Tadeusz Chrzanowski
Państwo działania | |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
14 maja 1926 |
Data i miejsce śmierci |
24 grudnia 2006 |
Profesor nauk humanistycznych | |
Specjalność: historia sztuki nowożytnej, historia sztuki XVI-XVIII w. | |
Alma Mater | |
Profesura |
1990 |
Polska Akademia Nauk / Umiejętności | |
Status PAN |
członek rzeczywisty |
Status PAU |
członek rzeczywisty |
Doktor honoris causa Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie – 2003 Politechnika Krakowska – 2005 | |
Wykładowca akademicki | |
Uczelnia | |
Wydział |
Międzywydziałowa Katedra Historii i Teorii Sztuki |
Stanowisko |
Kierownik (p.o.) |
Uczelnia | |
Przewodniczący Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa | |
Okres spraw. |
1991–2005 |
Poprzednik | |
Następca | |
Odznaczenia | |
Tadeusz Chrzanowski (ur. 14 maja 1926 w Krakowie[1], zm. 24 grudnia 2006[2] tamże) – polski historyk sztuki, literat, fotograf, tłumacz poezji, publicysta m.in. paryskiej "Kultury" i "Tygodnika Powszechnego" (pseudonimy: Tymoteusz Klempski, Józef Szrett), profesor Politechniki Krakowskiej i Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, w latach 1991–2005 przewodniczący Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa, członek krajowy korespondent PAU.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Dzieciństwo spędził w Moroczynie niedaleko Hrubieszowa. Podczas II wojny światowej powrócił do Krakowa, gdzie zapisał się na studia do Akademii Handlowej, a po nich na Uniwersytet Jagielloński. Obronił pracę doktorską, jednak profesurę otrzymał dopiero w 1990 r. Od połowy lat 70. wykładał na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, a później – już na emeryturze – uczył na pół etatu w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych.
Przez ponad 35 lat inwentaryzował polskie zabytki, czego owocem jest ok. 300 książek i publikacji, w tym Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów. Nauczony fotografowania przez ojczyma, Włodzimierza Puchalskiego, sam ilustrował swoje dzieła.
Był też poetą i tłumaczem poezji, pisarzem, publicystą, krytykiem. W 1990 r. powołany został na zastępcę przewodniczącego Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa, rok później otrzymał nominację na szefa tej instytucji. 11 marca 2005 roku otrzymał doktorat honoris causa Politechniki Krakowskiej[3] (promotor: prof. zw. dr hab. inż. arch. Andrzej Kadłuczka).
Msza żałobna za duszę Tadeusza Chrzanowskiego odbyła się w kościele Mariackim w Krakowie 29 grudnia 2006, przewodniczył jej kardynał Franciszek Macharski, homilię wygłosił ks. prof. Benignus Wanat; trumnę z ciałem profesora złożono na krakowskim cmentarzu Salwatorskim, kwatera S-1-1[4].
Poświęcona mu tablica memoratywna wmurowana została na wschodniej ścianie Kościoła Mariackiego w Krakowie.
Jego córką jest anglistką, prof. dr. hab. Elżbieta Chrzanowska-Kluczewska[5].
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]- Wędrówki pięknoducha (arkusz poetycki; jeden z dziesięciu arkuszy publikacji zbiorowej pt. Wiersze; pozostali autorzy: Mikołaj Bieszczadowski, Muzyka przydrożna, Maciej Józef Kononowicz, Stacje liryczne; Andrzej Łepkowski, Kroki; Wacław Olszewski, Na lirycznym postoju; Antoni Podsiad, Ognista salamandra; Anna Pogonowska, Przemiany; Mikołaj Rostworowski Smuga lata, Józef Szczawiński, Chwila; Marek Antoni Wasilewski, Gdzie niebo mieszka; PAX 1951)
- Powitanie lata (poezje; Wydawnictwo Literackie 1957)
- Karczmy i zajazdy polskie (Wydawnictwo „Arkady” 1958)
- Bohdan Geurquin, Zamek w Malborku (opracowanie fotograficzne: Tadeusz Chrzanowski; Wydawnictwo „Arkady” 1962)
- Rzeszów (fotografie; Wydawnictwo "Sport i Turystyka" 1967)
- Grudziądz (fotografie; Wydawnictwo "Sport i Turystyka" 1970)
- Bystrzyca Kłodzka (fotografie; Wydawnictwo "Sport i Turystyka" 1971)
- Rynek krakowski (Wydawnictwo „Arkady” 1972, seria: "Małe monografie")
- Rzeźba lat 1560-1650 na Śląsku Opolskim (Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1974)
- Sztuka Śląska Opolskiego : od średniowiecza do końca w. XIX (wspólnie z Marianem Korneckim; Wydawnictwo Literackie 1974)
- Żywe i martwe granice (Społeczny Instytut Wydawniczy "Znak" 1974)
- Graduał Karmelitański z 1644 roku O. Stanisława ze Stolca (Państwowy Instytut Wydawniczy 1976)
- Kalisz (fotografie; Wydawnictwo "Sport i Turystyka" 1978)
- Przewodnik po zabytkowych kościołach północnej Warmii (Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne 1978, seria: "Zabytkowe Kościoły Diecezji Warmińskiej")
- Bardo (Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1980, seria: "Śląsk w Zabytkach Sztuki")
- Krynica (fotografie; Wydawnictwo "Sport i Turystyka" 1980)
- Sztuka Ziemi Krakowskiej (wspólnie z Marianem Korneckim; Wydawnictwo Literackie 1982)
- Działalność artystyczna Tomasza Tretera (Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1984)
- Ołtarz Mariacki Wita Stwosza (Interpress 1985)
- Wędrówki po Sarmacji europejskiej. Eseje o sztuce i kulturze staropolskiej (Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak” 1988)
