Przejdź do zawartości

Zamek w Bytowie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
ilustracja
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
drobne merytoryczne, drobne redakcyjne
Linia 37: Linia 37:
'''Zamek krzyżacki'''
'''Zamek krzyżacki'''


W pierwszej połowie XIV wieku [[zakon krzyżacki]] nabył ziemię bytowską. W 1390 roku Krzyżacy zaczęli budować w Bytowie murowany zamek, na wzniesieniu w południowo-wschodniej części miasta. Znajdował się on na zachodnim krańcu [[Państwo zakonu krzyżackiego|państwa zakonu krzyżackiego]]. Wykonano prace ziemne, a do 1396 roku gromadzono materiały budowlane. Właściwe prace budowlane przeprowadzono w latach 1398–1406 pod kierunkiem Mikołaja Fellensteina. Kilka kolejnych lat trwały prace wykończeniowe. Zamek wzniesiono na planie prostokąta o wymiarach 49×70 metrów z [[głaz narzutowy|kamieni eratycznych]] i cegły. W narożach powstały 3 okrągłe [[baszta|baszty]] (Młyńska, Różana oraz Polna) i jedna kwadratowa [[wieża]] (Prochowa<ref>{{Cytuj stronę|url=http://www.old.bytow.com.pl/docs/158|tytuł=''Zamek''|opublikowany=old.bytow.com.pl|data=|data dostępu=}}</ref>) od północy. Przy skrzydle północno-zachodnim postawiono trzypiętrowy, podpiwniczony dom mieszkalny („Dom Zakonny”) o wymiarach 13 x 39 metrów<ref>http://www.radacki.de/resources/MATERIALY+ZACHODNIOPOMORSKIE+$28Radacki$29.pdf</ref>. W budynku tym znajdowały się najważniejsze pomieszczenia, takie jak [[refektarz]], [[kaplica]] i mieszkanie [[Prokurator krzyżacki|prokuratora]]. Na najwyższej kondygnacji mieściły się [[magazyn (budowla)|magazyny]].
W pierwszej połowie XIV wieku [[zakon krzyżacki]] nabył ziemię bytowską. W 1390 roku Krzyżacy zaczęli budować w Bytowie murowany zamek, na wzniesieniu w południowo-wschodniej części miasta. Znajdował się on na zachodnim krańcu [[Państwo zakonu krzyżackiego|państwa zakonu krzyżackiego]]. Wykonano prace ziemne, a do 1396 roku gromadzono materiały budowlane. Właściwe prace budowlane przeprowadzono w latach 1398–1406 pod kierunkiem Mikołaja Fellensteina. Kilka kolejnych lat trwały prace wykończeniowe. Zamek wzniesiono na planie prostokąta o wymiarach 49×70 metrów z [[głaz narzutowy|kamieni eratycznych]] i cegły. W narożach powstały 3 okrągłe [[baszta|baszty]] (Młyńska, Różana oraz Polna) i jedna kwadratowa [[wieża]] (Prochowa<ref>{{Cytuj stronę|url=http://www.old.bytow.com.pl/docs/158|tytuł=''Zamek''|opublikowany=old.bytow.com.pl|data=|data dostępu=}}</ref>) od północy. Przy skrzydle północno-zachodnim postawiono trzypiętrowy, podpiwniczony dom mieszkalny („Dom Zakonny”) o wymiarach 13 x 39 metrów<ref>http://www.radacki.de/resources/MATERIALY+ZACHODNIOPOMORSKIE+$28Radacki$29.pdf</ref>. W budynku tym znajdowały się najważniejsze pomieszczenia, takie jak [[refektarz]], [[kaplica]] i mieszkanie [[Prokurator krzyżacki|prokuratora]]. Na najwyższej kondygnacji mieściły się [[magazyn (budowla)|magazyny]]. Zamek był jednym z najpóźniej zbudowanych zamków krzyżackich i przy jego projektowaniu uwzględniono rozwój broni palnej.


