Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe
Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (TOPR) – polskie stowarzyszenie zajmujące się, za zgodą ministra spraw wewnętrznych, ratownictwem górskim na obszarze polskich Tatr.
Aby zostać ratownikiem tatrzańskim, należy przejść okres próbny trwający od 1,5 roku do 3 lat. Trzeba wykazać się doskonałą znajomością topografii Tatr, a także praktycznymi umiejętnościami w dziedzinie wspinania, speleologii, narciarstwa, ratownictwa i autoasekuracji. Po zakończeniu szkolenia ratownik składa przysięgę na ręce naczelnika.
W 2011 TOPR liczył ok. 250 członków, z których 140 posiadało uprawnienia do udziału w akcjach ratowniczych. W większości byli to ratownicy - ochotnicy. Tylko 33 posiadało status ratownika zawodowego[1].
Historia
Projekt powołania stowarzyszenia zajmującego się ratownictwem górskim powstał w 1908. Śmierć Mieczysława Karłowicza, który zginął zasypany przez lawinę, przyspieszyła prace nad powstaniem organizacji, zarejestrowanej ostatecznie 29 października 1909 we Lwowie[2] pod obecną nazwą. Prezesem stowarzyszenia został Kazimierz Dłuski, naczelnikiem Mariusz Zaruski, a siedzibą TOPR-u – Dworzec Tatrzański[3].
W 1910 w akcji ratunkowej na północnej ścianie Małego Jaworowego Szczytu, zginął jeden z ratowników – Klemens Bachleda – który nie usłuchał naczelnika, wzywającego go do powrotu słowami „Klimku, wracajcie”[4]. Pomimo jego poświęcenia ranny taternik Stanisław Szulakiewicz zmarł, nie doczekawszy się pomocy.
W 1940 ratownicy zgodzili się przyjąć propozycję niemieckiego okupanta i przywrócić działalność TOPR-u, który funkcjonował w czasie wojny pod nazwą Freiwillige Tatra Bergwacht.
W 1952 Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe zostało włączone w strukturę Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, a cztery lata później ratownicy działali już pod nazwą Grupy Tatrzańskiej GOPR.
W 1963 po raz pierwszy użyto śmigłowca w akcji ratunkowej. Był to SM-1, pilotowany przez Tadeusza Augustyniaka. Helikopter przetransportował turystę ze złamaną nogą z Doliny Pięciu Stawów Polskich do zakopiańskiego szpitala.
W 1974 ratownicy wzbogacili się o pierwszego psa posiadającego licencję psa lawinowego. Był to „Cygan” – owczarek niemiecki.
W 1991 TOPR ponownie usamodzielnił się, wychodząc ze struktur GOPR-u. Rok później ratownicy tatrzańscy otrzymali od prezydenta Lecha Wałęsy śmigłowiec PZL W-3 Sokół, który miał wyższy pułap zawisu niż używany w tym czasie Mi-2, co pozwalało na bezpieczne prowadzenie akcji ratowniczej w wyższych partiach gór. Miał ponadto większy udźwig użyteczny w stosunku do tegoż śmigłowca, co pozwalało zabrać większą ilość ratowników na pokład. Niespełna trzy lata później, 11 sierpnia 1994, śmigłowiec ten uległ katastrofie, w wyniku której zginęło dwóch pilotów (Bogusław Arendarczyk i Janusz Rybicki) oraz dwóch ratowników (Janusz Kubica i Stanisław Mateja).
W 1995 TOPR zaczął korzystać z nowego „Sokoła” obsługiwanego przez Lotnicze Pogotowie Ratunkowe. Początkowo maszyna stacjonowała w Zakopanem tylko sezonowo, od roku 2000 przeniesiono ją tu na stałe.
W 1999 TOPR został przyjęty w poczet członków Międzynarodowego Komitetu Ratownictwa Alpejskiego (IKAR).
W 2003 miał miejsce najtragiczniejszy do tej pory wypadek lawinowy w polskich Tatrach. 13-osobowa wycieczka licealistów z Tychów, zmierzająca na Rysy, została zasypana lawiną, która pochłonęła 8 ofiar śmiertelnych. Drugiego dnia akcji ratunkowej miała miejsce awaria „Sokoła”, podczas której zatrzymały się kolejno oba silniki śmigłowca. Henrykowi Serdzie (lecącemu bez ratowników na pokładzie, ponieważ zdołali oni bezpiecznie wyskoczyć w momencie zepsucia się pierwszego silnika) udało się wylądować autorotacyjnie; śmigłowiec uległ poważnemu uszkodzeniu (złamanie belki ogonowej), nie powodując jednak strat w obiektach naziemnych. Po tym incydencie Henryk Serda został zwolniony z pracy przez Lotnicze Pogotowie Ratunkowe, zarzucające mu łamanie przepisów lotniczych. Pilot został uniewinniony od zarzutu spowodowania niebezpieczeństwa katastrofy w ruchu powietrznym[5], a w 2005 zasiadł ponownie za sterami wyremontowanego „Sokoła”, eksploatowanego od tej pory bezpośrednio przez TOPR[6].
