50°13′57″N 22°07′15″E/50,232500 22,120833Sokołów Małopolski
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
| |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Aglomeracja | |||
| Prawa miejskie |
1569 | ||
| Burmistrz |
Andrzej Mariusz Ożóg | ||
| Powierzchnia |
15,54[1] km² | ||
| Populacja (2020) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Strefa numeracyjna |
17 | ||
| Kod pocztowy |
36-050 | ||
| Tablice rejestracyjne |
RZE | ||
Położenie na mapie gminy Sokołów Małopolski  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |||
Położenie na mapie powiatu rzeszowskiego  | |||
| 50°13′57″N 22°07′15″E/50,232500 22,120833
| |||
| TERC (TERYT) |
1816114 | ||
| SIMC |
0974966 | ||
Urząd miejski ul. Rynek 136-050 Sokołów Małopolski | |||
| Strona internetowa | |||
| BIP | |||
Sokołów Małopolski – miasto w woj. podkarpackim, w powiecie rzeszowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Sokołów Małopolski. Jest jednym z miast aglomeracji rzeszowskiej. Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 878, 875 i 881.
Sokołów Małopolski leży w historycznej ziemi przemyskiej[3], w XVI w. położony był w powiecie przeworskim w województwie ruskim[4].
Według danych z 1 stycznia 2018 Sokołów Małopolski liczył 4133 mieszkańców[5].
Ośrodek usługowy; drobny przemysł: metalowy, drzewny i spożywczy.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Sokołów Małopolski leży na skrzyżowaniu historycznych szlaków handlowych: „krakowskiego” z Tarnowa przez Krzeszów i „Madziarskiego” z Sandomierza przez Rzeszów i Duklę na Węgry. Usytuowane w węźle pięciu gościńców, w widłach Wisły i Sanu, na Płaskowyżu Kolbuszowskim w granicach Kotliny Sandomierskiej, w odległości 24 kilometrów na północ od Rzeszowa i 128 kilometrów na południe od Lublina. W pobliżu znajduje się Port Lotniczy w Jasionce (11 km).
Teren gminy leży na obszarze dawnej Puszczy Sandomierskiej, a najbardziej wartościowe fragmenty tego kompleksu leśnego zostały objęte ochroną krajoznawczą tworząc Sokołowsko-Wilczowolski Obszar Chronionego Krajobrazu. Miasto i Gmina Sokołów Małopolski posiada łagodny klimat, z niewielką ilością opadów.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. rzeszowskiego.
Historia[6][edytuj | edytuj kod]
Początek miastu Sokołów Małopolski dała stara osada łowiecka i targowa w Puszczy Sandomierskiej, powstała prawdopodobnie w XIV wieku. W 1569 roku Jan z Pilczy Pilecki otrzymał od Zygmunta Augusta prawa miejskie dla Sokołowa i nakreślił renesansowe rozplanowanie sieci ulic z centralnie położonym obszernym rynkiem. Miasto zostało ulokowane na prawie chełmińskim, a mieszkańcy zwolnieni byli z podatków na najbliższych 20 lat. Rozwój miasta zostaje przerwany w roku 1608, kiedy to Sokołów zniszczył i ograbił Stanisław Stadnicki z Łańcuta zwany „Diabłem Łańcuckim”. Miasto rozwijało się szybko, uzyskując status prężnego ośrodka rzemieślniczego, którego wyroby szewskie, stolarskie, garncarskie, tkackie i kowalskie słynęły w szerokiej okolicy. W roku 1641 wydany zostaje ponadto dekret powołujący do życia w Sokołowie cech wspólny obejmujący bednarzy, stolarzy, kołodziejów i garncarzy.
W roku 1657 Sokołów po raz kolejny zostaje zniszczony, tym razem za sprawą węgierskich wojsk pod wodzą księcia Siedmiogrodu, Jerzego II Rakoczego. Miasto zostaje wtedy spalone, a wraz z nim miejscowy kościół. W XVII w. próbą obrony, przeciw rozmaitym najazdom, była budowa fortyfikacji. Wcześniej miasto nękali między innymi Węgrzy oraz Tatarzy, pustosząc również okoliczne miejscowości. Po 1772 Sokołowszczyzna wraz z samym Sokołowem wcielona zostaje do zaboru austriackiego. Mimo licznych tragicznych wydarzeń miasto wzrasta i w połowie XIX wieku zostaje stolicą powiatu sokołowskiego.[potrzebny przypis] Niepomyślny koniec XIX wieku i pierwsza połowa wieku XX przyhamowują jednak rozwój gospodarczy miasta.