Przy skrzydle południowo-zachodnim zbudowano piętrową [[kuchnia (pomieszczenie)|kuchnię]] z magazynem żywności. W jej sąsiedztwie znajdowała się [[studnia]]. Brama wjazdowa została wzniesiona od strony północno-wschodniej. Przed bramą wjazdową wykopano [[fosa|fosę]], nad którą przerzucono [[most zwodzony]]. W narożnikach skrzydeł znajdowały się potężne baszty i wieża. Warownia pozwalała zastosować do obrony [[broń palna|broń palną]], co było ówcześnie novum. W zamku na stałe przebywało od kilku do kilkunastu rycerzy zakonnych wraz z [[Giermek|giermkami]] i knechtami. Pełna załoga zamku składała się z kilkudziesięciu osób.
Przy skrzydle południowo-zachodnim zbudowano piętrową [[kuchnia (pomieszczenie)|kuchnię]] z magazynem żywności. W jej sąsiedztwie znajdowała się [[studnia]]. Brama wjazdowa została wzniesiona od strony północno-wschodniej. Przed bramą wjazdową wykopano [[fosa|fosę]], nad którą przerzucono [[most zwodzony]]. W narożnikach skrzydeł znajdowały się potężne baszty i wieża. Warownia pozwalała zastosować do obrony [[broń palna|broń palną]], co było ówcześnie novum. W zamku na stałe przebywało od kilku do kilkunastu rycerzy zakonnych wraz z [[Giermek|giermkami]] i knechtami. Pełna załoga zamku składała się z kilkudziesięciu osób.
Linia 48: Linia 48:
[[Plik:Bytow zamek panorama.jpg|thumb|400px|center|Dziedziniec zamku]]
[[Plik:Bytow zamek panorama.jpg|thumb|400px|center|Dziedziniec zamku]]


W czasie [[potop szwedzki|wojny polsko-szwedzkiej]] (1655–1660) zburzona została Wieża Prochowa<ref>{{Cytuj stronę|url=http://www.e-kaszuby.pl/zamek-w-bytowie.html|tytuł=''Zamek w Bytowie''|opublikowany=e-kaszuby.pl|data=|data dostępu=}}</ref>, a zamek spłonął i pozostały tylko mury zewnętrzne. W [[1657]] roku na mocy [[Traktaty welawsko-bydgoskie|traktatów welawsko-bydgoskich]] zamek został przejęty przez [[Brandenburgia-Prusy|Brandenburgię]] (od [[1701]] [[Królestwo Prus]]), mimo że formalnie było to [[lenno]] [[Polska|Polski]]. Po zniszczeniach częściowo został odbudowany przez elektora brandenburskiego [[Fryderyk Wilhelm I Pruski|Fryderyka Wilhelma I]] (pierwsza połowa XVIII wieku). W 1681 roku dobudowano przy północno-wschodnim murze (między bramą wjazdową a „Domem Książęcym”) budynek na potrzeby urzędu podatkowego i sądu. W XVIII wieku rozebrana została Kancelaria Książęca i Wieża Bramna, a most nad fosą zastąpiono groblą. Wykonano niwelację ziemnych wałów i bastionów. W XIX wieku umieszczono w zamku sąd i pruskie więzienie. Pierwsze prace konserwatorskie przeprowadzono w latach 1930–1939. Odbudowano wówczas od podstaw Wieżę Prochową, przebudowano Wieżę Bramną, zrekonstruowano sklepienia w „Domu Zakonnym” oraz przeprowadzono remont „Domu Książęcego” i „Domu Wdów”. Po zakończeniu II Wojny światowej w 1945 mieściło się tu więzienie (obóz przejściowy) [[NKWD]], w którym przetrzymywano mieszkańców okolicy<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Reszka | imię = Benedykt | tytuł = Czas zła | wydawca = Oficyna Czec | miejsce = Gdańsk | data = 2001 | isbn = 83-87408-45-X}}</ref>. Ostatecznie zamek odbudowano z przerwami w latach 1957–1962 i 1969–1990, umieszczając w nim [[Muzeum Zachodniokaszubskie w Bytowie|Muzeum Zachodniokaszubskie]] (w „Domu Zakonnym”) oraz [[hotel]] z [[Restauracja (lokal gastronomiczny)|restauracją]] (w „Domu Książęcym”) i [[biblioteka|bibliotekę]] (w „Domu Wdów”)<ref>{{Cytuj stronę|url=http://zamki.net.pl/zamki/bytow/bytow.php|tytuł=Rys historyczny zamku|data dostępu=3 marca 2013}}</ref>. W 1994 roku wybuchł pożar w Wieży Prochowej<ref>{{Cytuj stronę|url=http://strazbytow.powiat.pl/docs/216|tytuł=''Historia''|opublikowany=strazbytow.powiat.pl|data=|data dostępu=}}</ref>.
W czasie [[potop szwedzki|wojny polsko-szwedzkiej]] (1655–1660) zburzona została Wieża Prochowa<ref>{{Cytuj stronę|url=http://www.e-kaszuby.pl/zamek-w-bytowie.html|tytuł=''Zamek w Bytowie''|opublikowany=e-kaszuby.pl|data=|data dostępu=}}</ref>, a zamek spłonął i pozostały tylko mury zewnętrzne. W [[1657]] roku na mocy [[Traktaty welawsko-bydgoskie|traktatów welawsko-bydgoskich]] zamek został przejęty przez [[Brandenburgia-Prusy|Brandenburgię]] (od [[1701]] [[Królestwo Prus]]), mimo że formalnie było to [[lenno]] [[Polska|Polski]]. Po zniszczeniach częściowo został odbudowany przez elektora brandenburskiego [[Fryderyk Wilhelm I Pruski|Fryderyka Wilhelma I]] (pierwsza połowa XVIII wieku). W 1681 roku dobudowano przy północno-wschodnim murze (między bramą wjazdową a „Domem Książęcym”) budynek na potrzeby urzędu podatkowego i sądu. W XVIII wieku rozebrana została Kancelaria Książęca i Wieża Bramna, a most nad fosą zastąpiono groblą. Wykonano niwelację ziemnych wałów i bastionów. W XIX wieku umieszczono w zamku sąd i pruskie więzienie. Pierwsze prace konserwatorskie przeprowadzono w latach 1930–1939. Odbudowano wówczas od podstaw Wieżę Prochową, przebudowano Wieżę Bramną, zrekonstruowano sklepienia w „Domu Zakonnym” oraz przeprowadzono remont „Domu Książęcego” i „Domu Wdów”. Po zakończeniu [[II wojna światowa|II wojny światowej]] w 1945 mieściło się w nim więzienie (obóz przejściowy) [[NKWD]], w którym przetrzymywano mieszkańców okolicy<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Reszka | imię = Benedykt | tytuł = Czas zła | wydawca = Oficyna Czec | miejsce = Gdańsk | data = 2001 | isbn = 83-87408-45-X}}</ref>. Ostatecznie zamek odbudowano z przerwami w latach 1957–1962 i 1969–1990, umieszczając w nim [[Muzeum Zachodniokaszubskie w Bytowie|Muzeum Zachodniokaszubskie]] (w „Domu Zakonnym”) oraz [[hotel]] z [[Restauracja (lokal gastronomiczny)|restauracją]] (w „Domu Książęcym”) i [[biblioteka|bibliotekę]] (w „Domu Wdów”)<ref>{{Cytuj stronę|url=http://zamki.net.pl/zamki/bytow/bytow.php|tytuł=Rys historyczny zamku|data dostępu=3 marca 2013}}</ref>. W 1994 roku wybuchł pożar w Wieży Prochowej<ref>{{Cytuj stronę|url=http://strazbytow.powiat.pl/docs/216|tytuł=''Historia''|opublikowany=strazbytow.powiat.pl|data=|data dostępu=}}</ref>.