W 2014 ratownicy TOPR podjęli 472 interwencje (421 wypadków turystycznych, 22 taternickie, 9 skiturowych, 2 narciarskie pozatrasowe i 2 jaskiniowe), ratując 551 osób (w tym 189 za pomocą śmigłowca, który wykonał 168 lotów). Zarejestrowano 19 wypadków śmiertelnych: 9 w wyniku upadku z wysokości, 4 z powodu zachorowań, 1 od porażenia piorunem oraz 5 z innych przyczyn)[7].
Naczelnicy TOPR
- TOPR 1909-1956:
- Mariusz Zaruski 1909–1914,
- Józef Oppenheim 1914–1939,
- Zbigniew Korosadowicz 1945
- Tadeusz Pawłowski 1952,
- Zygmunt Wójcik 1953–1956,
- Grupa Tatrzańska GOPR 1956-1991:
- Zygmunt Wójcik 1956–1960,
- Eugeniusz Strzeboński 1960–1964,
- Zygmunt Wójcik 1964–1966,
- Michał Gajewski 1967–1969,
- Ryszard Drągowski 1969–1972,
- Michał Jagiełło 1972–1974,
- Tadeusz Ewy 1974–1976,
- Stanisław Janik 1976–1977,
- Ryszard Szafirski 1977–1978,
- Jerzy Klimiński 1978–1981,
- Jan Komornicki 1981–1982,
- Stanisław Łukaszczyk Zbójnik 1982–1987,
- Jan Komornicki 1987,
- Piotr Malinowski 1987–1991,
- TOPR od 1991:
- Piotr Malinowski 1991-1993
- Robert Janik 1993–1998,
- Jan Krzysztof od 1998 do chwili obecnej.
Personel latający w TOPR w latach 1963–2003:
Piloci: Tadeusz Augustyniak (1930–2011), Bogusław Arendarczyk, Andrzej Brzeziński, Robert Hojdys, Józef Kania, Zbigniew Łukasik, Janusz Rybicki, Henryk Serda, Janusz Siemiątkowski, Wojciech Wiejak i Wiesław Wolański.
Dane adresowe
- Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe
- 34-500 Zakopane, ul. Piłsudskiego 63a
- tel: (+48) 18 2014731
- fax: (+48) 18 2015560
- telefon ratunkowy: (+48) 601 100 300
Upamiętnienia
Z okazji 100. rocznicy powstania TOPR Poczta Polska wprowadziła do obiegu znaczek, na którym umieszczono fotografię jednego z pierwszych ratowników górskich TOPR[8]. Na wierzchołku Rysów umieszczono pamiątkową tablicę oraz krzyż, które jednak zostały zdemontowane, gdyż zostały tam umieszczone nielegalnie przez nieustalone osoby[9]. Także z okazji 100. rocznicy na DVD został wydany film Na każde wezwanie naczelnika o historii TOPR-u.
- ↑ Michał Jagiełło, Wołanie w górach, 2012, ISBN 978-83-244-0188-8.
- ↑ Bezpieczne góry na przyszłość
- ↑ Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe – powstanie i rozwój do roku 1914
- ↑ Księga wypraw ratunkowych. Łódź: Wydawnictwo Abaton, 1994, s. 21-23. ISBN 1-899397-00-0.
- ↑ Bartłomiej Kuraś: Pilot TOPR uniewinniony. Gazeta.pl Kraków, 2004-05-27. [dostęp 7 grudnia 2009].
- ↑ Henryk Serda znów pilotuje śmigłowiec TOPR. Gazeta.pl Kraków, 2005-02-20. [dostęp 7 grudnia 2009].
- ↑ Adam Marasek: Czas trudnych wypraw, w: Tatry nr 1/2015
- ↑ Poczta Polska, Nr kat. 4307, data wydania: 14.10.2009. [1]
- ↑ TPN usunął krzyż i tablice pamiątkowe z Rysów. onet.pl. [dostęp 2012-03-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012–07–29)].
Bibliografia
- Marek Grocholski. Rok po roku. „Tatry”. Jesień 2009. 30, s. 60-69. Tatrzański Park Narodowy. ISSN 0867-4531.