Tadeusz Chrzanowski

Tadeusz Chrzanowski
Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	14 maja 1926 ; Kraków
Data i miejsce śmierci	24 grudnia 2006 ; Kraków
	Profesor nauk humanistycznych
	Specjalność: historia sztuki nowożytnej, historia sztuki XVI-XVIII w.
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
Profesura	1990
	Polska Akademia Nauk / Umiejętności
Status PAN	członek rzeczywisty
Status PAU	członek rzeczywisty
	Doktor honoris causa; Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie – 2003; Politechnika Krakowska – 2005
	Wykładowca akademicki
Uczelnia	Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie
Wydział	Międzywydziałowa Katedra Historii i Teorii Sztuki
Stanowisko	Kierownik (p.o.)
Uczelnia	Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
	Przewodniczący Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa
Okres spraw.	1991–2005
Poprzednik	Stanisław Lem
Następca	Franciszek Ziejka
	Odznaczenia

Tadeusz Chrzanowski (ur. 14 maja 1926 w Krakowie^[1], zm. 24 grudnia 2006^[2] tamże) – polski historyk sztuki, literat, fotograf, tłumacz poezji, publicysta m.in. paryskiej "Kultury" i "Tygodnika Powszechnego" (pseudonimy: Tymoteusz Klempski, Józef Szrett), profesor Politechniki Krakowskiej i Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, w latach 1991–2005 przewodniczący Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa, członek krajowy korespondent PAU.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Dzieciństwo spędził w Moroczynie niedaleko Hrubieszowa. Podczas II wojny światowej powrócił do Krakowa, gdzie zapisał się na studia do Akademii Handlowej, a po nich na Uniwersytet Jagielloński. Obronił pracę doktorską, jednak profesurę otrzymał dopiero w 1990 r. Od połowy lat 70. wykładał na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, a później – już na emeryturze – uczył na pół etatu w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych.

Przez ponad 35 lat inwentaryzował polskie zabytki, czego owocem jest ok. 300 książek i publikacji, w tym Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów. Nauczony fotografowania przez ojczyma, Włodzimierza Puchalskiego, sam ilustrował swoje dzieła.

Był też poetą i tłumaczem poezji, pisarzem, publicystą, krytykiem. W 1990 r. powołany został na zastępcę przewodniczącego Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa, rok później otrzymał nominację na szefa tej instytucji. 11 marca 2005 roku otrzymał doktorat honoris causa Politechniki Krakowskiej^[3] (promotor: prof. zw. dr hab. inż. arch. Andrzej Kadłuczka).

Msza żałobna za duszę Tadeusza Chrzanowskiego odbyła się w kościele Mariackim w Krakowie 29 grudnia 2006, przewodniczył jej kardynał Franciszek Macharski, homilię wygłosił ks. prof. Benignus Wanat; trumnę z ciałem profesora złożono na krakowskim cmentarzu Salwatorskim, kwatera S-1-1^[4].

Poświęcona mu tablica memoratywna wmurowana została na wschodniej ścianie Kościoła Mariackiego w Krakowie.

Jego córką jest anglistka, prof. dr. hab. Elżbieta Chrzanowska-Kluczewska^[5].

