Tyczyn: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
→Zabytek: drobne merytoryczne |
→Zabytek: drobne merytoryczne |
||
| Linia 65: | Linia 65: | ||
[[Plik:TYCZYN pałac (10).JPG|thumb|left|200px|Pałac Wodzickich, obecnie Liceum Ogólnokształcące]] |
[[Plik:TYCZYN pałac (10).JPG|thumb|left|200px|Pałac Wodzickich, obecnie Liceum Ogólnokształcące]] |
||
[[Plik:Tyczyn 2.JPG|thumb|240px|Pomnik Grunwaldu z figurą Matki Bożej ustawiony w 1910 r. w centrum Tyczyna]] |
[[Plik:Tyczyn 2.JPG|thumb|240px|Pomnik Grunwaldu z figurą Matki Bożej ustawiony w 1910 r. w centrum Tyczyna]] |
||
* Kościół św. Katarzyny i Świętej Trójcy – pierwszy kościół powstał w 2 połowy XV w. W latach 1631-1638 został odbudowany przez Mikołaja Kostkę, który dobudował kaplicę św. Stanisława, w której został pochowany. W 1657 r. w czasie węgierskiego najazdu Jerzego Rakoczego, kościół został spalony. Od początku XVIII w. kościół był rozbudowywany, w szczególności przez Jana Klemensa Branickiego w latach 1720-1730 i 1759-1763. W 1727 r. do prezbiterium dobudowano kaplicę św. Trójcy (naprzeciw kaplicy św. Stanisława). W latach 1735-1745 wykonano nowy zespół sześciu murowanych ołtarzy ozdobionych gipsem i mozaikami. Trzy ołtarze – główny, Św. Stanisława i Św. Trójcy, wzorowane były na rzymskich |
* Kościół św. Katarzyny i Świętej Trójcy – pierwszy kościół powstał w 2 połowy XV w. W 1629 r. kościół spłonął wraz z miastem. W latach 1631-1638 został odbudowany przez [[Mikołaj Kostka|Mikołaja Kostkę]], który dobudował kaplicę św. Stanisława, w której został pochowany. W 1657 r. w czasie węgierskiego najazdu [[Jerzy II Rakoczy|Jerzego Rakoczego]], kościół został spalony. Od początku XVIII w. kościół był rozbudowywany, w szczególności przez Jana Klemensa Branickiego w latach 1720-1730 i 1759-1763. W 1727 r. do prezbiterium dobudowano kaplicę św. Trójcy (naprzeciw kaplicy św. Stanisława). W latach 1735-1745 wykonano nowy zespół sześciu murowanych ołtarzy ozdobionych gipsem i mozaikami. Trzy ołtarze – główny, Św. Stanisława i Św. Trójcy, wzorowane były na rzymskich wzorach, a wykonali je architekci – Jan Henryk Klemm i Gottfried Schulz. Dobudowano też dwie wieże według projektu [[Jan Henryk Klemm|Jana Henryka Klemma]]. Sztukaterie wykonał Gottfried Schulz, a freski malował [[Antoni Perliczka]]. Z tego okresu pochodzi nowy budynek wikarówki, piętrowa plebania oraz nowe organy. W dniu 26 maja 1782 r. w uroczystość Św. Trójcy nowy proboszcz ks. Antoni Betański konsekrował na nowo kościół, któremu nadano potrójne wezwanie: Św. Trójcy, Wniebowzięcia Matki Bożej i Św. Katarzyny. Kościół jest siedzibą [[Parafia św. Katarzyny w Tyczynie|parafii św. Katarzyny]], należącej do [[Dekanat Tyczyn|dekanatu Tyczyn]], [[Diecezja rzeszowska|diecezji rzeszowskiej]]. |
||
* Pałac Wodzickich wraz z 11 hektarowym parkiem oraz budynki gospodarcze (II. poł. XIX / pocz. XX w.), w stylu historyzującym, eklektycznym. Obecnie w pałacu mieści się Liceum<ref>[http://www.tyczyn.pl/palac_wodzickich.html Strona gminy].</ref> |
* Pałac Wodzickich wraz z 11 hektarowym parkiem oraz budynki gospodarcze (II. poł. XIX / pocz. XX w.), w stylu historyzującym, eklektycznym. Obecnie w pałacu mieści się Liceum<ref>[http://www.tyczyn.pl/palac_wodzickich.html Strona gminy].</ref> |
||
Wersja z 14:03, 7 lip 2017
Szablon:POL miasto infobox Tyczyn – miasto w województwie podkarpackim, w powiecie rzeszowskim, graniczące bezpośrednio z Rzeszowem. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Tyczyn.
Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1368 roku położone było w XVI wieku w województwie ruskim[1]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. rzeszowskiego.
Przez miasto przepływa Strug, niewielka rzeka dorzecza Sanu.
Według danych z 31 grudnia 2012 miasto miało 3602 mieszkańców. Miasto zabudowane jest głównie na terenie zwartym, szeregowym budownictwem mieszkaniowym, znajduje się w nim kilka niskich bloków.
Dodatkowo można wyróżnić następujące części miasta: Księży Lasek, Lasek, Łany, Łany Tyczyńskie, Mokra Strona, Potoki, Pułanek[a], Tyczyńskie Potoki, Zagrody.
Historia
Pierwsze dokumenty dotyczące osadnictwa na tym terenie pochodzą już z 1340 r. Tyczyn założony został na prawie magdeburskim[2] na mocy dokumentu króla Kazimierza Wielkiego, wystawionego w Niepołomicach, datowanego 14 marca 1368 r. Król zezwolił Bartoldowi Tycznerowi na lokację nowego miasta w lasach królewskich nad rzeką Białą (dziś jest to Strug), w pobliżu wsi o tej samej nazwie, w ziemi sanockiej. Pod lokację miasta król przeznaczył znaczny obszar, bo 112 łanów frankońskich, czyli 2464–2912 ha. W 1450 właścicielem miasta wraz z przedmieściami był Jan z Pilczy syn Elżbiety Granowskiej trzeciej żony Władysława Jagiełło[3].
Związani z Tyczynem
- Jerzy z Tyczyna (przed 1510–1591) – poeta humanistyczny sekretarz królewski, polski dyplomata na papieskim dworze. Urodzony w Tyczynie w rodzinie mieszczańskiej;
- Jan Kostka, herbu Dąbrowa (1557–1582), pierwszy mąż Anny Pileckiej – właścicielki Tyczyna;
- Krzysztof Kostka, herbu Dąbrowa (1556–1602), drugi mąż Anny Pileckiej od 1586 roku. Z tego małżeństwa urodziło się pięcioro dzieci: Katarzyna, żona Stanisława Jana Wapowskiego; Zofia, żona Piotra Opalińskiego; Anna, która była ksienią w Jarosławiu; Jan, który była starostą w Sejnach i zarządcą Sędziszowa; Mikołaj Rafał, który otrzymał nominację na wojewodę brzeskiego, na jego dworze w Tyczynie był wychowywany Aleksander Kostka-Napierski.
- Adam Fedorowicz (1854-1917), urzędnik – honorowy obywatel Tyczyna[4]
W Tyczynie urodziła się Kasia Sobczyk (1945–2010), piosenkarka, solistka Czerwono-Czarnych[5].