- Złotnictwo toruńskie. Studium o wyrobach cechu toruńskiego od wieku XIV do 1832 roku (wspólnie z Marianem Korneckim; Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1988)
- Chełmno (wspólnie z Marianem Korneckim; Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1991, seria: "Pomorze w Zabytkach Sztuki")
- Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów. Zarys dziejów (Wydawnictwo Naukowe PWN 1993)
- Polskie pomniki w świątyniach Rzymu (wspólnie z Marianem Korneckim; Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk - Fundacja Rzymska im. J. S. Umiastowskiej 1994)
- Portret staropolski (Interpress 1995)
- Encyklopedia Polski (autor słowa wstępnego; Wydawnictwo Ryszard Kluszczyński 1996)
- Cuda Polski (fotografie: Ryszard Czerwiński; Wydawnictwo Ryszard Kluszczyński 1997)
- Alfabet Bierpfaffa & Falcka (Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego 1998)
- Sztuka w Polsce od I do III Rzeczypospolitej. Zarys dziejów (Wydawnictwo Naukowe PWN 1998)
- Kresy czyli obszary tęsknot (Wydawnictwo Literackie 2001)
- Polska. Skarby wieków (wspólnie ze Zdzisławem Żygulskim jun.; Wydawnictwo Ryszard Kluszczyński 2001)
- Polska sztuka sakralna (Wydawnictwo Ryszard Kluszczyński 2002)
- Zbigniew Herbert, Tadeusz Chrzanowski: "Mój bliźni, mój bracie". Listy 1950-1998 (Koncepcja i redakcja: Zbigniew Baran; Społeczny Instytut Wydawniczy "Znak" 2016)
Ordery, nagrody i wyróżnienia
[edytuj | edytuj kod]26 października 1994 "za wybitne osiągnięcia w pracy naukowej i dydaktycznej oraz zasługi w działalności społecznej" został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski przez prezydenta Lecha Wałęsę[6].
Postanowieniem prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego z 28 marca 2001 "w uznaniu wybitnych zasług dla kultury narodowej, a szczególnie za osiągnięcia w działalności na rzecz ochrony zabytków Krakowa" odznaczony został Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski[7].
29 sierpnia 2001 otrzymał przyznany mu przez Jana Pawła II Krzyż Wielki Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego za wybitne zasługi w ratowaniu zabytków sztuki sakralnej w Krakowie[8].
- 1988 – Nagroda Polskiego PEN Clubu im. Ksawerego Pruszyńskiego
- 2000 – Nagroda im. prof. Aleksandra Gieysztora za kierowanie działalnością Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa, powołanego w celu ochrony historycznej architektury Krakowa przed postępującą degradacją
- 2002 – Laur Krakowa XXI wieku
- 2002 – Nagroda Krakowska Książka Miesiąca – kwiecień – za album Polska sztuka sakralna
- 2003 – Doktor honoris causa Akademii Pedagogicznej w Krakowie
- 2005 – Doktor honoris causa Politechniki Krakowskiej
- Laureat medalu "Merentibus"
- Laureat nagrody im. Stanisława Vincenza
- Laureat nagrody Wojewody Krakowskiego
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Chrzanowski Tadeusz Bonifacy, [w:] Władysław Tyrański , Kto jest kim w Krakowie : lokalne władze, urzędy, instytucje, środowiska : edukacja, zatrudnienie, pozycja zawodowa, działalność polityczna i społeczna, sympatie polityczne, rodzina, rozrywki i upodobania (dane z 1999 roku), Kraków: Krakowska Agencja Informacyjna, 2000, s. 53, ISBN 83-909309-2-7, OCLC 47866363 [dostęp 2023-01-25] .
- ↑ Śp. Prof. Tadeusz Chrzanowski [online], kul.pl [dostęp 2023-01-25] (pol.).
- ↑ Doktorzy honoris causa PK. pk.edu.pl. [dostęp 2015-06-23].
- ↑ GROBONET 2.6 – wyszukiwarka osób pochowanych – Cmentarz parafialny Kraków Salwator [online], krakowsalwator.artlookgallery.com [dostęp 2021-11-22] .
- ↑ Chrzanowski Tadeusz [online], encyklopediakrakowa.pl [dostęp 2022-07-20] .
- ↑ M.P. z 1995 r. nr 2, poz. 23
- ↑ M.P. z 2001 r. nr 18, poz. 301
- ↑ 2001 – Order św. Grzegorza. skozk.pl. [dostęp 2014-08-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-19)].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Tadeusz Chrzanowski (1926-2006); Biblioteka Uniwersytecka KUL (oprac. Jan Krzysztof Wasilewski)
- Tadeusz Chrzanowski - Publikacje (oprac. Jan Krzysztof Wasilewski)
- Prof. dr hab. Tadeusz Chrzanowski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2021-01-06] .
- Absolwenci Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Członkowie polskiego PEN Clubu
- Członkowie Stowarzyszenia Pisarzy Polskich
- Nagrodzeni Laurem Krakowa XXI wieku
- Laureaci Nagrody Publicystycznej im. Juliusza Mieroszewskiego
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Doktorzy honoris causa Politechniki Krakowskiej
- Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
- Pochowani na cmentarzu Salwatorskim w Krakowie
- Polacy odznaczeni Orderem Świętego Grzegorza Wielkiego
- Polscy historycy sztuki
- Polscy tłumacze literatury francuskojęzycznej
- Wykładowcy Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie
- Wykładowcy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II
- Wykładowcy Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki
- Urodzeni w 1926
- Zmarli w 2006
- Polscy tłumacze literatury niemieckojęzycznej
- Ludzie związani z paryską „Kulturą”