dzieło Żywot Izydora filozofa, którego autorem jest neoplatończyk Damaskios (462−544) z Aten. Filozof następująco opisał przyczyny i okoliczności śmierci Hypatii:

Szablon:CytatD

Zainteresowanie osobą Hypatii przeżyło renesans w okresie oświecenia, kiedy irlandzki filozof i wolnomyśliciel z nurtu racjonalistycznego, John Toland (1670−1762), w swym traktacie Hypatia zinterpretował jej śmierć w duchu antykatolickim, czyniąc z niej symbol konfliktu rozumu i religii, wolności i fanatyzmu, nauki i ciemnoty[21]. Podchwycił to Wolter. Odtąd legenda żyła już własnym życiem, obrastając w coraz to nowe, coraz mniej prawdopodobne znaczenia. Czyniono z Hypatii symbol swobody seksualnej, młodzieńczą i piękną ofiarę sadystycznych, ogarniętych nieczystymi żądzami mnichów. Bez wątpienia aparycja aleksandryjskiej filozofki robiła wrażenie. Damascjusz opisuje ją jako kobietę piękną i powabną[22]. Jej śmierć miała zapoczątkować upadek intelektualny Aleksandrii, koniec nauki i filozofii. Próbowano również czynić z niej chrześcijankę, która porzuciła pogaństwo tuż przed swoją śmiercią[23].

Według Marii Dzielskiej i Pierre'a Chuvina Hypatia stała się ofiarą konfliktu politycznego pomiędzy chrześcijanami, z których jedna strona była przedstawicielem władzy świeckiej, druga kościelnej, choć Dzielska dostrzega tu również istotne relacje interpersonalne[24].

Biskupi aleksandryjscy zatrudniali i utrzymywali ze swoich dochodów grupy zbrojnych parabolanów, służących do siłowego rozstrzygania doraźnych gier politycznych i sporów religijnych, wzniecania zamieszek, samosądów i likwidacji niewygodnych osób[25], co zostało wykorzystane do zabicia Hypatii[26]. W kolejnych latach, aż do podboju muzułmańskiego, Aleksandria była nadal żywym ośrodkiem życia umysłowego, choć jego poziom ulegał ciągłemu obniżeniu[27][28].

Morderstwo Hypatii a stanowisko historyków

Profesor Maria Dzielska uważa, że morderstwo Hypatii miało głównie podłoże polityczne, choć równie ważnym czynnikiem była osobista zawiść i niechęć, jaką biskup Cyryl żywił do aleksandryjskiej matematyczki[24]. Profesor Aleksander Krawczuk jest zdania, iż Hypatię zamordowano z dwóch przyczyn: jako polityczną zwolenniczkę Orestesa oraz niewygodną z punktu widzenia ówczesnej filozofii chrześcijańskiej pogańską, uczoną kobietę[29]. Podobne stanowisko prezentuje dr Andrzej Ćwiek, egiptolog z Muzeum Archeologicznego w Poznaniu. Według niego mord na Hypatii wynika bezpośrednio z atmosfery panującej w tamtym czasie w Aleksandrii, nakazującej prześladować pogan i likwidować ich kulturę w imię chrześcijaństwa[30].

Pochodzący z Konstantynopola i żyjący w tym samym okresie co Cyryl i Hypatia Sokrates Scholastyk (380-ok. 450) twierdził, że Hypatię zamordowali chrześcijanie, którym przewodził lektor Piotr, z uwagi na jej osobiste przymioty i działalność, zaś znajomość z Orestesem była tylko pretekstem do zabicia niewygodnej osoby[17]. W swoim dziele „Historia Kościoła” tak pisze o Hypatii:

Szablon:CytatD

Niektórzy historycy oraz teologowie (i patrolodzy) kościoła katolickiego mają inne zdanie o roli Cyryla w publicznym mordzie Hypatii. J.Daniélou i I. Marrou (1963) przedstawiają zabójstwo Hypatii jako samosąd tłumu, będący przejawem bezprawia[31]. B. Altaner i A. Stuiber uważają (1978 r.), że nie można biskupa Aleksandrii fałszywie obarczać winą za śmierć Hypatii[32]. Autorzy tomu pierwszego dzieła pt. Świat Bizancjum pod redakcją C. Morrisson (2004 r.), będący badaczami francuskiego CNRS, Sorbony i Uniwerystetu we Fryburgu i in., stwierdzają, że za mord dokonany na Hypatii winić należy zaostrzanie się namiętności religijnych w społeczeństwie Aleksandrii, którym sprzyjała nietolerancyjna postawa Cyryla. Podobnie działo się w Konstantynopolu i innych ośrodkach Bizancjum: Szablon:CytatD

