Urocjon wirginijski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Urocjon wirginijski
Urocyon cinereoargenteus[1]
(Schreber, 1775)
Ilustracja
Urocjon wirginijski sfotografowany w Panamie
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

drapieżne

Podrząd

psokształtne

Rodzina

psowate

Rodzaj

urocjon

Gatunek

urocjon wirginijski

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[29]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Urocjon wirginijski[30], lis wirginijski (Urocyon cinereoargenteus) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny psowatych (Canidae). Żyje samotnie, czasami w wieloletnich związkach. Zamieszkuje własne terytoria, które zaznacza zapachem. Prowadzi przeważnie nocny tryb życia. Często jest mylony z kojotem. Dożywa około 8 lat; w niewoli dożywa 15.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1775 roku niemiecki przyrodnik Johann Christian Daniel von Schreber nadając mu nazwę Canis cinereo argenteus[2]. Holotyp pochodził ze wschodniej Ameryki Północnej[31].

Urocyon cinereoargenteus często łączy się genetycznie z dwoma innymi starożytnymi liniami, Nyctereutes i Otocyon, ale dokładne powiązania między nimi są niejasne[32]. Urocyon jest obecnie uważany za rodzaj bazalny rodziny psowatych i ma tylko dwóch występujących współcześnie członków, U. cinereoargenteus i U. littoralis[32]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają szesnaście podgatunków[32]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek Oryginalna nazwa Autor i rok opisu Miejsce typowe
U. c. borealis Urocyon cinereoargenteus borealis Merriam, 1903 Marlboro, 7 mi (11 km) od Monadnock, Hrabstwo Cheshire, New Hampshire, Stany Zjednoczone[33].
U. c. californicus Urocyon cinereoargenteus californicus Mearns, 1897 góry San Jacinto, na wysokości 8000 ft (2438 m), Hrabstwo Riverside, Kalifornia, Stany Zjednoczone[34].
U. c. costaricensis Urocyon cinereoargenteus costaricensis G.G. Goodwin, 1938 Sabanilla de Pirris, w pobliżu Rio Grande de Pirris, na wysokości 500 ft (152 m), prowincja San José, Kostaryka[35].
U. c. floridanus Urocyon cinereo-argenteus floridanus Rhoads, 1895 Tarpon Springs, Hrabstwo Pinellas, Floryda, Stany Zjednoczone[36].
U. c. fraterculus Urocyon cinereo-argenteus fraterculus Elliot, 1896 San Felipe, Jucatan, Meksyk[37].
U. c. furvus Urocyon cinereoargenteus furvus G.M. Allen & Barbour, 1923 Strefa Kanału Panamskiego, 3 mi (5 km) na zachód od Balboa, Panama[38].
U. c. guatemalae Urocyon guatemalae G.S. Miller, 1899 Nenton, na wysokości 3000 ft (914 m), Huehuetenango, Gwatemala[39].
U. c. madrensis Urocyon cinereoargenteus madrensis Burt & Hooper, 1941 Carimechi, Rio Mayo, Chihuahua, Meksyk[40].
U. c. nigrirostris Canis nigrirostris Lichtenstein, 1830 Real Arriba (Temascaltepec), Meksyk[41].
U. c. ocythous Urocyon cinereoargenteus ocythous Bangs, 1899 Platteville, Hrabstwo Grant, Wisconsin, Stany Zjednoczone[42].
U. c. orinomus Urocyon cinereoargenteus orinomus E.A. Goldman, 1938 Orizaba, na wysokości 4000 ft (1219 m), Veracruz, Meksyk[43].
U. c. peninsularis Urocyon cinereoargenteus peninsularis Huey, 1928 San Ignacio, 27°24′N 112°59′W/27,400000 -112,983333, Kalifornia Dolma, Meksyk[44].
U. c. scottii Urocyon virginianus scottii Mearns, 1891 Hrabstwo Pinal, Arizona, Stany Zjednoczone[45].
U. c. townsendi Urocyon californicus townsendi Merriam, 1899 Baird, Hrabstwo Shasta, Kalifornia, Stany Zjednoczone[46].
U. c. venezuelae Urocyon cinereoargentea venezuelae J.A. Allen, 1911 El Tocuyo, 175 mi (282 km) na południowy wschód od Valencii, na wysokości 2200 ft (671 m), Lara, Wenezuela[47].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Urocyon: gr. ουρα oura „ogon”; κυων kuōn, κυνος kunos „pies”[48].
  • cinereoargenteus: łac. cinereus „koloru popiołu”, od cinis, cineris „prochy, popioły”[49]; łac. argenteus „z srebra, srebrny”, od argentum, argenti „srebro”[50].
  • borealis: łac. borealis „północny”, od boreas „północny wiatr, północ”, od gr. βορεας boreas „północny wiatr, północ”[51].
  • californicus: Kalifornia[52].
  • costaricensis: Kostaryka[53].
  • floridanus: Floryda, Stany Zjednoczone[54].
  • fraterculus: łac. fraterculus „braciszek” (tj. mniejszy niż, spokrewniony lub sprzymierzony z), od frater brat; przyrostek zdrabniający -ulus[55].
  • furvus: łac. furvus „ciemny, czarny”[56].
  • guatemalae: Gwatemala[57].
  • madrensis: Sierra Madre Zachodnia, Meksyk[24].
  • nigrirostris: łac. niger „czarny”; -rostris „-pyski”, od rostrum „pysk”[58].
  • ocythous: ωκυθοος ōkuthoos „chyżo biegnący”[25].
  • orinomus: gr. ορεινομος oreinomos „żerowanie na wzgórzach”, od ορος oros, ορεος oreos „góra”; -νομος -nomos „-jedzenie”, od νεμω nemō „spożywać”[59].
  • peninsularis: łac. paeninsularis lub peninsularis „półwyspowy, z półwyspu”, od paeninsula lub peninsula „półwysep”, od paene „prawie, blisko”; insula „wyspa”[60].
  • scottii: William Earle Dodge Scott (1852–1910), amerykański ornitolog z Museum Biologii, w Princeton w latach 1876–1910[8][61].
  • townsendi: Charles Haskins Townsend (1859–1944), amerykański przyrodnik, pracownik Komisji Rybołówstwa w 1883 roku, dyrektor New York Aquarium w latach 1902–1937[11][62][63].
  • venezuelae: Wenezuela[64].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Urocjon wirginijski występuje w Ameryce zamieszkując w zależności od podgatunku[32]:

