Ulica Jacka Malczewskiego w Szczecinie
| Centrum, Śródmieście-Północ, Drzetowo-Grabowo | |||||||||||||||||||||||||||||||
 Ulica Jacka Malczewskiego od strony Alei Wyzwolenia; po lewej – Oxygen, po prawej – CH Galaxy | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość |
1479,4 m | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Poprzednie nazwy |
Birkenallee | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Szczecina  | |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||
 53°27′00,9″N 14°31′28,0″E/53,450250 14,524444
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Ulica Jacka Malczewskiego – ulica w centrum Szczecina o długości ok. 1,5 km[1], prowadząca wzdłuż Parku im. Stefana Żeromskiego od ulicy Parkowej do Alei Wyzwolenia, której przedłużeniem jest ulica Generała Ludomiła Rayskiego. Na odcinku od ulicy Parkowej do ulicy Matejki przylega Park im. Stefana Żeromskiego.
Ulica utworzona w 1875 pod nazwą Birkenalee[2]. Na zniszczonym podczas II wojny światowej terenie na odcinku między ulicą Matejki a Aleją Wyzwolenia w latach 60. XX w. wybudowano 4-piętrowe bloki mieszkalne tworzące Osiedle Grunwaldzkie[3]. Znajduje się tu Szkoła Podstawowa Nr 56 im. kpt. ż.w. Konstantego Maciejewicza[4] oraz Przedszkole Publiczne nr 41 „Źródełko”. Ponadto w narożniku z al. Wyzwolenia w 2010 oddano do użytku biurowiec Oxygen.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Przed rokiem 1945
Przedwojenna nazwa ulicy Birkenalee pochodziła słowa „brzoza” — dominującego gatunku drzew rosnących wzdłuż ulicy. Do 1873 teren ten był objęty zakazem zabudowy w związku z ograniczeniami przepisów dotyczących przedpola twierdzy[5]. Najwcześniej zabudowano rejon ulicy pomiędzy obecną Aleją Wyzwolenia a ulicą Matejki kamienicami czynszowymi dla średnio zamożnego społeczeństwa. Projektantem zabudowy był George Hausmann. Powstała tu stosunkowo gęsta siatka ulic o układzie szachownicowym. Wybudowano tu wiele kamienic z secesyjnymi i klasycystycznymi zdobieniami. Później, w latach 80. XIX w. wzniesiono kamienice w pobliżu ulicy Parkowej. W latach 90. XIX w. zabudowano narożniki z ulicą Jana Kazimierza. Pod nr 7 funkcjonowała wówczas scena „Thalia Theater”, później „Concordia Theater”. Przed I wojną światową w sąsiedztwie renomowanej kliniki "Trzy Dęby" przy ul. Żubrów powstały kolejne budynki o wysokim standardzie. W latach 30. XX w. pod numerami 5-7 wzniesiono okazały gmach wg projektu znanego szczecińskiego architekta Gustava Gaussa. W przedwojennym Szczecinie w 1879 uruchomiono tramwajową komunikację konną, przez ulicę Malczewskiego od ul. Parkowej do ul. Matejki wiodła wtedy trasa drugiej linii z Frauendorf (Golęcin) do Bellevue (Pomorzany). Po zainstalowaniu trakcji elektrycznej od 1912 na tej trasie jeździły tramwaje elektryczne linii 7.
Już kilka lat przed wybuchem II wojny światowej Szczecin stał się jednym ze strategicznych ośrodków przemysłowych III Rzeszy, dlatego podczas wojny miasto stało się celem ataków. Birkenallee także ucierpiała — po silnym nalocie w nocy z 29/30 sierpnia 1944 na odcinku od al. Wyzwolenia do ul. Matejki zaledwie jednej kamienicy nie strawił pożar (pod nr 34).