W 1863 (pożar dzielnicy żydowskiej), a następnie 25 lipca 1904 roku w wielkim pożarze, w ciągu zaledwie trzech godzin Sokołów doszczętnie spłonął, co zmusiło dużą część mieszkańców do opuszczenia miasta. Zmniejszyła się również liczba ludności żydowskiej w mieście, szczególnie tej bogatszej, która udaje się na emigrację m.in. do Stanów Zjednoczonych.
Miasto po tych zdarzeniach wyraźnie podupada, a w okresie międzywojennym staje się to coraz bardziej widoczne. Likwidowane zostają urzędy, zniesiony zostaje urząd podatkowy, a w mieście nie zostaje wybudowana żadna fabryka, podczas gdy miasto leżało w obrębie Centralnego Okręgu Przemysłowego, nie powstała również planowana linia kolejowa, która miała przebiegać przez Sokołów.
W październiku 1938 honorowe obywatelstwo miasta otrzymał premier Felicjan Sławoj Składkowski[7].
W 1944 roku w pobliskim lesie w Turzy NKWD przeprowadzało egzekucje żołnierzy Armii Krajowej i Narodowych Sił Zbrojnych.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
- Piramida wieku mieszkańców Sokołowa Małopolskiego w 2014 roku[5].
 |
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Pierwotny układ ulic, wpisany został do Rejestru Zabytków. W wyniku pożarów (szczególnie z 1904 roku) nie przetrwało zbyt wiele budowli z dawniejszych okresów. Miasto posiada zwartą zabudowę z XIX i XX wieku.
W XVII wieku Sokołów posiadał wały ziemne wraz z pięcioma bramami wjazdowymi i fosą. Ich fragmenty zachowały się obecnie jedynie w plebańskim ogrodzie oraz od strony wschodniej miasta przy ulicy Zawale.
W Sokołowie znajduje się również najlepiej zachowany w województwie podkarpackim nowy cmentarz żydowski z 300 nagrobkami z XVII-XX wieku. Przy ul. Kochanowskiego na miejscu starszego cmentarza żydowskiego stoi odbudowany ohel z macewami ku pamięci sokołowskiego rabina Meilecha Weichselbauma.
Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela wybudowany w stylu neogotyckim w latach 1908–1916 według projektu Jana Sas Zubrzyckiego. Nowy hełm wyniosłej wieży tego kościoła, zniszczonej w wyniku działań wojennych w lipcu 1944 roku zaprojektował prof. Wiktor Zin. W miasteczku znajduje się drugi filialny kościół pw. Ducha Świętego wybudowany w II połowie XIX wieku. Na obrzeżach Sokołowa znajduje się wiele XVIII-to wiecznych krzyży i figur. W gminie znajdują się cztery zabytkowe kościoły, z których na największe uznanie zasługuje drewniany kościółek z XVII wieku w Wólce Niedźwiedzkiej.
Transport[edytuj | edytuj kod]
- S19 Droga ekspresowa S19: granica państwa – Kuźnica – Białystok – Lublin – Sokołów Małopolski – Rzeszów – Barwinek – granica państwa
- 875 Droga wojewódzka nr 875: Mielec – Sokołów Małopolski – Leżajsk
- 878 Droga wojewódzka nr 878: Strzeszkowice Duże – Kraśnik – Janów Lubelski – Nisko – Sokołów Małopolski – Rzeszów – Dylągówka
- 881 Droga wojewódzka nr 881: Sokołów Małopolski – Łańcut – Kańczuga – Pruchnik – Żurawica
Szkoły[edytuj | edytuj kod]
- Zespół Szkół w Sokołowie Małopolskim, ul. Lubelska 37 – link
- Zespół Szkół im. Jana Pawła II, ul. Lubelska 41 – link
- Niepaństwowa Szkoła Muzyczna I i II st., ul. Lubelska 41 – link
Instytucje i organizacje kulturalne[edytuj | edytuj kod]
- Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Sokołowie Małopolskim – link
- Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna w Sokołowie Małopolskim – strona oficjalna
- Fundacja Wspierania Edukacji Artystycznej w Sokołowie Małopolskim – link
- Towarzystwo Miłośników Ziemi Sokołowskiej – link
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]
- Kościół rzymskokatolicki:
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Sokołów Małopolski, Sala Królestwa[8].