  • U. cinereoargenteus cinereoargenteus – wschodnie Stany Zjednoczone.
  • U. cinereoargenteus borealis południowo-wschodnia Kanada i Stany Zjednoczone (Nowa Anglia).
  • U. cinereoargenteus californicus – południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (południowa Kalifornia).
  • U. cinereoargenteus costaricensis – Kostaryka.
  • U. cinereoargenteus floridanus – Zatoka Meksykańska.
  • U. cinereoargenteus fraterculus – Meksyk (Jukatan).
  • U. cinereoargenteus furvus – Panama.
  • U. cinereoargenteus guatemalae – południowy Meksyk na południe do Nikaragui.
  • U. cinereoargenteus madrensis – Meksyk (południowa Sonora, południowo-zachodnia Chihuahua i północno-zachodnia Durango).
  • U. cinereoargenteus nigrirostris – południowo-wschodni Meksyk.
  • U. cinereoargenteus ocythous – Stany Zjednoczone (Central Plains) i przylegająca południowa Kanada.
  • U. cinereoargenteus orinomus – południowy Meksyk (przesmyk Tehuantepec).
  • U. cinereoargenteus peninsularis – północno-zachodni Meksyk (Kalifornia Dolna).
  • U. cinereoargenteus scottii – północny Meksyk i południowo-zachodnie Stany Zjednoczone.
  • U. cinereoargenteus townsendi – zachodnie Stany Zjednoczone (Kalifornia i Oregon).
  • U. cinereoargenteus venezuelae – Kolumbia i Wenezuela.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) samic 54–57,8 cm, samców 56–66 cm, długość ogona samic 28–40,7 cm, samców 33,3–44,3 cm; masa ciała samic 2–3,9 kg, samców 3,4–5,5 kg[65]. Jest to średniej wielkości lis o szaro cętkowanym futrze, z jaśniejszą spodnią częścią ciała, z głową w kolorze rdzawym z białymi plamkami; podszerstek ma barwę rdzawoczerwoną. Ma duże uszy, wąski pysk, długi i gęsto owłosiony, puszysty ogon z czarną pręgą na wierzchu. Nogi krótkie i mocne. Posiada pazury ostrzejsze i bardziej zakrzywione od innych psowatych. Wzór zębowy: I C P M = 42[65].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Często wspina się na drzewa, których korony są dla niego doskonałą kryjówką. Jest on jedynym - obok jenota - gatunkiem psowatych, który potrafi tego dokonywać.