<center><gallery>
<center><gallery>
Plik:Poland Bytow - castle.jpg|Gotycki „Dom Zakonny”
Plik:Zamek Bytow.jpg
Plik:Zamek w Bytowie część p.jpg|„Dom Książęcy” z lat 1560-1570
Plik:Zamek w Bytowie część p.jpg|„Dom Książęcy” z lat 1560-1570
Plik:Poland Bytow - castle.jpg|Gotycki „Dom Zakonny”
Plik:Wewnętrzny dziedziniec zamku w Bytowie - IMG 4753.JPG|„Dom Wdów” z 1623
Plik:Wewnętrzny dziedziniec zamku w Bytowie - IMG 4753.JPG|„Dom Wdów” z 1623
⚫
Plik:Zamek w Bytowie – brama wjazdowa.JPG|Brama wjazdowa, strona zewnętrzna
Plik:Zamek w Bytowie – skrzydło północno-zachodnie.JPG|Zamurowane wykusze latrynowe „Domu Zakonnego”
Plik:Zamek w Bytowie – skrzydło północno-zachodnie.JPG|Zamurowane wykusze latrynowe „Domu Zakonnego”
⚫
Plik:Zamek w Bytowie – brama wjazdowa.JPG|Brama wjazdowa, strona zewnętrzna
Plik:Bytów MZK fragment ekspozycji bednarstwo ciesielstwo pl.jpg|Wnętrze „Domu Zakonnego”
Plik:Wieza zamku w Bytowie wnetrze.jpg|Wnętrze gotyckiej baszty
Plik:Wieza zamku w Bytowie wnetrze.jpg|Wnętrze gotyckiej baszty
Plik:Zdjęcie zamku.jpg|
Plik:Zdjęcie zamku.jpg
</gallery></center>
</gallery></center>


Wersja z 17:51, 16 kwi 2019

Zamek w Bytowie
Symbol zabytku nr rej. A-4 z 31 marca 1953
Ilustracja
Państwo

 Polska

Miejscowość

Bytów

Adres

ul. Zamkowa 2

Powierzchnia użytkowa

3430

Rozpoczęcie budowy

1390

Ukończenie budowy

1406[1]

