Tadeusz Chrzanowski

Tadeusz Chrzanowski
Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	14 maja 1926 ; Kraków
Data i miejsce śmierci	24 grudnia 2006 ; Kraków
	Profesor nauk humanistycznych
	Specjalność: historia sztuki nowożytnej, historia sztuki XVI-XVIII w.
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
Profesura	1990
	Polska Akademia Nauk / Umiejętności
Status PAN	członek rzeczywisty
Status PAU	członek rzeczywisty
	Doktor honoris causa; Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie – 2003; Politechnika Krakowska – 2005
	Wykładowca akademicki
Uczelnia	Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie
Wydział	Międzywydziałowa Katedra Historii i Teorii Sztuki
Stanowisko	Kierownik (p.o.)
Uczelnia	Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
	Przewodniczący Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa
Okres spraw.	1991–2005
Poprzednik	Stanisław Lem
Następca	Franciszek Ziejka
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tadeusz Chrzanowski (ur. 14 maja 1926 w Krakowie^[1], zm. 24 grudnia 2006^[2] tamże) – polski historyk sztuki, literat, fotograf, tłumacz poezji, publicysta m.in. paryskiej "Kultury" i "Tygodnika Powszechnego" (pseudonimy: Tymoteusz Klempski, Józef Szrett), profesor Politechniki Krakowskiej i Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, w latach 1991–2005 przewodniczący Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa, członek krajowy korespondent PAU.

Życiorys

Dzieciństwo spędził w Moroczynie niedaleko Hrubieszowa. Podczas II wojny światowej powrócił do Krakowa, gdzie zapisał się na studia do Akademii Handlowej, a po nich na Uniwersytet Jagielloński. Obronił pracę doktorską, jednak profesurę otrzymał dopiero w 1990 r. Od połowy lat 70. wykładał na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, a później – już na emeryturze – uczył na pół etatu w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych.

Przez ponad 35 lat inwentaryzował polskie zabytki, czego owocem jest ok. 300 książek i publikacji, w tym Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów. Nauczony fotografowania przez ojczyma, Włodzimierza Puchalskiego, sam ilustrował swoje dzieła.

Był też poetą i tłumaczem poezji, pisarzem, publicystą, krytykiem. W 1990 r. powołany został na zastępcę przewodniczącego Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa, rok później otrzymał nominację na szefa tej instytucji. 11 marca 2005 roku otrzymał doktorat honoris causa Politechniki Krakowskiej^[3] (promotor: prof. zw. dr hab. inż. arch. Andrzej Kadłuczka).

Msza żałobna za duszę Tadeusza Chrzanowskiego odbyła się w kościele Mariackim w Krakowie 29 grudnia 2006, przewodniczył jej kardynał Franciszek Macharski, homilię wygłosił ks. prof. Benignus Wanat; trumnę z ciałem profesora złożono na krakowskim cmentarzu Salwatorskim, kwatera S-1-1^[4].

Poświęcona mu tablica memoratywna wmurowana została na wschodniej ścianie Kościoła Mariackiego w Krakowie.

Jego córką jest anglistką, prof. dr. hab. Elżbieta Chrzanowska-Kluczewska^[5].