Pożywienie[edytuj | edytuj kod]

Jest zwierzęciem wszystkożernym, jednak przeważnie żywi się pokarmem zwierzęcym. Umiejętność wspinaczki po drzewach przydaje mu się podczas zdobywania jagód i innych owoców. Ze zwierząt poluje (zazwyczaj w nocy) na niewielkie ptaki, myszy i inne gryzonie. Z nadmiaru zdobytego pożywienia robi zapasy w postaci podziemnego schowka, który potrafi wyczuć już z odległości 3 metrów. Dzięki wspaniałemu zmysłowi powonienia wyczuje niekiedy zagrzebane w ziemi na kilka centymetrów jaja, które także stanowią część jego diety.

Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]

Na kilka dni przed porodem samica wypędza samca z legowiska, jednak powraca on kilka dni po porodzie i dostarcza pożywienia potomstwu i samicy. Okres rozrodu od sierpnia do września, ciąża trwa 53-58 dni, samica rodzi zwykle 3-6 szczeniąt. Młode ważą około 80g i rodzą się z czarną sierścią. Przez pierwsze dni życia potomstwo jest ślepe i zdane na opiekę osobników dorosłych. Po około sześciu tygodniach młode lisy są już zostawiane same na czas polowania. Opieka nad potomstwem trwa około 5 miesięcy.

Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Gatunek nie jest jeszcze zagrożony, chociaż w latach 1977-1978 liczbę zabitych osobników szacuje się na około 270 tysięcy. Lis wirginijski jest często uciążliwy dla rolników lub ginie w pułapkach przeznaczonych na inne drapieżniki. Niejednokrotnie jest łowiony dla futra.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Canis cinereo argenteus Schreber, 1775.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Urocyon cinereoargenteus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ a b Schreber 1775–1778 ↓, s. ryc. xcii, 361.
  3. ↑ Schreber 1775–1778 ↓, s. ryc. xcii.b.
  4. ↑ Schreber 1775–1778 ↓, s. 585.
  5. ↑ a b P. Boddaert: Elenchus animalium, volumen I: sistens quadrupedia huc usque nota, eorumque varietates: ad ductum naturae, quantum fieri potuit disposita. Roterodami: Apud C.R. Hake, 1784, s. 97. (łac.)
  6. ↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire: Catalogue des Mammifères du Muséum national d’Histoire naturelle. Paris: 1803, s. 128. (fr.)
  7. ↑ M.C.H. Lichtenstein. Erläuterungen der nachrichten des Franc. Hernandez von den vierfüfsigen thieren Neuspaniens. „Abhandlungen der Königlichen Akademie der Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1827, s. 106, 1830 (niem.). 
  8. ↑ a b E.A. Mearns. Description of a new species of weasel, and a new subspecies of the gray fox, from Arizona. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 3 (17), s. 1891, 1891 (ang.). 
  9. ↑ a b E.A. Mearns. Preliminary diagnoses of new mammals of the genera Lynx, Urocyon, Spilogale and Mephitis, from the Mexican boundary line. „Bulletin of the United States National Museum”. 20, s. 459, 1897 (ang.). 
  10. ↑ Miller 1899 ↓, s. 276.
  11. ↑ a b C.H. Merriam. Results of a biological survey of Mount Shasta, northern California. „North American Fauna”. 16, s. 103, 1899 (ang.). 
  12. ↑ D.G. Elliot. Descriptions of apparently new species and subspecies of mammals and a new generic name proposed. „Publication. Field Columbian Museum. Zoological series”. 3 (90), s. 268, 1904 (ang.). 
  13. ↑ J. Dixon. A northern coast form of the California gray fox. „University of California publications in zoology”. 5 (7), s. 303, 1910. 
  14. ↑ G.G. Simpson. Pleistocene mammalian fauna of the Seminole Field, Pinellas County, Florida. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 56 (8), s. 575, 1929 (ang.). 
  15. ↑ Goldman 1938 ↓, s. 495.
  16. ↑ L.L. Getz. Middle Pleistocene carnivores from southwestern Kansas. „Journal of Mammalogy”. 41 (3), s. 363, 1960. DOI: 10.2307/1377494 (ang.). 
  17. ↑ R.A. Martin: Fossil mammals from the Coleman IIA Fauna, Sumter County. W: S.D. Webb (red.): Pleistocene Mammals of Florida. Gainesville: University Press of Florida, 1974, s. 70. ISBN 978-0813003610. (ang.)
  18. ↑ C.H. Merriam. Eight new mammals from the United States. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 16, s. 74, 1903 (ang.). 
  19. ↑ G.G. Goodwin. Four new mammals from Costa Rica. „American Museum novitates”. 987, s. 2, 1938 (ang.). 
  20. ↑ S.N. Rhoads. New subspecies of the gray fox and Say’s chipmunk. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 47, s. 42, 1895 (ang.). 
  21. ↑ D.G. Elliot. On sundry collections of mammals. „Publication. Field Columbian Museum Zoological series”. 1, s. 80, 1896 (ang.). 
  22. ↑ G.M. Allen & T. Barbour. Mammals from Darien. „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology at Harvard College”. 65 (8), s. 266, 1923 (ang.). 
  23. ↑ Miller 1899 ↓, s. 278.
  24. ↑ a b W.H. Burt & E.T. Hooper. Notes on mammals from Sonora and Chihuahua, Mexico. „Occasional Papers of the Museum of Zoology, University of Michigan”. 430, s. 4, 1941 (ang.). 
  25. ↑ a b O. Bangs. A new gray fox from the Upper Mississippi Valley. „Proceedings of the New England Zoölogical Club”. 1, s. 43, 1899 (ang.). 
  26. ↑ Goldman 1938 ↓, s. 497.
  27. ↑ L.M. Huey. A new fox from the Cape Region of Lower California, Mexico. „Transactions of the San Diego Society of Natural History”. 5 (13), s. 205, 1928 (ang.). 
  28. ↑ J.A. Allen. Mammals from Venezuela collected by Mr. M.A. Carriker, Jr., 1909-1911. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 30 (10), s. 259, 1911 (ang.). 
  29. ↑ G. Roemer, B. Cypher, R. List, Urocyon cinereoargenteus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2021-3 [dostęp 2022-05-03] (ang.).
  30. ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 149. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)
  31. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Urocyon cinereoargenteus. W: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-05-03].
  32. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 424. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.)
  33. ↑ Zijlstra ↓, s. N#39967.
  34. ↑ Zijlstra ↓, s. N#39968.
  35. ↑ Zijlstra ↓, s. N#39973.
  36. ↑ Zijlstra ↓, s. N#39974.
  37. ↑ Zijlstra ↓, s. N#39975.
  38. ↑ Zijlstra ↓, s. N#39976.
  39. ↑ Zijlstra ↓, s. N#39977.
  40. ↑ Zijlstra ↓, s. N#39978.
  41. ↑ Zijlstra ↓, s. N#39979.
  42. ↑ Zijlstra ↓, s. N#39980.
  43. ↑ Zijlstra ↓, s. N#39981.
  44. ↑ Zijlstra ↓, s. N#39982.
  45. ↑ Zijlstra ↓, s. N#39983.
  46. ↑ Zijlstra ↓, s. N#39986.
  47. ↑ Zijlstra ↓, s. N#39988.
  48. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 701, 1904 (ang.). 
  49. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 51.
  50. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 22.
  51. ↑ The Key to Scientific Names ↓, borealis [dostęp 2022-05-04].
  52. ↑ The Key to Scientific Names ↓, californicus [dostęp 2022-05-04].
  53. ↑ The Key to Scientific Names ↓, costaricensis [dostęp 2022-05-04].
  54. ↑ The Key to Scientific Names ↓, floridanus [dostęp 2022-05-04].
  55. ↑ The Key to Scientific Names ↓, fraterculus [dostęp 2022-05-04].
  56. ↑ The Key to Scientific Names ↓, furvus [dostęp 2022-05-04].
  57. ↑ The Key to Scientific Names ↓, guatemalae [dostęp 2022-05-04].
  58. ↑ The Key to Scientific Names ↓, nigrirostris [dostęp 2022-05-04].
  59. ↑ The Key to Scientific Names ↓, orinomus [dostęp 2022-05-04].
  60. ↑ The Key to Scientific Names ↓, peninsularis [dostęp 2022-05-04].
  61. ↑ The Key to Scientific Names ↓, scottii [dostęp 2022-05-04].
  62. ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 416. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.)
  63. ↑ The Key to Scientific Names ↓, townsendi [dostęp 2022-05-04].
  64. ↑ The Key to Scientific Names ↓, venezuelae [dostęp 2022-05-04].
  65. ↑ a b C. Sillero-Zubiri: Family Canidae (Dogs). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 432–433. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.)

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Urocjon_wirginijski&oldid=67627380”