O niepokojach religijnych na terenie Egiptu i Aleksandrii wspomina również praca zbiorowa Religie starożytne Bliskiego Wschodu pod red. Krzysztofa Pilarczyka:

Szablon:CytatD

Pamięć o Hypatii

W wierszu „Traktat moralny” napisanym w 1947 polski poeta Czesław Miłosz wspomina o Hypatii[33]:

Szablon:CytatD

Powyższy cytat stanowi również motto książki Marii Dzielskiej Hypatia z Aleksandrii[34].

Na cześć Hypatii została nazwana planetoida (238) Hypatia, krater[35] i grupa rowów na Księżycu, planeta krążąca wokół gwiazdy jota Draconis oraz rodzaj ciem z rodziny niedźwiedziówkowatych[36].

Hypatia w kulturze

Fotografia z 1867 roku autorstwa Cameron pt. Hypatia
  1. ↑ Encyklopedia PWN, Warszawa 2000; zob. także hasło „Hypatia z Aleksandrii” w wersji on-line
  2. ↑ Maria Dzielska, Hypatia z Aleksandrii, Universitas, Kraków 2010, wyd. III poprawione, s.12. Cytat: Ten, kto pragnie dowiedzieć się czegoś więcej ... musi sięgnąć oczywiście do poświęconych jej naukowych prac monograficznych. Większość opracowań tego typu pochodzi z drugiej połowy XIX wieku i pomimo że można w nich znaleźć i ciekawe analizy i interesujące argumenty, są to prace już przestarzałe... Na specjalną uwagę zasługują badania W.R. Knorra i A. Camerona , którzy dodają nowe, oryginalne spostrzeżenia, do dotychczasowych ustaleń, na temat komentarzy Hypatii (i jej ojca Teona) do Almagestu Ptolemeusza i prac innych matematyków aleksandryjskich. Wiele nowych poglądów i refleksji nad życiem i myślą Hypatii wprowadza Cameron (współautorka J. Long) również do swojej najnowszej książki poświęconej Synezjuszowi z Cyreny pt. „Barbarians and Politics at the Court of Arcadius”.
  3. ↑ Maria Dzielska, Hypatia z Aleksandrii, Universitas, Kraków 2010, wyd. III poprawione, s. 175, 176. Cytat: Gdy ojciec pisał komentarze do Euklidesa i Ptolemeusza, Hypatia pracowała nad dziełami Apolloniusza z Perge, Diofantosa i również Ptolemeusza. Wiemy o tym dzięki wiadomościom przechowanym przez Hezychiusza z Miletu.
  4. ↑ Maria Dzielska, Hypatia z Aleksandrii, Universitas, Kraków 2006, wydanie drugie, poprawione, s.78.
  5. ↑ Maria Dzielska, Hypatia z Aleksandrii, Universitas, Kraków 2010, wyd. III poprawione, s.179
  6. ↑ Maria Dzielska, Hypatia z Aleksandrii, Universitas, Kraków 2010, wyd. III poprawione, s. 159, 168, 169, 178
  7. ↑ a b Por. J. Chapman, St. Cyril of Alexandria w: Catholic Encyclopedia (1913 (ang.) – wraz z bibliografią.
  8. ↑ Maria Dzielska, Hypatia z Aleksandrii, Universitas, Kraków 2010, wyd. III poprawione, s. 130
  9. ↑ Maria Dzielska, Hypatia z Aleksandrii, Universitas, Kraków 2010, wyd. III poprawione, s. 162
  10. ↑ Por. Historia Kościoła, V,22; przekład polski: Historia Kościoła. S. J. Kazikowski (przekład), E. Wipszycka (wstęp), A. Ziółkowski (komentarz). Warszawa: IW PAX, 1986, s. 612. ISBN 83-211-0519-X.
  11. ↑ Maria Dzielska, Hypatia z Aleksandrii, Universitas, Kraków 2010, wyd. III poprawione, s. 170. Cytat: Ostrożny w swych sądach i oskarżeniach Sokrates nie może jednak, w konkluzji swego opowiadania o tych tragicznych wydarzeniach, oprzeć się uczuciu oburzenia na Cyryla i jego Kościół i pisze: „Zbrodnia ta ściągnęła na Cyryla i na Kościół w Aleksandrii niemało hańbiących zarzutów”.