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Wędrówki pięknoducha (arkusz poetycki; jeden z dziesięciu arkuszy publikacji zbiorowej pt. Wiersze; pozostali autorzy: Mikołaj Bieszczadowski, Muzyka przydrożna, Maciej Józef Kononowicz, Stacje liryczne; Andrzej Łepkowski, Kroki; Wacław Olszewski, Na lirycznym postoju; Antoni Podsiad, Ognista salamandra; Anna Pogonowska, Przemiany; Mikołaj Rostworowski Smuga lata, Józef Szczawiński, Chwila; Marek Antoni Wasilewski, Gdzie niebo mieszka; PAX 1951)
Powitanie lata (poezje; Wydawnictwo Literackie 1957)
Karczmy i zajazdy polskie (Wydawnictwo „Arkady” 1958)
Bohdan Geurquin, Zamek w Malborku (opracowanie fotograficzne: Tadeusz Chrzanowski; Wydawnictwo „Arkady” 1962)
Rzeszów (fotografie; Wydawnictwo "Sport i Turystyka" 1967)
Grudziądz (fotografie; Wydawnictwo "Sport i Turystyka" 1970)
Bystrzyca Kłodzka (fotografie; Wydawnictwo "Sport i Turystyka" 1971)
Rynek krakowski (Wydawnictwo „Arkady” 1972, seria: "Małe monografie")
Rzeźba lat 1560-1650 na Śląsku Opolskim (Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1974)
Sztuka Śląska Opolskiego : od średniowiecza do końca w. XIX (wspólnie z Marianem Korneckim; Wydawnictwo Literackie 1974)
Żywe i martwe granice (Społeczny Instytut Wydawniczy "Znak" 1974)
Graduał Karmelitański z 1644 roku O. Stanisława ze Stolca (Państwowy Instytut Wydawniczy 1976)
Kalisz (fotografie; Wydawnictwo "Sport i Turystyka" 1978)
Przewodnik po zabytkowych kościołach północnej Warmii (Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne 1978, seria: "Zabytkowe Kościoły Diecezji Warmińskiej")
Bardo (Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1980, seria: "Śląsk w Zabytkach Sztuki")
Krynica (fotografie; Wydawnictwo "Sport i Turystyka" 1980)
Sztuka Ziemi Krakowskiej (wspólnie z Marianem Korneckim; Wydawnictwo Literackie 1982)
Działalność artystyczna Tomasza Tretera (Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1984)
Ołtarz Mariacki Wita Stwosza (Interpress 1985)
Wędrówki po Sarmacji europejskiej. Eseje o sztuce i kulturze staropolskiej (Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak” 1988)
Złotnictwo toruńskie. Studium o wyrobach cechu toruńskiego od wieku XIV do 1832 roku (wspólnie z Marianem Korneckim; Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1988)
Chełmno (wspólnie z Marianem Korneckim; Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1991, seria: "Pomorze w Zabytkach Sztuki")
Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów. Zarys dziejów (Wydawnictwo Naukowe PWN 1993)
Polskie pomniki w świątyniach Rzymu (wspólnie z Marianem Korneckim; Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk - Fundacja Rzymska im. J. S. Umiastowskiej 1994)
Portret staropolski (Interpress 1995)
Encyklopedia Polski (autor słowa wstępnego; Wydawnictwo Ryszard Kluszczyński 1996)
Cuda Polski (fotografie: Ryszard Czerwiński; Wydawnictwo Ryszard Kluszczyński 1997)
Alfabet Bierpfaffa & Falcka (Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego 1998)
Sztuka w Polsce od I do III Rzeczypospolitej. Zarys dziejów (Wydawnictwo Naukowe PWN 1998)
Kresy czyli obszary tęsknot (Wydawnictwo Literackie 2001)
Polska. Skarby wieków (wspólnie ze Zdzisławem Żygulskim jun.; Wydawnictwo Ryszard Kluszczyński 2001)
Polska sztuka sakralna (Wydawnictwo Ryszard Kluszczyński 2002)
Zbigniew Herbert, Tadeusz Chrzanowski: "Mój bliźni, mój bracie". Listy 1950-1998 (Koncepcja i redakcja: Zbigniew Baran; Społeczny Instytut Wydawniczy "Znak" 2016)

Ordery, nagrody i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

26 października 1994 "za wybitne osiągnięcia w pracy naukowej i dydaktycznej oraz zasługi w działalności społecznej" został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski przez prezydenta Lecha Wałęsę^[6].

Postanowieniem prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego z 28 marca 2001 "w uznaniu wybitnych zasług dla kultury narodowej, a szczególnie za osiągnięcia w działalności na rzecz ochrony zabytków Krakowa" odznaczony został Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski^[7].

