Wikipedia:Informacje o zagrożeniach w artykułach chemicznych

Informacje ogólne

W artykułach o substancjach chemicznych i ich mieszaninach umieszczone są informacje o stwarzanych przez nie zagrożeniach. Najczęściej pojawiają się one w infoboksach, gdzie podane może być oznakowanie globalnie zharmonizowanego systemu klasyfikacji i oznakowania chemikaliów (GHS), a także wcześniej stosowane oznakowanie europejskie na podstawie dyrektyw 67/548/EWG i 1999/45/EC oraz oznakowanie według amerykańskiego standardu NFPA 704. Opisy szkodliwości znajdują się również w treści artykułu, m.in. w sekcji „Zagrożenia”.

Na tej stronie zawarto informacje dotyczące każdego z tych przypadków, w tym wskazówki dotyczące poprawnego umieszczania informacji o zagrożeniach, wyboru odpowiednich źródeł oraz kwestii technicznych związanych z uzupełnianiem i edytowaniem oznakowania w infoboksach. Wszelkie wątpliwości i uwagi w zakresie zapisów na tej stronie, jak i ewentualne problemy w trakcie edytowania artykułów należy kierować na strony dyskusji Projektu Chemia.

Zastrzeżenia dotyczące oznakowania zagrożeń

Korzystając z informacji dotyczącej oznakowania zagrożeń umieszczonej w artykułach należy mieć na uwadze ogólne zastrzeżenia dotyczące korzystania z Wikipedii. Z uwagi na fakt, ze oznakowanie zagrożeń stwarzanych przez substancje chemiczne jest kwestią mieszczącą się zarówno w sferze prawa jak i medycyny, należy zapoznać się również z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć prawnych i zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć medycznych.

Jednocześnie należy pamiętać o zakresie w jakim oznakowanie zagrożeń substancji chemicznych ma zastosowanie – do części substancji chemicznych mogą mieć zastosowanie inne przepisy prawa i oznakowanie zagrożeń nie będzie dla nich obowiązywać. Jest tak m.in. w przypadku leków i wyrobów medycznych, jednak w Wikipedii nie istnieją osobne artykuły opisujące substancje od strony chemicznej i od strony medycznej. Tym samym, o ile w artykule umieszczone jest oznakowanie zagrożeń stwarzanych przez daną substancję, to pełna informacja o zagrożeniach stwarzanych przez dany lek znajduje się w ulotce przeznaczonej dla pacjenta.

Ponadto oznakowanie zagrożeń może zmieniać się w czasie. Niemożliwe jest jednak kontrolowanie na bieżąco zmian oznakowania w kilku tysiącach artykułów. Stąd przy każdym źródle oznakowania (w przypisie lub w infoboksie) umieszczona jest data dostępu, która wskazuje w jakim czasie oznakowanie zostało dodane do infoboksu lub uaktualnione na podstawie danego źródła.

Rodzaje informacji o zagrożeniach w artykułach

Oznakowanie GHS

GHS jest systemem opracowanym w ramach ONZ i w przyszłości ma zastąpić inne systemy stosowane na świecie. Mimo jednego systemu, każde państwo może wprowadzić do niego pewne modyfikacje, przez co oznakowanie zagrożeń w obu państwach, mimo stosowania tych samych piktogramów i zwrotów, będzie się różniło. Jest tak np. w przypadku GHS wprowadzonego w Stanach Zjednoczonych i tego w Unii Europejskiej.

W polskojęzycznej Wikipedii wykorzystywany jest GHS wprowadzony w ramach Unii Europejskiej tzw. Rozporządzeniem CLP. Oznakowanie to można podzielić na „zharmonizowane” oraz „zgłaszane” – pierwsze jest związane z potrzebą istnienia ujednoliconego oznakowania dla określonej substancji w całej Unii, drugie jest wynikiem standardowej procedury klasyfikowania i oznakowania substancji przez producentów i zgłaszania do Europejskiej Agencji Chemikaliów (ECHA).

Oznakowanie europejskie

Oznakowanie stosowane w Unii Europejskiej na podstawie dyrektyw 67/548/EWG i 1999/45/WE (na które składały się m.in. pomarańczowe piktogramy ostrzegawcze) ma obecnie jedynie znaczenie historyczne. Niemniej może być ono podane w infoboksach, przy czym zazwyczaj wskazane źródło nie jest aktualne i najczęściej nie potwierdza już podanego oznakowania europejskiego. Z czasem oznakowanie europejskie zostanie zastąpione oznakowaniem GHS we wszystkich artykułach.

NFPA 704

W infoboksach podane może być również podane oznakowanie według NFPA 704, amerykańskiego standardu z zakresu ochrony przeciwpożarowej. W tym przypadku źródłami mogą być zarówno karty charakterystyki renomowanych firm (zwłaszcza amerykańskich), jak też niektóre wiarygodne bazy danych, czy międzynarodowa karta bezpieczeństwa chemicznego (ICSC).