Ważniejsze przebudowy

druga połowa XVI wieku, 1623

Zniszczono

połowa XVII wieku, XVIII wiek

Odbudowano

XVIII wiek, 1930–1939, 1957-1962, 1969-1990

Położenie na mapie Bytowa
Mapa konturowa Bytowa, blisko centrum na dole znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry nieco na lewo znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek”
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, po lewej znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek”
Położenie na mapie powiatu bytowskiego
Mapa konturowa powiatu bytowskiego, blisko centrum na prawo znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek”
Położenie na mapie gminy Bytów
Mapa konturowa gminy Bytów, w centrum znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek”
Ziemia54°10′07,205″N 17°29′30,588″E/54,168668 17,491830
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Zamek w Bytowie – gotycki zamek krzyżacki z XIV i XV wieku będący początkowo siedzibą prokuratora krzyżackiego, a następnie własność książąt pomorskich. Zamek znajduje się w Bytowie (województwo pomorskie).

Historia

Zamek krzyżacki

W pierwszej połowie XIV wieku zakon krzyżacki nabył ziemię bytowską. W 1390 roku Krzyżacy zaczęli budować w Bytowie murowany zamek, na wzniesieniu w południowo-wschodniej części miasta. Znajdował się on na zachodnim krańcu państwa zakonu krzyżackiego. Wykonano prace ziemne, a do 1396 roku gromadzono materiały budowlane. Właściwe prace budowlane przeprowadzono w latach 1398–1406 pod kierunkiem Mikołaja Fellensteina. Kilka kolejnych lat trwały prace wykończeniowe. Zamek wzniesiono na planie prostokąta o wymiarach 49×70 metrów z kamieni eratycznych i cegły. W narożach powstały 3 okrągłe baszty (Młyńska, Różana oraz Polna) i jedna kwadratowa wieża (Prochowa[2]) od północy. Przy skrzydle północno-zachodnim postawiono trzypiętrowy, podpiwniczony dom mieszkalny („Dom Zakonny”) o wymiarach 13 x 39 metrów[3]. W budynku tym znajdowały się najważniejsze pomieszczenia, takie jak refektarz, kaplica i mieszkanie prokuratora. Na najwyższej kondygnacji mieściły się magazyny. Zamek był jednym z najpóźniej zbudowanych zamków krzyżackich i przy jego projektowaniu uwzględniono rozwój broni palnej.

Przy skrzydle południowo-zachodnim zbudowano piętrową kuchnię z magazynem żywności. W jej sąsiedztwie znajdowała się studnia. Brama wjazdowa została wzniesiona od strony północno-wschodniej. Przed bramą wjazdową wykopano fosę, nad którą przerzucono most zwodzony. W narożnikach skrzydeł znajdowały się potężne baszty i wieża. Warownia pozwalała zastosować do obrony broń palną, co było ówcześnie novum. W zamku na stałe przebywało od kilku do kilkunastu rycerzy zakonnych wraz z giermkami i knechtami. Pełna załoga zamku składała się z kilkudziesięciu osób.

W 1410 roku zamek został opanowany przez wojska Władysława Jagiełły, lecz zwrócono go Krzyżakom po I pokoju toruńskim (1411).

Zamek książąt pomorskich

 Osobny artykuł: Księstwo Pomorskie.

Podczas wojny trzynastoletniej (1454–1466) zamek ponownie opanowały wojska polskie, po czym król Kazimierz Jagiellończyk oddał go w 1466 roku w lenno księciu pomorskiemu Erykowi II. W 1500 roku otoczono warownię ziemnymi fortyfikacjami i bastejami mogącymi prowadzić ostrzał artyleryjski. W drugiej połowie XVI wieku zamek wszedł w posiadanie książąt pomorskich z dynastii Gryfitów, którzy w latach 1560–1570 wybudowali przy skrzydle południowo-wschodnim renesansowy „Dom Książęcy”. W XVII wieku w domu średniowiecznym umieszczono piekarnię i browar. Przy kurtynie północno-wschodniej w roku 1623 zbudowano nowy budynek zwany „Domem Wdów”. Nowe domy, podobnie jak „Dom Zakonny”, wykorzystywały mury obwodowe zamku. Niewielkie zniszczenia przyniosła warowni wojna trzydziestoletnia (1618–1648). W 1637 roku po bezpotomnej śmierci Bogusława XIV, ostatniego księcia zachodniopomorskiego, zamek wraz z resztą ziemi bytowsko-lęborskiej został włączony do Królestwa Polskiego. Od tego czasu pełnił funkcję siedziby starosty królewskiego.