Sport[edytuj | edytuj kod]
Kluby sportowe[edytuj | edytuj kod]
- TG Sokół Sokołów Małopolski – piłka nożna, strona oficjalna
- UKS Sokół Sokołów Małopolski – badminton
Obiekty sportowe[edytuj | edytuj kod]
Początkowo za boisko do piłki nożnej mieszkańcom Sokołowa i okolic służyły błonia pod Turzą. Tuż po I wojnie światowej podjęto działania mające na celu budowę dużego stadionu sportowego przy wylocie ulicy Raniżowskiej (obecnie Podstawskiego). Stadion został oddany do użytku na początku lat dwudziestych.
- Stadion przy ul. Polnej – piłka nożna; obiekt TG Sokół Sokołów Małopolski powstał w l. 1919-1921; po remoncie na przełomie 2011 i 2012 posiada 820 miejsc siedzących i wymiary boiska 104 × 63 m (wcześniej odpowiednio 200 i 105m x 68m). W lipcu 1961 rozpoczęto budowę pawilonu sportowego, który oficjalnie otwarto 8 maja 1966. W 1972 nastąpiło poszerzenie terenu stadionu, a w 1986 po raz kolejny rozbudowano pawilon sportowy. Remont stadionu na przełomie 2011 i 2012 objął płytę stadionu, budynek pawilonu klubowego oraz trybuny[9].
- Stadion przy ul. Lubelskiej – lekkoatletyka, piłka nożna, siatkówka plażowa
- Kryta Pływalna przy ul. Pileckich 5 – link
- „Orlik” – ul. Sportowa 6 – piłka nożna, siatkówka, koszykówka, piłka ręczna
- Hala Sportowa – ul. Lubelska 37
- Hala Sportowa – ul. Lubelska 41
Rekreacja[edytuj | edytuj kod]
Okolice Sokołowa Małopolskiego posiadają dużą liczbę ścieżek, które idealnie nadają się do letniej turystyki rowerowej i pieszej. W zimie natomiast leśne ścieżki w okolicy Turzy wykorzystywane są przez amatorów biegów narciarskich. Przez miasto, w którym zlokalizowana jest mała baza hotelowa i restauracja, przebiega niebieski szlak turystyczny z Głogowa Młp. do Leżajska[10]. W Wólce Niedźwiedzkiej oddano do użytku zbiornik wodny „Niedźwiadek” o powierzchni 8,0 ha lustra wody z przyległym obszarem rekreacyjnym. Podobny zbiornik znajduje się także tuż obok osiedla „Pod Lasem”[11].
Ludzie związani z Sokołowem[edytuj | edytuj kod]
Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Nowy cmentarz żydowski w Sokołowie Małopolskim
- Stary cmentarz żydowski w Sokołowie Małopolskim
- Stara Synagoga w Sokołowie Małopolskim
- Synagoga w Sokołowie Małopolskim
- Synagoga Chowewej Cijon w Sokołowie Małopolskim
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2011 r.). [dostęp 2013-03-18].
- ↑ Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 10 [dostęp 2022-02-02]
- ↑ „Historia”, tomy LXIV–LXVII (wyd. zbiorcze), red. Wacław Korta. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1988, s. 254.
- ↑ Piotr Ożóg, Leszek Zugaj: Historia administracji w gminie Sokołów Małopolski. Lublin 2012, s. 4.
- ↑ a b Sokołów Małopolski w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ https://web.archive.org/web/20160702095629/http://www.sokolow-mlp.pl/page.php?5.
- ↑ Premier Składkowski honorowym obywatelem trzech gmin. „Wschód”. Nr 100, s. 4, 16 października 1938.
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-01-15].
- ↑ Walicki B., Walicki L., W biało-niebieskich barwach. Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” i jego dziedzictwo w latach 1894–2004. Towarzystwo Miłośników Ziemi Sokołowskiej. Sokołów Młp. 2005.
- ↑ [1], na dole mapka.
- ↑ https://web.archive.org/web/20120820122437/http://www.sokolow-mlp.pl/page.php?4.
- ↑ https://web.archive.org/web/20130407042620/http://www.sokolow-mlp.pl/news.php, zakładka „Miasta Partnerskie”.
- ↑ a b c https://web.archive.org/web/20120826085928/http://www.sokolow-mlp.pl/page.php?35.
- ↑ a b c https://web.archive.org/web/20130531175701/http://falcontowns.org/.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Stare i nowe zdjęcia miasta Sokołów Małopolski [2]
- Ziemia Sokołowska – opis i fotogaleria
- Sokołów (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 31.
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
|
