Wacław Gąsiorowski

Wacław Gąsiorowski Wiesław Sclavus
Fotografia portretowa pochodząca z archiwum Koncernu Ilustrowanego Kuriera Codziennego
Data i miejsce urodzenia	27 czerwca 1869 Warszawa
Data i miejsce śmierci	30 października 1939 Konstancin-Jeziorna
Dziedzina sztuki	powieść
Odznaczenia

Tablica upamiętniająca Wacława Gąsiorowskiego na bocznej ścianie pałac Biskupów Krakowskich, w którym przyszedł na świat

Willa „Ukrainka” w Konstancinie wraz z tablicą pamiątkową upamiętniającą Wacława Gąsiorowskiego

Wacław Gąsiorowski, pseudonim Wiesław Sclavus (ur. 27 czerwca 1869 w Warszawie, zm. 30 października 1939 w Konstancinie) – polski powieściopisarz, dziennikarz, publicysta, a także scenarzysta, działacz polonijny i niepodległościowy. W roku 1900 wydawca i redaktor periodyku „Strumień”, w latach 1921–1930 redaktor czasopism polonijnych w Stanach Zjednoczonych, autor powieści historycznych nawiązujących głównie do Epopei Napoleońskiej i powstania listopadowego i o akcentach publicystycznych, dramatów i licznych reportaży.

Młodość

Po skończeniu nauki w gimnazjum, w wieku 15 lat rozpoczął pracę zarobkową, by móc sam się utrzymać po śmierci rodziców. Dalszą wiedzę zdobywał samodzielnie.

Pracował jako pomocnik aptekarza. Czasy te opisał w wydanej w 1900 roku powieści zatytułowanej „Pigularz”. Wcielony do armii carskiej odbył niespełna 2-letnią służbę wojskową. Napisał wówczas pierwszą sztukę teatralną „Szare życie”, nagrodzoną w konkursie „Kuriera Warszawskiego” i wystawioną w teatrze „Rozmaitości” w 1892 roku. Gdy wyszedł z wojska, pracował jako księgowy. Dał się poznać jako organizator konspiracji niepodległościowej w zaborze rosyjskim, m.in. organizował tajne czytelnie w Rawie i Warszawie. Był redaktorem „Przeglądu tygodniowego” i korespondentem „Słowa Polskiego”. W roku 1901, na łamach warszawskiego „Dziennika dla Wszystkich”, zaczęła ukazywać się w odcinkach powieść „Huragan”. I o ile krytycy przyjęli ją niechętnie, to uznanie czytelników zdobyła sobie natychmiast.

Emigracja

Ścigany przez rosyjską Ochranę za publikację Ugodowców (książki o wizycie w Warszawie cara Mikołaja II), zmuszony był emigrować z Królestwa. Przez jakiś czas mieszkał we Lwowie, a potem wyjechał na Zachód. W Paryżu (od 1904) zajął się pisarstwem, był założycielem tygodnika „Polonia” i struktur organizacyjnych „Sokoła”.

Studiował zbiory poloniców w Muzeum w Rapperswilu, po czym wędrował po Europie szlakami kampanii napoleońskich. Był na Elbie i Korsyce, zwiedzał pola bitew pod Marengo, Somosierrą i Wagram zbierając dokumentację do „Szwoleżerów Gwardii”.

Gdy wybuchła I wojna światowa czynnie włączył się w działalność na rzecz odrodzenia państwa polskiego i uczestniczył w organizacji armii polskiej. Przebywając w Ameryce Północnej (1918–1919 i 1921–1930) wykładał literaturę i historię cywilizacji kierując kolegium polskim w Cambridge Springs, a także pracował dla kilku czasopism polonijnych, jak „Kurier Nowojorski”, „Górnik” i „Gwiazda Polarna”. Po powrocie do kraju (1930) został prezesem Stowarzyszenia Pisarzy i Publicystów Emigracyjnych.

W kraju

Do Polski na stałe wrócił w roku 1930 i osiadł w willi „Ukrainka” w Konstancinie. Jego powieści historyczne cieszyły się niezmiennym powodzeniem czytelników (zwłaszcza młodych). Za całokształt działalności literackiej, w 1938 roku odznaczony został nagrodą im. Elizy Orzeszkowej.

Od roku 1936 był sołtysem Konstancina. Traktował tę funkcję jako honorową (nie pobierał wynagrodzenia). W 1938 został odznaczony Złotym Wawrzynem Akademickim Polskiej Akademii Literatury. Zmarł nagle 30 października 1939. Pochowany został na cmentarzu w Skolimowie. Kondukt pogrzebowy z willi „Ukrainka” w Konstancinie na cmentarz w Skolimowie stał się wielką patriotyczną manifestacją. Już krótko po jego śmierci przyjęło się określenie, jakoby pisarz „zmarł ze zgryzoty po klęsce wrześniowej”.

Twórczość

• Zginęła głupota! Powieść z niedalekiej przyszłości (1899)
• Pigularz (1901)
• Ugodowcy (1901)
• Huragan (1902)
• Rok 1809 (1903)
• Pani Walewska (1904)
• Czarny Generał (1904)
• Pamietniki wojskowe Jozefa Grabowskiego oficera sztabu cesarza Napoleona I, 1812--1813--1814 (1905)
• Finis Poloniae (1906)
• Anarchiści (1906)
• Księżna Łowicka (1908)
• Tragic Russia (1908)
• Szwoleżerowie gwardii (1910) tom 1, tom 2
• Emilia Plater (1910)
• Bem (1911)
• Babilon (1912)
• Miłość królewicza (1931)
• Thalitha Kumi (1907)
• Królobójcy (1905)
• Kajetan Stuart (1903)
• Interregnum (Bezkrólewie): powieść historyczna z XVIII wieku (1933)
• Fajka Batorego (1934)

W poczytnych powieściach dla młodzieży, które nawiązywały do lat Epopei Napoleońskiej, barwnie opisał wiele autentycznych postaci z tamtych czasów, czym zainspirował tak wybitnych pisarzy, jak Stefan Żeromski. Niewątpliwie oddziaływał na kilka pokoleń Polaków i ich wychowanie patriotyczne.

Upamiętnienie

• Tablica pamiątkowa odsłonięta w 1969 na bocznej ścianie pałacu Biskupów Krakowskich (od strony trasy W-Z).

Bibliografia

• Andrzej Niewiadowski: Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1990. ISBN 83-210-0892-5.
• Marek Ruszczyc: Polacy czasów niewoli. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, 1987. ISBN 83-203-1349-X.

Linki zewnętrzne

• Utwory Wacława Gąsiorowskiego w serwisie Wolne Lektury