29 sierpnia 2001 otrzymał przyznany mu przez Jana Pawła II Krzyż Wielki Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego za wybitne zasługi w ratowaniu zabytków sztuki sakralnej w Krakowie^[8].

1988 – Nagroda Polskiego PEN Clubu im. Ksawerego Pruszyńskiego
2000 – Nagroda im. prof. Aleksandra Gieysztora za kierowanie działalnością Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa, powołanego w celu ochrony historycznej architektury Krakowa przed postępującą degradacją
2002 – Laur Krakowa XXI wieku
2002 – Nagroda Krakowska Książka Miesiąca – kwiecień – za album Polska sztuka sakralna
2003 – Doktor honoris causa Akademii Pedagogicznej w Krakowie
2005 – Doktor honoris causa Politechniki Krakowskiej
Laureat medalu "Merentibus"
Laureat nagrody im. Stanisława Vincenza
Laureat nagrody Wojewody Krakowskiego

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Chrzanowski Tadeusz Bonifacy, [w:] WładysławW. Tyrański WładysławW., Kto jest kim w Krakowie : lokalne władze, urzędy, instytucje, środowiska : edukacja, zatrudnienie, pozycja zawodowa, działalność polityczna i społeczna, sympatie polityczne, rodzina, rozrywki i upodobania (dane z 1999 roku), Kraków: Krakowska Agencja Informacyjna, 2000, s. 53, ISBN 83-909309-2-7, OCLC 47866363 [dostęp 2023-01-25] .
↑ Śp. Prof. Tadeusz Chrzanowski [online], kul.pl [dostęp 2023-01-25] (pol.).
↑ Doktorzy honoris causa PK. pk.edu.pl. [dostęp 2015-06-23].
↑ GROBONET 2.6 – wyszukiwarka osób pochowanych – Cmentarz parafialny Kraków Salwator [online], krakowsalwator.artlookgallery.com [dostęp 2021-11-22] .
↑ Chrzanowski Tadeusz [online], encyklopediakrakowa.pl [dostęp 2022-07-20] .
↑ M.P. z 1995 r. nr 2, poz. 23
↑ M.P. z 2001 r. nr 18, poz. 301
↑ 2001 – Order św. Grzegorza. skozk.pl. [dostęp 2014-08-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-19)].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Tadeusz Chrzanowski (1926-2006); Biblioteka Uniwersytecka KUL (oprac. Jan Krzysztof Wasilewski)
Tadeusz Chrzanowski - Publikacje (oprac. Jan Krzysztof Wasilewski)
Prof. dr hab. Tadeusz Chrzanowski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [dostęp 2021-01-06] .^{[martwy link]}

[1] Chrzanowski Tadeusz Bonifacy, [w:] WładysławW. Tyrański WładysławW., Kto jest kim w Krakowie : lokalne władze, urzędy, instytucje, środowiska : edukacja, zatrudnienie, pozycja zawodowa, działalność polityczna i społeczna, sympatie polityczne, rodzina, rozrywki i upodobania (dane z 1999 roku), Kraków: Krakowska Agencja Informacyjna, 2000, s. 53, ISBN 83-909309-2-7, OCLC 47866363 [dostęp 2023-01-25] .

[2] Śp. Prof. Tadeusz Chrzanowski [online], kul.pl [dostęp 2023-01-25] (pol.).

[3] Doktorzy honoris causa PK. pk.edu.pl. [dostęp 2015-06-23].

[4] GROBONET 2.6 – wyszukiwarka osób pochowanych – Cmentarz parafialny Kraków Salwator [online], krakowsalwator.artlookgallery.com [dostęp 2021-11-22] .

[5] Chrzanowski Tadeusz [online], encyklopediakrakowa.pl [dostęp 2022-07-20] .

[6] M.P. z 1995 r. nr 2, poz. 23

[7] M.P. z 2001 r. nr 18, poz. 301

[8] 2001 – Order św. Grzegorza. skozk.pl. [dostęp 2014-08-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-19)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]