Twórczość

Wędrówki pięknoducha (arkusz poetycki; jeden z dziesięciu arkuszy publikacji zbiorowej pt. Wiersze; pozostali autorzy: Mikołaj Bieszczadowski, Muzyka przydrożna, Maciej Józef Kononowicz, Stacje liryczne; Andrzej Łepkowski, Kroki; Wacław Olszewski, Na lirycznym postoju; Antoni Podsiad, Ognista salamandra; Anna Pogonowska, Przemiany; Mikołaj Rostworowski Smuga lata, Józef Szczawiński, Chwila; Marek Antoni Wasilewski, Gdzie niebo mieszka; PAX 1951)
Powitanie lata (poezje; Wydawnictwo Literackie 1957)
Karczmy i zajazdy polskie (Wydawnictwo „Arkady” 1958)
Bohdan Geurquin, Zamek w Malborku (opracowanie fotograficzne: Tadeusz Chrzanowski; Wydawnictwo „Arkady” 1962)
Rzeszów (fotografie; Wydawnictwo "Sport i Turystyka" 1967)
Grudziądz (fotografie; Wydawnictwo "Sport i Turystyka" 1970)
Bystrzyca Kłodzka (fotografie; Wydawnictwo "Sport i Turystyka" 1971)
Rynek krakowski (Wydawnictwo „Arkady” 1972, seria: "Małe monografie")
Rzeźba lat 1560-1650 na Śląsku Opolskim (Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1974)
Sztuka Śląska Opolskiego : od średniowiecza do końca w. XIX (wspólnie z Marianem Korneckim; Wydawnictwo Literackie 1974)
Żywe i martwe granice (Społeczny Instytut Wydawniczy "Znak" 1974)
Graduał Karmelitański z 1644 roku O. Stanisława ze Stolca (Państwowy Instytut Wydawniczy 1976)
Kalisz (fotografie; Wydawnictwo "Sport i Turystyka" 1978)
Przewodnik po zabytkowych kościołach północnej Warmii (Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne 1978, seria: "Zabytkowe Kościoły Diecezji Warmińskiej")
Bardo (Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1980, seria: "Śląsk w Zabytkach Sztuki")
Krynica (fotografie; Wydawnictwo "Sport i Turystyka" 1980)
Sztuka Ziemi Krakowskiej (wspólnie z Marianem Korneckim; Wydawnictwo Literackie 1982)
Działalność artystyczna Tomasza Tretera (Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1984)
Ołtarz Mariacki Wita Stwosza (Interpress 1985)
Wędrówki po Sarmacji europejskiej. Eseje o sztuce i kulturze staropolskiej (Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak” 1988)
Złotnictwo toruńskie. Studium o wyrobach cechu toruńskiego od wieku XIV do 1832 roku (wspólnie z Marianem Korneckim; Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1988)
Chełmno (wspólnie z Marianem Korneckim; Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1991, seria: "Pomorze w Zabytkach Sztuki")
Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów. Zarys dziejów (Wydawnictwo Naukowe PWN 1993)
Polskie pomniki w świątyniach Rzymu (wspólnie z Marianem Korneckim; Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk - Fundacja Rzymska im. J. S. Umiastowskiej 1994)
Portret staropolski (Interpress 1995)
Encyklopedia Polski (autor słowa wstępnego; Wydawnictwo Ryszard Kluszczyński 1996)
Cuda Polski (fotografie: Ryszard Czerwiński; Wydawnictwo Ryszard Kluszczyński 1997)
Alfabet Bierpfaffa & Falcka (Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego 1998)
Sztuka w Polsce od I do III Rzeczypospolitej. Zarys dziejów (Wydawnictwo Naukowe PWN 1998)
Kresy czyli obszary tęsknot (Wydawnictwo Literackie 2001)
Polska. Skarby wieków (wspólnie ze Zdzisławem Żygulskim jun.; Wydawnictwo Ryszard Kluszczyński 2001)
Polska sztuka sakralna (Wydawnictwo Ryszard Kluszczyński 2002)
Zbigniew Herbert, Tadeusz Chrzanowski: "Mój bliźni, mój bracie". Listy 1950-1998 (Koncepcja i redakcja: Zbigniew Baran; Społeczny Instytut Wydawniczy "Znak" 2016)

Ordery, nagrody i wyróżnienia

26 października 1994 "za wybitne osiągnięcia w pracy naukowej i dydaktycznej oraz zasługi w działalności społecznej" został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski przez prezydenta Lecha Wałęsę^[6].

Postanowieniem prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego z 28 marca 2001 "w uznaniu wybitnych zasług dla kultury narodowej, a szczególnie za osiągnięcia w działalności na rzecz ochrony zabytków Krakowa" odznaczony został Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski^[7].