Oznakowanie według NFPA 704 nie zawsze jest zbieżne z oznakowaniem GHS. Systemy te powstały w różnych celach, mają więc inne procedury klasyfikacji substancji niebezpiecznych.

Sekcje o zagrożeniach w artykułach

W artykułach o związkach chemicznych sekcja ta według standardu artykułu będzie najczęściej zatytułowana „Zagrożenia”. W każdym przypadku informacje zawarte w tej sekcji muszą być podparte rzetelnymi źródłami, nie mogą zaś być napisane na podstawie kart charakterystyki (jak też sama sekcja nie powinna przypominać karty charakterystyki). Nie należy w niej podawać lub opisywać któregoś z powyższych systemów oznakowania substancji.

W sekcji tej można umieścić m.in.:

• informacje o zagrożeniach fizycznych i chemicznych wynikających z takich właściwości substancji jak np. reaktywność, palność, wybuchowość, lotność. Nie należy jednak dublować tutaj informacji znajdujących się w innych sekcjach artykułu (np. Właściwości)
• informacje o działaniu trującym (tak dla ludzi jak i innych zwierząt), zarówno dotyczące toksykokinetyki (wchłanianiu substancji, dystrybucji w organizmie, metabolizmie, wydalaniu), jak i toksykodynamiki (mechanizm działania, objawy). Opis powinien więc uwzględniać informacje o np. działaniu uczulającym, drażniącym czy parzącym, właściwościach rakotwórczych, mutagennych czy teratogennych, możliwych drogach narażenia, opis opublikowanych dawek czy stężeń śmiertelnych (przy czym miejsce na same dane bez opisu czy kontekstu jest w infoboksie w parametrach dawka śmiertelna i stężenie śmiertelne).
• pierwszej pomocy, leczeniu zatruć, sposobach odkażania lub neutralizacji substancji niebezpiecznej, BHP, parametrach takich jak NDS, NDSCh.

W przypadku większości tego rodzaju informacji wymagane jest podanie źródła zgodnego z zaleceniami dot. wiarygodnych źródeł medycznych, a w przypadku informacji niemedycznych – innych publikacji instytutów naukowych, renomowanych wydawnictw, artykułów publikowanych w recenzowanych czasopismach. Nie powinno używać się stron czy dokumentów producentów i sprzedawców, publikacji bez wskazanego autora bądź instytucji odpowiedzialnej itp.

Szczegółowe informacje dotyczące wyboru źródła dla oznakowania GHS

Dla każdego

Te informacje dotyczą zarówno edytora wizualnego, jak i edytora wikikodu (Czym to się różni?)

Biorąc pod uwagę zapisy zasady weryfikowalności i strony dotyczącej wiarygodności źródeł, jak też częściowo powiązanego zalecenia dotyczącego wiarygodnych źródeł w tematyce medycznej, oznakowanie GHS powinno być w pierwszej kolejności podawane za:

1. źródłami wtórnymi – najlepiej takimi, w których umieszczane informacje przechodzą określony nadzór redaktorski (np. baza GESTIS);
2. źródłami pierwotnymi o uznanej wiarygodności (np. karty charakterystyki renomowanych firm);
3. źródłami pierwotnymi będącymi aktami prawnymi lub innymi materiałami urzędowymi o takim charakterze.

W każdym z tych przypadków należy zwrócić uwagę na:

• przepisy, na podstawie których zostało opracowane oznakowanie – w polskojęzycznej Wikipedii podawane jest wyłącznie oznakowanie według przepisów europejskich (EU GHS), oznakowanie opracowywane na podstawie przepisów innych jurysdykcji (np. Stanów Zjednoczonych, Japonii, Australii, Rosji) nie jest zbieżne z oznakowaniem europejskim, mimo że również funkcjonuje na bazie GHS; przykładowo oznakowanie dostępne w serwisie PubChem nie może być podane w infoboksie z uwagi na to, że dotyczy amerykańskich przepisów OSHA;
• skład opisywanej substancji – w przypadku jeżeli opisywana substancja nie jest czysta, a stanowi mieszaninę kilku składników, na oznakowanie tej substancji mogą mieć wpływ również inne składniki; w infoboksie należy podać oznakowanie wynikające z właściwości opisywanej substancji, nie zaś z właściwości innego składnika mieszaniny, czy użytego rozpuszczalnika;
• postać występowania substancji – substancje chemiczne w różnych postaciach mogą mieć inne właściwości, a co za tym idzie, również inne oznakowanie; w takich przypadkach postać substancji powinna zostać opisana wraz z oznakowaniem; zawsze możliwe jest podanie w infoboksie dwóch różnych oznakowań zagrożeń, np. dla tej samej substancji w dwóch różnych postaciach (np. pył i postać granulowana) czy stężeniach (np. roztwór 15% i 90%).

