Przejdź do zawartości

Ulica Energetyków w Szczecinie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ulica Energetyków
Międzyodrze-Wyspa Pucka
Ilustracja
Ulica Energetyków w 2023 r.
Państwo

 Polska

Województwo

 zachodniopomorskie

Miejscowość

Szczecin-Śródmieście

Długość

813,9 m

Poprzednie nazwy

Große Lastadie, Łasztowa

Przebieg
światła Most Długi
Nabrzeże Celne
światła ul. Celna
rondo Portowców
Most Łabudy
Bulwar Śląski
Most Portowy
Położenie na mapie Szczecina
Mapa konturowa Szczecina, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „ulica Energetyków”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko lewej krawiędzi u góry znajduje się punkt z opisem „ulica Energetyków”
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „ulica Energetyków”
Ziemia53°25′11,1″N 14°33′52,6″E/53,419750 14,564611

Ulica Energetyków – ważna arteria komunikacyjna o długości 813,9 m, leżąca w centralnej części szczecińskiej dzielnicy Śródmieście, w północno-zachodniej części osiedla Międzyodrze-Wyspa Pucka, na prawym brzegu Odry Zachodniej. Rozpoczyna się na Moście Długim i przebiega w kierunku południowo-wschodnim, kończąc się na Moście Portowym. Jej przedłużeniem za Mostem Długim jest ulica Księdza Kardynała Stefana Wyszyńskiego, a za Mostem Portowym – ulica Gdańska. Ulica Energetyków na całej długości stanowi część drogi krajowej nr 10.

Jest to ulica sięgająca swoją historią średniowiecza. Została wytyczona jako droga wiodąca z miasta na południowy wschód w stronę Dąbia. Przez wieki była główną drogą wyspy Łasztowni, wokół której koncentrowało się osadnictwo, przemysł i handel. Po XVII w. znaczenie ulicy wzrosło w wyniku zastąpienia drewnianej zabudowy murowaną i ulokowania przy ulicy obiektów użyteczności publicznej[1]. Zniszczenia spowodowane II wojną światową i powstanie Trasy Zamkowej spowodowały diametralną zmianę charakteru ulicy, którą przekształcono w szeroką arterię komunikacyjną[2].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Przed 1945

[edytuj | edytuj kod]
Große Lastadie na miedziorycie z 1594 r.

Współczesna ulica Energetyków jest najstarszą drogą na wyspie Łasztowni (do 1945 niem. Lastadie). Została wytyczona przed XIII wiekiem jako wjazd do miasta od strony południowo-wschodniej. Pierwszą nazwę, Große Lastadie, nadano około XIV w. w nawiązaniu do miana północnej części wyspy[2]. W tym czasie drewniane domy przy ulicy zamieszkiwali głównie pracownicy związani z funkcjonowaniem portu (rybacy, tragarze, stoczniowcy). Z 1570 r. pochodzi wzmianka o działającym przy ulicy żurawiu służącym do rozładunku i załadunku statków[3][4].

Skutkiem inkorporacji Szczecina do Królestwa Prus w 1721 r. były stopniowe przekształcenia ulicy. Na miejscu wyburzonych drewnianych domów wzniesiono murowane, parterowe lub piętrowe, ze spadzistymi dachami[1]. W latach 1723–1726 w miejscu dzisiejszej Izby Celnej powstały budynki Królewskiego Urzędu Podatków Akcyzowych i Licencji (niem. Königliches Akzise- und Lizenzhaus), w których pobierano opłaty celne. W 1729 r. przy ulicy wybudowano budynek dla sądu ławniczego oraz straży pożarnej[1].