29 sierpnia 2001 otrzymał przyznany mu przez Jana Pawła II Krzyż Wielki Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego za wybitne zasługi w ratowaniu zabytków sztuki sakralnej w Krakowie^[8].

1988 – Nagroda Polskiego PEN Clubu im. Ksawerego Pruszyńskiego
2000 – Nagroda im. prof. Aleksandra Gieysztora za kierowanie działalnością Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa, powołanego w celu ochrony historycznej architektury Krakowa przed postępującą degradacją
2002 – Laur Krakowa XXI wieku
2002 – Nagroda Krakowska Książka Miesiąca – kwiecień – za album Polska sztuka sakralna
2003 – Doktor honoris causa Akademii Pedagogicznej w Krakowie
2005 – Doktor honoris causa Politechniki Krakowskiej
Laureat medalu "Merentibus"
Laureat nagrody im. Stanisława Vincenza
Laureat nagrody Wojewody Krakowskiego

Przypisy

↑ Chrzanowski Tadeusz Bonifacy, [w:] WładysławW. Tyrański WładysławW., Kto jest kim w Krakowie : lokalne władze, urzędy, instytucje, środowiska : edukacja, zatrudnienie, pozycja zawodowa, działalność polityczna i społeczna, sympatie polityczne, rodzina, rozrywki i upodobania (dane z 1999 roku), Kraków: Krakowska Agencja Informacyjna, 2000, s. 53, ISBN 83-909309-2-7, OCLC 47866363 [dostęp 2023-01-25] .
↑ Śp. Prof. Tadeusz Chrzanowski [online], kul.pl [dostęp 2023-01-25] (pol.).
↑ Doktorzy honoris causa PK. pk.edu.pl. [dostęp 2015-06-23].
↑ GROBONET 2.6 – wyszukiwarka osób pochowanych – Cmentarz parafialny Kraków Salwator [online], krakowsalwator.artlookgallery.com [dostęp 2021-11-22] .
↑ Chrzanowski Tadeusz [online], encyklopediakrakowa.pl [dostęp 2022-07-20] .
↑ M.P. z 1995 r. nr 2, poz. 23
↑ M.P. z 2001 r. nr 18, poz. 301
↑ 2001 – Order św. Grzegorza. skozk.pl. [dostęp 2014-08-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-19)].

Linki zewnętrzne

Tadeusz Chrzanowski (1926-2006); Biblioteka Uniwersytecka KUL (oprac. Jan Krzysztof Wasilewski)
Tadeusz Chrzanowski - Publikacje (oprac. Jan Krzysztof Wasilewski)
Prof. dr hab. Tadeusz Chrzanowski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2021-01-06] .

[1] Chrzanowski Tadeusz Bonifacy, [w:] WładysławW. Tyrański WładysławW., Kto jest kim w Krakowie : lokalne władze, urzędy, instytucje, środowiska : edukacja, zatrudnienie, pozycja zawodowa, działalność polityczna i społeczna, sympatie polityczne, rodzina, rozrywki i upodobania (dane z 1999 roku), Kraków: Krakowska Agencja Informacyjna, 2000, s. 53, ISBN 83-909309-2-7, OCLC 47866363 [dostęp 2023-01-25] .

[2] Śp. Prof. Tadeusz Chrzanowski [online], kul.pl [dostęp 2023-01-25] (pol.).

[3] Doktorzy honoris causa PK. pk.edu.pl. [dostęp 2015-06-23].

[4] GROBONET 2.6 – wyszukiwarka osób pochowanych – Cmentarz parafialny Kraków Salwator [online], krakowsalwator.artlookgallery.com [dostęp 2021-11-22] .

[5] Chrzanowski Tadeusz [online], encyklopediakrakowa.pl [dostęp 2022-07-20] .

[6] M.P. z 1995 r. nr 2, poz. 23

[7] M.P. z 2001 r. nr 18, poz. 301

[8] 2001 – Order św. Grzegorza. skozk.pl. [dostęp 2014-08-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-19)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]