Baza GESTIS

Zawiera rzetelne informacje dot. oznakowania z zaznaczeniem, czy oznakowanie pochodzi z karty charakterystyki (i jakiego producenta) czy jest to oznakowanie „zharmonizowane” (także ze wskazaniem zbiorczych oznakowań). Czasem zawiera również merytoryczne uwagi do podanego oznakowania (np. wskazuje na jego niepełność lub potrzebę uzupełnienia oznakowania „zharmonizowanego”). Baza ta stanowi podstawę podawania oznakowania zagrożeń w niemieckojęzycznej Wikipedii.

Warto sprawdzać informacje w tej bazie za każdym razem, gdy są dostępne (nawet jeśli oznakowanie znajduje się w bazie ECHA bądź mamy już odpowiednią kartę charakterystyki) – może się okazać, że uwagi do oznakowania będą na tyle ważne, że należy je uwzględnić przy dodawaniu oznakowania do infoboksu bądź przy wyborze źródła.

W większości przypadków do wpisu w bazie GESTIS można szybko dotrzeć na dwa sposoby: (1) przejść do odpowiednika artykułu w niemieckojęzycznej Wikipedii, odnaleźć przypis do bazy (język w bazie należy zmienić za pomocą flagi znajdującej się po prawej stronie, na wysokości nazwy związku; nie należy klikać na flagę znajdującą się nieco wyżej obok przycisku Gästebuch); (2) wejść do Wikidanych poprzez odnośnik „Element Wikidanych” w lewym menu „Narzędzia”, odnośnik do bazy znajduje się w parametrze „numer ZVG”.

Karty charakterystyki

Z uwagi na kwestie opisane na początku sekcji „Oznakowanie GHS” ważne jest, aby karta charakterystyki była pochodzenia europejskiego. Karty charakterystyki firm spoza Unii Europejskiej (np. amerykańskich) mogą nie zawierać poprawnego oznakowania GHS według Rozporządzenia CLP, nawet jeśli są tak opisywane; wiele kart charakterystyki (np. chińskich) może mieć zupełnie błędne oznakowanie zagrożeń.

W polskojęzycznej Wikipedii najczęściej wykorzystywane są karty charakterystyki Sigma-Aldrich (Merck KGaA) z uwagi na bardzo szeroką ofertę i stałość linków.

wyszukiwanie kart charakterystyki Sigma-Aldrich można przyspieszyć klikając na numer CAS w infoboksie, a następnie wybierając „Sigma-Aldrich” u dołu strony.

W wielu przypadkach substancja sprzedawana może być w postaci hydratu bądź soli związku organicznego (np. chlorowodorku). Oznakowanie takie można podać z zaznaczeniem tej postaci w parametrze postać GHS. Należy jednak uważać w sytuacji, gdy substancja sprzedawana jest w postaci roztworu (takiego oznakowania zazwyczaj i tak się nie podaje), gdyż dane oznakowanie może być związane z niebezpiecznymi właściwościami rozpuszczalnika (np. metanolu), a nie samej substancji.

Wykaz klasyfikacji i oznakowania ECHA

Oznakowanie GHS

Instrukcje wyszukiwania właściwych klasyfikacji i oznakowania GHS

Wyszukiwanie substancji w Bazie danych wykazu C&L

1. Kliknij w „CL Inventory”.
2. Wpisz angielską nazwę substancji.
3. Kliknij „Szukaj”.
4. W tabeli z wynikami znajdź właściwą substancję.
5. Kliknij niebieską ikonę oka na końcu tabeli (kolumna bez tytułu).

   Uwaga: W przypadku kliknięcia w nazwę substancji otworzy się strona „Substance Infocard”. Można z niej przejść do tabeli z substancjami o danej nazwie (patrz punkt 4), klikając w niebieską zakładkę „C&L Inventory” w sekcji „Key datasets”.

6. Otworzy się strona „Summary of Classification and Labelling”. URL ma postać https://echa.europa.eu/pl/information-on-chemicals/cl-inventory-database/-/discli/details/131393. Końcowy numer to identyfikator substancji, który należy podawać w szablonie {{CLI}} (patrz sekcja #Oznakowanie „zharmonizowane” z bazy ECHA).
7. W artykułach podajemy dane z sekcji „Harmonised classification - Annex VI of Regulation (EC) No 1272/2008 (CLP Regulation)”. Oznakowanie „zharmonizowane” zamieszczone jest w niebieskich tabelach oznaczonych jako „Harmonised classification (...)” w kolumnie „Labelling”. Nie należy wykorzystywać oznakowania umieszczonego w sekcji „Seveso III Data” ani w żółtych tabelach w sekcji „Notified classification and labelling”.