  12. ↑ Maria Dzielska, Hypatia z Aleksandrii, Universitas, Kraków 2010, wyd. III poprawione, s. 168, 169
  13. ↑ Chrześcijaństwo antyczne, Tadeusz Zieliński, Toruń 1999, s. 303.
  14. ↑ Maria Dzielska, Hypatia z Aleksandrii, Universitas, Kraków 2010, wyd. III poprawione, s. 154
  15. ↑ Maria Dzielska, Hypatia z Aleksandrii, Universitas, Kraków 2010, wyd. III poprawione, ss. 164, 165.
  16. ↑ Aleksander Krawczuk, Ostatnia Olimpiada, Ossolineum, Wrocław 1988, s. 92.
  17. ↑ a b Maria Dzielska, Hypatia z Aleksandrii, Universitas, Kraków 2010, wyd. III poprawione, s.14. Cytat: Wielką zaletą jego sprawozdania jest to, że umieszcza morderstwo Hypatii w szerokim kontekście wydarzeń aleksandryjskich lat 412-415, umożliwiając dociekania nad przyczynami jej śmierci.
  18. ↑ Maria Dzielska, Hypatia z Aleksandrii, Universitas, Kraków 2010, wyd. III poprawione, s. 26. Cytat: Pewne powiązania z ... Hypatią ma natomiast najbardziej chyba lubiana i znana święta i męczennica aleksandryjska - Katarzyna . Jak twierdzą badacze legendy Katarzyny, w jej hagiograficznym wizerunku, kształtowanym od ok. VIII wieku, znajdują się motywy zaczerpnięte z biografii Hypatii . W nieznanej na Zachodzie książce poświęconej Hypatii B.A. Myrsilidesa znajdujemy niezwykle ciekawą wiadomość potwierdzającą... poglądy uczonych na temat związku legendy św. Katarzyny z historycznymi losami Hypatii. Pisze on, że w Azji Mniejszej, koło miasta Laodycea, w dolinie rzeki Pyramos, niedaleko dzisiejszego Denizli znajdował się kościół ku czci filozofki Hypatii alias św. Katarzyny. Myrsilides wspomina o tym, że znalazłszy się w Denizli został zaproszony przez starszyznę gminy do ruin kościoła na obrządek religijny poświęcony „św. Hypatii-Katarzynie”. W ruinach kościoła widział też zatartą w wielu miejscach inskrypcję wspominającą fundację kościoła ku czci i pamięci Hypatii (alias Katarzyny lub noszącej drugie imię „Katarzyna”!). ... Możemy wiec zapytać, czy legenda św. Katarzyny nie stanowi czegoś w rodzaju chrześcijańskiej ekspiacji za niezasłużoną śmierć Hypatii oddając pod imieniem i doświadczeniami losu uczonej Katarzyny hołd jej duchowym zaletom, wiedzy i moralnej godności?
  19. ↑ G.B. Bronzini, La leggenda di Sa Caterina d'Alessandria. Passioni greche e latine, „Attidelia Accademia Nazionale dei Linzei”, anno CCCLVII, 1960, ser. Ottava, Memorie, Classe di scienze morali, storiche e filologiche IX (Roma 1960), s. 255-413
  20. ↑ [Oxford Dictionary of Byzantium], ed. A. P. Kazhdan, Oxford Uniwersity Press 1991, s.v. Catherine of Alexandria.
  21. ↑ M. B. Ogilvie: Women in science: Antiquity through the 19th century. Cambridge MA: The MIT Press, 1986. (ang.).
  22. ↑ Maria Dzielska, „Hypatia z Aleksandrii”, Universitas, Kraków 2010, wyd. III poprawione, s. 104.
  23. ↑ Maria Dzielska, Hypatia z Aleksandrii, Universitas, Kraków 2010, wyd. III poprawione, s. 174.
  24. ↑ a b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie autonazwa1
    BŁĄD PRZYPISÓW
  25. ↑ Władysław Dziewulski, Zwycięstwo chrześcijaństwa w świecie starożytnym, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1969, s. 164.
  26. ↑ Maria Dzielska, Hypatia z Aleksandrii, Universitas, Kraków 2010, wyd. III poprawione, s. 168