W XIX w. parterowe i piętrowe budynki frontowe zastąpiono nowocześniejszymi wielokondygnacyjnymi kamienicami. W podwórzach kamienic zlokalizowano zabudowania fabryczne. Wśród XIX-wiecznych zakładów i instytucji na Große Lastadie wyróżnić można: uruchomioną w 1850 r. hurtownię win Leopolda Ewalda, otwartą w 1888 r. hurtownię papierniczą i późniejszą drukarnię Ericha Mascowa czy Czeskomorawską Spółkę Akcyjną Żeglugi Odrzańskiej (Boehmischmahrische Oderschiffahrs-Akt. Gesellschaft), której siedziba znajdowała się tzw. Domu Hanzeatyckim (Hansahaus)[1]. W latach 1894–1896, zgodnie z projektem Wilhelma Meyera-Schwartau, na działce przy skrzyżowaniu z dzisiejszą ulicą Świętego Floriana postawiono kościół św. Gertrudy[5].

W 1905 r. ulicą poprowadzono linię tramwajową[6]. Przed 1908 r. na placu po rozebranych budynkach Królewskiego Urzędu Podatków Akcyzowych i Licencji wzniesiono neogotycki gmach dla Urzędu Celnego[7], a w 1931 r. modernistyczny kościół Chrystusa Króla w pobliżu brzegu Parnicy[8]. Wskutek walk w czasie II wojny światowej ulica Große Lastadie została znacznie zniszczona[9].

Po 1945

[edytuj | edytuj kod]
Gmach Izby Celnej, jeden z nielicznych budynków przy ulicy ocalałych z II wojny światowej.

Po zakończeniu działań wojennych rozebrano większość zniszczonych budynków, a samą ulicę przemianowano na Łasztową. Odbudowano gmach Izby Celnej oraz ocalały dom proboszcza kościoła Chrystusa Króla[10]. W 1961 r. częściowo zniszczony kościół św. Gertrudy przekazano parafii ewangelicko-augsburskiej. W latach 60. XX wieku ulicę Łasztową przebudowano na dwujezdniową arterię z wydzielonym torowiskiem tramwajowym[2], a w latach 70. XX wieku przy początkowym odcinku ulicy wzniesiono budynki dla Przychodni Portowej oraz dzisiejszego przedsiębiorstwa Euroafrica Linie Żeglugowe[9]. W 2011 r. na wolnej parceli za gmachem Izby Celnej wzniesiono namiot z przeznaczeniem na tymczasową siedzibę szczecińskiej Opery na Zamku[11].

Kalendarium zmian nazwy ulicy

[edytuj | edytuj kod]
Czas
obowiązywania
Nazwa
?–1945 Große Lastadie
1945–1965 Łasztowa
od 1965 Energetyków[12]

Obiekty

[edytuj | edytuj kod]

Numeracja i kody pocztowe

[edytuj | edytuj kod]
  • Numery parzyste: 2, 4, 6, 8, 10, 40
  • Numery nieparzyste: 3, 9, 55
  • Kody pocztowe: 70-656[19]

Komunikacja miejska

[edytuj | edytuj kod]
Tramwaj Pesa 120NaS2 na linii nr 8 na ulicy Energetyków.
Autobus Solaris Urbino 18 na linii A na ulicy Energetyków.

Współcześnie

[edytuj | edytuj kod]

Według stanu z 1 kwietnia 2021 r. ulicą Energetyków w stałej organizacji ruchu kursowały następujące linie komunikacji miejskiej:

Dawniej

[edytuj | edytuj kod]
  • linie tramwajowe:
    • dzienne zwykłe: 1 (od 1905 r. do 1945 r.)[6]
    • dzienne specjalne: D (od 1956 r. do 1960 r. i od 9 do 11 czerwca 1987 r.), 800 (od 4 do 5 sierpnia 2007 r.)[22]
    • nocne: 7N (od 1973 r. do 1996 r.)[23][24], 8N (od 1960 r. do 1996 r.)[25][24]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d Jan Iwańczuk, Ulica Energetyków [online], Encyklopedia Pomorza Zachodniego – pomeranica.pl [dostęp 2021-04-01].
  2. a b c d Tadeusz Białecki, Ulice Łasztowni [online], sedina.pl [dostęp 2021-04-01].
  3. H.K.W. Berghaus, Geschichte der Stadt Stettin, der Hauptstadt von Pommern topographisch-statistisch beschrieben nach allen Richtungen ihres politischen, bürgerlichen, merkantilischen und kirchlichen Lebens, Berlin-Writzen 1875, s. 23 (niem.).
  4. M. Wehrmann, Geschichte der Stadt Stettin, 1911, s. 96 (niem.).
  5. Parafia [online], Luteranie Szczecin – Parafia ewangelicka [dostęp 2021-04-03] (pol.).
  6. a b Tramwaje elektryczne w Szczecinie (1897-1945), [w:] Kajetan Szmuciński, Tramwaje w Szczecinie. Historyja ulicznego omnibusu we 13 księgach prozą., 2017, s. 25.
  7. Urząd Celny Szczecin, Narodowy Instytut Dziedzictwa.
  8. Temu, co odeszło. O miejskich przestrzeniach, których chwała przeminęła [FELIETON] [online], szczecin.wyborcza.pl [dostęp 2021-04-03].
  9. a b Tadeusz Białecki (red.), Encyklopedia Szczecina, Szczecińskie Towarzystwo Kultury, 2015, s. 196, ISBN 83-87341-45-2, OCLC 247697302 [dostęp 2021-04-08].
  10. Tadeusz Białecki (red.), Encyklopedia Szczecina, Szczecińskie Towarzystwo Kultury, 2015, s. 463, ISBN 83-87341-45-2, OCLC 247697302.
  11. Ewa Podgajna, Co dalej z namiotem Opery na Zamku? Obecny dzierżawca wypowiada umowę [online], szczecin.wyborcza.pl, 25 października 2017 [dostęp 2021-04-21].
  12. Sz. Bursewicz, Nazwy szczecińskich ulic 1945-2004. Cz. 2: 1957-1991, [w:] Kronika Szczecina 2004, Szczecin 2005, s. 81-112.
  13. Przychodnia Portowa Szczecin – Lekarz rodzinny, Medycyna pracy, Medycyna Podróży [online], przychodniaportowa.pl [dostęp 2021-04-01].
  14. EUROAFRICA Shipping Lines Sp. z o.o. – kontakt [online], euroafrica.com.pl [dostęp 2021-04-01].
  15. Kontakt [online], Luteranie Szczecin – Parafia ewangelicka [dostęp 2021-04-01] (pol.).
  16. Zachodniopomorska Okręgowa Izba Inżynierów Budownictwa [online], bip.zap.piib.org.pl [dostęp 2021-04-01].
  17. Artur Rasmus, Dwie parafie w jednej [online], sedina.pl [dostęp 2021-04-01].
  18. SCENA NA ŁASZTOWNI ( ul. Energetyków 40) :: Teatr Polski w Szczecinie [online], www.teatrpolski.eu [dostęp 2021-04-01].
  19. Kody pocztowe Szczecin. Lista kodów pocztowych ulic w Szczecinie [online], Szczecin Nasze Miasto, 1 sierpnia 2010 [dostęp 2021-04-01] (pol.).
  20. a b Informacje o zespole przystankowym Energetyków [online], ZDiTM Szczecin [dostęp 2021-04-01].
  21. Schemat sieci komunikacji dziennej [online], zditm.szczecin.pl, 1 kwietnia 2021.
  22. Encyklopedia: Linia 800: (Linia Specjalna) [online], Serwis KOMIS [dostęp 2021-04-21] (pol.).
  23. Tramwaje Szczecinie (1945-2014), [w:] Kajetan Szmuciński, Tramwaje w Szczecinie. Historyja ulicznego omnibusu we 13 księgach prozą., 2017, s. 97.
  24. a b Tramwaje Szczecinie (1945-2014), [w:] Kajetan Szmuciński, Tramwaje w Szczecinie. Historyja ulicznego omnibusu we 13 księgach prozą., 2017, s. 146.
  25. Tramwaje Szczecinie (1945-2014), [w:] Kajetan Szmuciński, Tramwaje w Szczecinie. Historyja ulicznego omnibusu we 13 księgach prozą., 2017, s. 88.