Zabytek
.JPG)
- Kościół św. Katarzyny i Świętej Trójcy – pierwszy kościół powstał w 2 połowy XV w. W 1629 r. kościół spłonął wraz z miastem. W latach 1631-1638 został odbudowany przez Mikołaja Kostkę, który dobudował kaplicę św. Stanisława, w której został pochowany. W 1657 r. w czasie węgierskiego najazdu Jerzego Rakoczego, kościół został spalony. Od początku XVIII w. kościół był rozbudowywany, w szczególności przez Jana Klemensa Branickiego w latach 1720-1730 i 1759-1763. W 1727 r. do prezbiterium dobudowano kaplicę św. Trójcy (naprzeciw kaplicy św. Stanisława). W latach 1735-1745 wykonano nowy zespół sześciu murowanych ołtarzy ozdobionych gipsem i mozaikami. Trzy ołtarze – główny, Św. Stanisława i Św. Trójcy, wzorowane były na rzymskich wzorach, a wykonali je architekci – Jan Henryk Klemm i Gottfried Schulz. Dobudowano też dwie wieże według projektu Jana Henryka Klemma. Sztukaterie wykonał Gottfried Schulz, a freski malował Antoni Perliczka. Z tego okresu pochodzi nowy budynek wikarówki, piętrowa plebania oraz nowe organy. W dniu 26 maja 1782 r. w uroczystość Św. Trójcy nowy proboszcz ks. Antoni Betański konsekrował na nowo kościół, któremu nadano potrójne wezwanie: Św. Trójcy, Wniebowzięcia Matki Bożej i Św. Katarzyny. Kościół jest siedzibą parafii św. Katarzyny, należącej do dekanatu Tyczyn, diecezji rzeszowskiej.
- Pałac Wodzickich wraz z 11 hektarowym parkiem oraz budynki gospodarcze (II. poł. XIX / pocz. XX w.), w stylu historyzującym, eklektycznym. Obecnie w pałacu mieści się Liceum[6]
Edukacja
- Wyższa Szkoła Społeczno-Gospodarcza w Tyczynie (obecnie Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie)
- Zespół Szkół w Tyczynie im. Władysława Orkana
- Gimnazjum Publiczne im. Jana Pawła II w Tyczynie
- Szkoła Podstawowa im. Stanisława Staszica w Tyczynie
Sport w Tyczynie
W mieście działa klub sportowy MKS „Strug” Tyczyn, rozgrywający mecze na stadionie miejskim. Największym sukcesem klubu jest zdobycie w sezonie 2002/2003 Pucharu Polski na szczeblu wojewódzkim[7]. Przy gimnazjum publicznym znajduje się hala sportowa.
Demografia
- Piramida wieku mieszkańców Tyczyna w 2014 roku[8].
Zobacz też
- Społeczne Muzeum Regionalne w Tyczynie
- Stary cmentarz żydowski w Tyczynie
- Nowy cmentarz żydowski w Tyczynie
- ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwiep1BŁĄD PRZYPISÓW
<ref> o nazwie „uwagi”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.BŁĄD PRZYPISÓW
- ↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 172.
- ↑ Anna Berdecka, Nowe lokacje miast królewskich w Małopolsce w latach 1333-1370 : chronologia i rozmieszczenie, w: Przegląd Historyczny, T. 65 (1974), z. 4, tabela 2 po s. 617.
- ↑ Akta Grodzkie i Ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwów tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie wydane staraniem Galicyjskiego Wydziału Krajowego, 1888 rok, Tom 13, Termini terrestres Przeworscenses 1450.
- ↑ Kronika. Wiadomości osobiste. „Głos Rzeszowski”, s. 2, Nr 44 z 4 listopada 1917.
- ↑ Ryszard Wolański: Leksykon Polskiej Muzyki Rozrywkowej. T. II. Warszawa: Agencja Artystyczna MTJ, 2003, s. 119. ISBN 83-911-888-8-4.
- ↑ Strona gminy.
- ↑ Tyczyn w bazie 90minut.pl
- ↑ http://www.polskawliczbach.pl/Tyczyn, w oparciu o dane GUS.
- ↑ Taka jest pisownia nazwy ulicy, podczas gdy TERYT w wykazie integralnych części miasta stosuje zapis „Półanek”.
Bibliografia
- Polski słownik biograficzny, T. 11, Wrocław 1964-1965.
- Jerzy z Tyczyna: Polski dyplomata na papieskim dworze.
- Wybór listów Jerzego z Tyczyna do Marcina Kromera (1554–1585), Warszawa 1982.
- Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Wyd. Z.P. POLIMER Koszalin 2010, s. 79, 81, 82,108, 109, 110, 114, 115, 118,119, 120, 256, i 257, ISBN 978-83-89976-40-6.
Linki zewnętrzne
- Tyczyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 693.
- Cyfrowe Archiwum Tradycji Lokalnej – Tyczyn
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
