Wacław Gąsiorowski

Wacław Gąsiorowski Jan Wacław Gąsiorowski Wiesław Sclavus
Fotografia portretowa pochodząca z archiwum Koncernu Ilustrowanego Kuriera Codziennego
Data i miejsce urodzenia	1869-06-2727 czerwca 1869 Warszawa
Data i miejsce śmierci	1939-10-3030 października 1939 Konstancin-Jeziorna
Dziedzina sztuki	powieść
Odznaczenia
Nagrody
Nagroda im. Elizy Orzeszkowej

Tablica upamiętniająca Wacława Gąsiorowskiego na bocznej ścianie pałacu Biskupów Krakowskich, w którym przyszedł na świat

Willa „Ukrainka” w Konstancinie wraz z tablicą pamiątkową upamiętniającą Wacława Gąsiorowskiego

Wacław Gąsiorowski, ps. Wiesław Sclavus (ur. 27 czerwca 1869 w Warszawie, zm. 30 października 1939 w Konstancinie) – polski powieściopisarz, dziennikarz, publicysta, a także scenarzysta, działacz polonijny i niepodległościowy. W roku 1900 wydawca i redaktor periodyku „Strumień”, w latach 1921–1930 redaktor czasopism polonijnych w Stanach Zjednoczonych, autor powieści historycznych nawiązujących głównie do Epopei Napoleońskiej i powstania listopadowego i o akcentach publicystycznych, dramatów i licznych reportaży.

Młodość

Po skończeniu nauki w gimnazjum, w wieku 15 lat rozpoczął pracę zarobkową, by móc sam się utrzymać po śmierci rodziców. Dalszą wiedzę zdobywał samodzielnie.

Pracował jako pomocnik aptekarza. Czasy te opisał w wydanej w 1900 roku powieści zatytułowanej Pigularz. Wcielony do armii carskiej odbył niespełna 2-letnią służbę wojskową. Napisał wówczas pierwszą sztukę teatralną Szare życie, nagrodzoną w konkursie „Kuriera Warszawskiego” i wystawioną w teatrze „Rozmaitości” w 1892 roku. Gdy wyszedł z wojska, pracował jako księgowy. Dał się poznać jako organizator konspiracji niepodległościowej w zaborze rosyjskim, m.in. organizował tajne czytelnie w Rawie i Warszawie. Był redaktorem „Przeglądu tygodniowego” i korespondentem „Słowa Polskiego”. W roku 1901, na łamach warszawskiego „Dziennika dla Wszystkich”, zaczęła ukazywać się w odcinkach powieść Huragan. I o ile krytycy przyjęli ją niechętnie, to uznanie czytelników zdobyła sobie natychmiast.

Emigracja

Ścigany przez rosyjską Ochranę za publikację Ugodowców (książki o wizycie w Warszawie cara Mikołaja II), zmuszony był emigrować z Królestwa. Przez jakiś czas mieszkał we Lwowie, a potem wyjechał na Zachód. W Paryżu (od 1904) zajął się pisarstwem, był założycielem tygodnika „Polonia” i struktur organizacyjnych „Sokoła”.

Studiował zbiory poloniców w Muzeum w Rapperswilu, po czym wędrował po Europie szlakami kampanii napoleońskich. Był na Elbie i Korsyce, zwiedzał pola bitew pod Marengo, Somosierrą i Wagram zbierając dokumentację do Szwoleżerów Gwardii.

Gdy wybuchła I wojna światowa czynnie włączył się w działalność na rzecz odrodzenia państwa polskiego i uczestniczył w organizacji armii polskiej. Przebywając w Ameryce Północnej (1918–1919 i 1921–1930) wykładał literaturę i historię cywilizacji kierując kolegium polskim w Cambridge Springs, a także pracował dla kilku czasopism polonijnych, jak „Kurier Nowojorski”, „Górnik” i „Gwiazda Polarna”. Po powrocie do kraju (1930) został prezesem Stowarzyszenia Pisarzy i Publicystów Emigracyjnych.

W kraju

Do Polski na stałe wrócił w roku 1930 i osiadł w willi „Ukrainka” w Konstancinie. Jego powieści historyczne cieszyły się niezmiennym powodzeniem czytelników (zwłaszcza młodych). Za całokształt działalności literackiej, w 1938 roku uhonorowany został Nagrodą im. Elizy Orzeszkowej.

Od roku 1936 był sołtysem Konstancina. Traktował tę funkcję jako honorową (nie pobierał wynagrodzenia). Zmarł nagle 30 października 1939. Pochowany został na cmentarzu w Skolimowie. Kondukt pogrzebowy z willi „Ukrainka” w Konstancinie na cmentarz w Skolimowie stał się wielką patriotyczną manifestacją. Już krótko po jego śmierci przyjęło się określenie, jakoby pisarz „zmarł ze zgryzoty po klęsce wrześniowej”.

Twórczość

• Zginęła głupota! Powieść z niedalekiej przyszłości (1899)
• Pigularz (1901)
• Ugodowcy (1901)
• Huragan (1902)
• Rok 1809 (1903)
• Pani Walewska (1904)
• Czarny Generał (1904)
• Pamietniki wojskowe Jozefa Grabowskiego oficera sztabu cesarza Napoleona I, 1812--1813--1814 (1905)
• Finis Poloniae (1906)
• Anarchiści (1906)
• Księżna Łowicka (1908)
• Tragic Russia (1908)
• Szwoleżerowie gwardii (1910) tom 1, tom 2
• Emilia Plater (1910)
• Bem (1911)
• Babilon (1912)
• Miłość królewicza (1931)
• Thalitha Kumi (1907)
• Królobójcy (1905)
• Kajetan Stuart (1903)
• Interregnum (Bezkrólewie): powieść historyczna z XVIII wieku (1933)
• Fajka Batorego (1934)

W poczytnych powieściach dla młodzieży, które nawiązywały do lat Epopei Napoleońskiej, barwnie opisał wiele autentycznych postaci z tamtych czasów, czym zainspirował tak wybitnych pisarzy, jak Stefan Żeromski. Niewątpliwie oddziaływał na kilka pokoleń Polaków i ich wychowanie patriotyczne.

Odznaczenia

• Złoty Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1938)

Upamiętnienie

• Tablica pamiątkowa odsłonięta w 1969 na bocznej ścianie pałacu Biskupów Krakowskich (od strony trasy W-Z).

Bibliografia

• Andrzej Niewiadowski: Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1990. ISBN 83-210-0892-5.
• Marek Ruszczyc: Polacy czasów niewoli. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, 1987. ISBN 83-203-1349-X.

Linki zewnętrzne

• Utwory Wacława Gąsiorowskiego w serwisie Wolne Lektury
• Autor: Wacław Gąsiorowski – lista publikacji na Cyfroteka.pl