Dziedziniec zamku

W czasie wojny polsko-szwedzkiej (1655–1660) zburzona została Wieża Prochowa[4], a zamek spłonął i pozostały tylko mury zewnętrzne. W 1657 roku na mocy traktatów welawsko-bydgoskich zamek został przejęty przez Brandenburgię (od 1701 Królestwo Prus), mimo że formalnie było to lenno Polski. Po zniszczeniach częściowo został odbudowany przez elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma I (pierwsza połowa XVIII wieku). W 1681 roku dobudowano przy północno-wschodnim murze (między bramą wjazdową a „Domem Książęcym”) budynek na potrzeby urzędu podatkowego i sądu. W XVIII wieku rozebrana została Kancelaria Książęca i Wieża Bramna, a most nad fosą zastąpiono groblą. Wykonano niwelację ziemnych wałów i bastionów. W XIX wieku umieszczono w zamku sąd i pruskie więzienie. Pierwsze prace konserwatorskie przeprowadzono w latach 1930–1939. Odbudowano wówczas od podstaw Wieżę Prochową, przebudowano Wieżę Bramną, zrekonstruowano sklepienia w „Domu Zakonnym” oraz przeprowadzono remont „Domu Książęcego” i „Domu Wdów”. Po zakończeniu II wojny światowej w 1945 mieściło się w nim więzienie (obóz przejściowy) NKWD, w którym przetrzymywano mieszkańców okolicy[5]. Ostatecznie zamek odbudowano z przerwami w latach 1957–1962 i 1969–1990, umieszczając w nim Muzeum Zachodniokaszubskie (w „Domu Zakonnym”) oraz hotel z restauracją (w „Domu Książęcym”) i bibliotekę (w „Domu Wdów”)[6]. W 1994 roku wybuchł pożar w Wieży Prochowej[7].

  • „Dom Książęcy” z lat 1560-1570
    „Dom Książęcy” z lat 1560-1570
  • Gotycki „Dom Zakonny”
    Gotycki „Dom Zakonny”
  • „Dom Wdów” z 1623
    „Dom Wdów” z 1623
  • Zamurowane wykusze latrynowe „Domu Zakonnego”
    Zamurowane wykusze latrynowe „Domu Zakonnego”
  • Brama wjazdowa, strona zewnętrzna
    Brama wjazdowa, strona zewnętrzna
  • Wnętrze gotyckiej baszty
    Wnętrze gotyckiej baszty

Przypisy

  1. ↑ Historia zamku. [dostęp 3 marca 2013].
  2. ↑ Zamek. old.bytow.com.pl.
  3. ↑ http://www.radacki.de/resources/MATERIALY+ZACHODNIOPOMORSKIE+$28Radacki$29.pdf
  4. ↑ Zamek w Bytowie. e-kaszuby.pl.
  5. ↑ Benedykt Reszka: Czas zła. Gdańsk: Oficyna Czec, 2001. ISBN 83-87408-45-X.
  6. ↑ Rys historyczny zamku. [dostęp 3 marca 2013].
  7. ↑ Historia. strazbytow.powiat.pl.

Bibliografia

  • Polskiezabytki.pl – Bytów. [dostęp 2014-02-07]. (pol.).
  • Domańska Hanna, Zamek w Bytowie na tle architektury obronnej zakonu krzyżackiego z przełomu XIV i XV wieku, [w:] Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 13 (1978), s. 151–162
  • Domańska Hanna, Z badań nad problemem przystosowania zamków Pomorza Wschodniego do broni palnej w latach 1390-1520 [w:] Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, t. XXII (4/1976), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1976
  • Kopydłowski Janusz, Zamek bytowski, Muzeum Zachodnio-Kaszubskie w Bytowie, Bytów 2001, ISBN 83-912636-3-0
  • Radacki Zbigniew, Zamki książęce Księstwa Zachodnio-Pomorskiego [w:] "Sztuka Pomorza Zachodniego" pod redakcją Zygmunta Świechowskiego, PWN, Warszawa 1973
  • Haftka Mieczysław, Zamki krzyżackie w Polsce - szkice z dziejów, Wydawnictwo CONSORT i Muzeum Zamkowe w Malborku, 1999, ISBN 83-86-206-27-6
  • Torbus Tomasz, Zamki konwentualne w państwie krzyżackim w Prusach, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, 2014, ISBN 978-8-3745-3134-4

Linki zewnętrzne

Zamki książąt pomorskich

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zamek_w_Bytowie&oldid=56460344”