  27. ↑ Aleksander Krawczuk, Ostatnia Olimpiada, Ossolineum, Wrocław 1988, str.90
  28. ↑ Adam Łukaszewicz, Egipt Greków i Rzymian, KiW, Warszawa 2006, s. 378.
  29. ↑ Aleksander Krawczuk, Ostatnia Olimpiada, Ossolineum, Wrocław 1988, str.91
  30. ↑ Religie starożytne Bliskiego Wschodu, praca zbiorowa pod red. Krzysztofa Pilarczyka, WAM, Kraków 2008, s.59
  31. ↑ Por. Cesarstwo bizantyjskie jako cesarstwo chrześcijańskie. W: J.Daniélou, I. Marrou: Historia Kościoła. M. Tarnowska (przekład), R. Aubert (wprowadzenie). T. 1: Od początku do roku 600. Warszawa: IW PAX, 1986, s. 286. ISBN 83-211-0577-7. Cytat: Z tą samą polityką /przeciw pogaństwu/ wiąże się zamknięcie w roku 529 neoplatońskiej szkoły ateńskiej, która jak wiemy, stała się wówczas fanatycznym centrum pogaństwa i okultyzmu. (...) Pomimo paru epizodów będących przejawem bezprawia, jak samosąd wobec Hypatii, pogańskiej kobiety-filozofa, w roku 415 czy wobec chrześcijańskiego studenta około roku 485 lub 487, będące tam /w Aleksandrii/ w rozkwicie studia filozoficzne rozwijają się w atmosferze religijnej neutralności. Wprawdzie aż do początków VI wieku wykładowcy w szkole są poganami, jednakże ich nauczanie już od zarania wieku V ma taki charakter, że mogą w nim uczestniczyć także uczniowie chrześcijańscy.
  32. ↑ Patrologia. Warszawa 1990. s. 388. Cytat: Jego gwałtowne i bezwzględne występowanie przeciw nowacjanom i Żydom z Aleksandrii doprowadziło do konfliktu z namiestnikiem Orestesem. Nie można pomawiać go o winę za zamordowanie w 415 r. słynnej neoplatonki Hypatii.
  33. ↑ „Traktat moralny” w Serwisie Humanistycznym Hamlet
  34. ↑ Maria Dzielska, Hypatia z Aleksandrii, Universitas, Kraków 2010, wyd. III poprawione, s. 11
  35. ↑ Lunar Topographic Orthophotomap (LTO) Series - LTO-78B4 Hypatia. Lunar and Planetary Institute, 2010. [dostęp 2010-06-11].
  36. ↑ Hypatia - Butterflies and Moths of the World. The Natural History Museum, 2007. [dostęp 2010-06-11]. (ang.).
  37. ↑ Brooklyn Museum: Elizabeth A. Sackler Center for Feminist Art: The Dinner Party: Place Setting: Hypatia. .brooklynmuseum.org, 2007-03-21. [dostęp 2011-01-14]. (ang.).
  38. ↑ Hypatia, Ancient Alexandria’s Great Female Scholar. .smithsonianmag.com, 2010-03-15. [dostęp 2011-01-14]. (ang.).

Bibliografia

  • Margaret Alic, Hypatia's Heritage, Beacon Press, 1986
  • Khan Amore, Hypatia, Authorhouse, 2001
  • Pierre Chuvin, Ostatni poganie, Czytelnik, Warszawa 2008
  • Maria Dzielska, Hypatia z Aleksandrii, Kraków 1993 (wyd. 2 popr. - Kraków 2006, wyd. 3 - Kraków 2010), wyd. angielskie (Revealing Antiquity, No. 8). Harvard University Press; Reprint edition, Cambridge Mass. 1996), wyd. greckie (Ateny 1997); wyd. tureckie (Stambuł 1999); wyd. koreańskie (Seul 2002), wyd. hiszpańskie (Madryt 2004, wyd. II Madryt 2009); wyd. tajskie (Bangkok 2005); wyd. francuskie (Paryż 2009); wyd. portugalskie (Relógio D'Água 2009)
  • Charles Kingsley, Hypatia. New Foes with an Old Face, Kessinger Publishing, 1997
  • Aleksander Krawczuk, Ostatnia Olimpiada, Warszawa 1976
  • Sokrates Scholastyk, Historia Kościoła, Pax, Warszawa 1986

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hypatia_z_Aleksandrii&oldid=47919600”