Po roku 1945
Podczas II wolny światowej niemal cała część zabudowy pomiędzy ul. Matejki a al. Wyzwolenia uległa zniszczeniu podczas bombardowań, zachowała się tylko kamienica pod numerem 34, wpisana do wojewódzkiego rejestru budynków[6]. Po wojnie polskie władze stopniowo odbudowywały miasto. Puste place po zniszczeniach wojennych stopniowo wypełniano zabudową. W latach 60. XX wieku pomiędzy al. Wyzwolenia, ul. Bazarową a ul. Matejki powstało Osiedle Grunwaldzkie złożone z bloków 4- i 5-piętrowych. Powstawały także wyższe bloki mieszkalne. Budynek przy narożniku Wyzwolenia i Malczewskiego w 1968 wyróżniono tytułem „Mister Szczecina”. W 1972 nagrodę tę otrzymał (nieistniejący już) wieżowiec Domu Marynarza wzniesiony między ulicami Matejki i Żubrów. Wieżowcami zabudowano także działki po drugiej stronie ulicy Malczewskiego do ulicy Matejki. Dalsza część ulicy w kierunku ul. Parkowej została w mniejszym stopniu zniszczona, pozostały tutaj kamienice z XIX w. Pojedyncze plomby, m.in. przy narożniku ul. Jana Kazimierza, realizowano na początku lat 90. XX w. W narożniku ulic Malczewskiego i al. Wyzwolenia w 2010 oddano do użytku biurowiec „Oxygen”. Zabytkowa kamienica pod nr 34 została odrestaurowana i obudowana z obu stron, tworząc tzw. „szczecińską kanapkę”[7]. Tuż obok znajduje się zbudowane w 2003 Centrum Handlowe „Galaxy”, którego jeden bok leży wzdłuż ul. Malczewskiego, a drugi – wzdłuż al. Wyzwolenia, zaś naprzeciw po drugiej stronie ul. Malczewskiego widzimy wspomniany biurowiec „Oxygen”.
W 1967 uruchomiono nową linię tramwajową nr 10 od stoczni remontowej do ulicy Wawrzyniaka na całej długości ulicy Malczewskiego. Tory na odcinku od al. Wyzwolenia do ul. Matejki przestały być użytkowane w 1973, po czym zalano je asfaltem. W 1970 uruchomiono nową linię 11 na odcinku między ul. Parkową a ul. Matejki. Obecnie wzdłuż ulicy Malczewskiego prowadzą tory tramwajowe na odcinku od ulicy Parkowej do ulicy Matejki, po których jeżdżą tramwaje linii 5 i 11 (okresowo się to zmienia w związku z trwającymi przebudowami).
Zdjęcia[edytuj | edytuj kod]
-
Birkenalee 36-30
(1905) -
Restauracja Hagen Birkenallee 24 (1906) -
Birkenalee 5/7 (1924) -
Zburzona ulica – widok na ul. Matejki (1948) -
Malczewskiego – wyrównany teren pod budowę (1949) -
Blok budowany metodą poligonową (1960) -
Malczewskiego 13-16 (1964) -
Malczewskiego 17-21 (1967) -
Malczewskiego 5 (2023) -
Malczewskiego 5/7 – biurowiec Zakładu Energetycznego (2021) -
Malczewskiego 9a - skrzyżowanie z ul. Jana Kazimierza (2023) -
Malczewskiego 13-16 (2023) -
Malczewskiego 20-20D (2023) -
Malczewskiego 20A - w tle kamienica nr 34 -
Kamienica pod nr 34 - szczecińska „Kanapka” -
Malczewskiego 35 (2023) -
CH Galaxy (2023) po lewej stronie ulica Malczewskiego -
Biurowiec Oxygen (2022)
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ulica Jacka Malczewskiego w Encyklopedii Pomorza Zachodniego (dostęp 29.01.2024)
- ↑ Encyklopedia Szczecina. Wydanie jubileuszowe z okazji 70-lecia polskiego Szczecina. Red. T. Białecki. Szczecińskie Towarzystwo Kultury, Szczecin 2015, s. 556-557. ISBN 978-83-942725-0-0
- ↑ Osiedle Grunwaldzkie w Encyklopedii Pomorza Zachodniego (dostęp 29.01.2024)
- ↑ Szkoła Podstawowa Nr 56 im. kpt. ż.w. Konstantego Maciejewicza w Encyklopedii Pomorza Zachodniego (dostęp 29.01.2024)
- ↑ Encyklopedia Szczecina. T.I (A-O). Red. T. Białecki. Uniwersytet Szczeciński Szczecin 1999, s. 585. ISBN 83-7241-45-2
- ↑ Rejestr zabytków województwa Zachodniopomorskiego Nr rejestru 170. Decyzja nr DZ-4200/20/O/2004 z 24.06.2004 (dostęp 13.02.2024)
- ↑ Bogna Skarul. Szczecińska "kanapka" z XIX wieku już w pełnym blasku. Wkrótce wprowadzą się do niej lokatorzy. Głos Szczeciński z 4 lipca 2023 (dostęp 29.01.2024)