Wyszukiwanie substancji przez Wikidane

1. Znajdź element Wikidanych danej substancji. Możesz łatwo do niego dotrzeć z artykułu w Wikipedii, klikając w „Element Wikidanych” w menu „Narzędzia”.
2. Znajdź właściwość „identyfikator ECHA InfoCard”.
3. Kliknij w podany numer.
4. Otworzy się strona „Substance Infocard”. Należy z niej przejść do tabeli z substancjami o danej nazwie, klikając w niebieską zakładkę „C&L Inventory” w sekcji „Key datasets”.
5. Kliknij niebieską ikonę oka na końcu tabeli (kolumna bez tytułu).
6. Otworzy się strona „Summary of Classification and Labelling”. URL ma postać np. https://echa.europa.eu/pl/information-on-chemicals/cl-inventory-database/-/discli/details/131393. Końcowy numer to identyfikator substancji, który należy podawać w szablonie {{CLI}} (patrz sekcja #Oznakowanie „zharmonizowane” z bazy ECHA).
7. W artykułach podajemy dane z sekcji „Harmonised classification - Annex VI of Regulation (EC) No 1272/2008 (CLP Regulation)”. Oznakowanie „zharmonizowane” zamieszczone jest w niebieskich tabelach oznaczonych jako „Harmonised classification (...)” w kolumnie „Labelling”. Nie należy wykorzystywać oznakowania umieszczonego w sekcji „Seveso III Data” ani w żółtych tabelach w sekcji „Notified classification and labelling”.

Zwroty P

Oznakowanie „zharmonizowane” nigdy nie zawiera zwrotów P, gdyż te są dobierane przez producentów. Konieczne jest znalezienie karty charakterystyki (patrz pkt 3) i podanie zwrotów P z tego źródła. Należy jednak pamiętać, że w obu źródłach musi być identyczna klasyfikacja zagrożeń (nie można podawać zwrotów P z karty charakterystyki, w której są inne zwroty H bądź piktogramy).

Stężenie

W polu „Specific Concentration limits, M-Factors” mogą być podane zakresy stężeń, w jakich obowiązuje dane oznakowanie. Należy uwzględnić to w parametrze postać GHS infoboksu. Jest tak najczęściej gdy nazwa substancji w tej bazie zawiera „...%”.

przykład: dla kwasu siarkowego (wykaz klasyfikacji i oznakowania) ≥15% oznakowanie jest inne niż dla <15% – w infoboksie podano w parametrze postać GHS „kwas siarkowy ≥15%” oraz dobrano odpowiednie zwroty P na podstawie karty charakterystyki kwasu o stężeniu większym niż 15%.

Oznakowanie zbiorcze

Niektóre substancje mogą mieć oznakowanie opisane zbiorczo, zazwyczaj w formie „związki [pierwiastek] z wyjątkiem wymienionych w innym miejscu niniejszego załącznika” ([pierwiastek] compounds, with the exception of those specified elsewhere in this Annex), np. arsenic compounds, with the exception of those specified elsewhere in this Annex.

Przy dodawaniu takiego oznakowania w infoboksie należy zachować ostrożność (zwłaszcza, gdy danego związku mogą dotyczyć dwa zbiorcze oznakowania zagrożeń). Przede wszystkim należy wykorzystać źródła takie jak GESTIS lub karty charakterystyki, aby potwierdzić, że dany związek został oznakowany zgodnie z takim zbiorczym oznakowaniem. Jeśli klasyfikacja i oznakowanie z tych źródeł zgadzają się z informacjami podanymi w wykazie ECHA, to można wykorzystać zbiorcze oznakowanie z bazy ECHA.

Inne źródła

Inne źródła należy wykorzystywać tylko w uzasadnionych przypadkach. Lepiej wskazać, że „wiarygodne źródła oznakowania są niedostępne” niż podawać informacje z mało wiarygodnych źródeł (np. stron internetowych). Czasem jednak uzasadnione może być podanie oznakowania zagrożeń z literatury naukowej – dla substancji, które nie mogą być sprzedawane i karty charakterystyki nie są dostępne (np. broń chemiczna).

Szczegółowe informacje techniczne o dodawaniu oznakowania

Dla zaawansowanych

Te informacje dotyczą edytora wikikodu. Brak analogicznych dotyczących edytora wizualnego (Czym to się różni?)

Za oznakowanie substancji niebezpiecznych znajdujące się w infoboksach odpowiada zestaw parametrów w {{Pierwiastek infobox}} i {{Związek chemiczny infobox}}, których działanie i wygląd zdefiniowane jest w podszablonie {{Infobox chemia/niebezpieczeństwa}}. Tymi podstawowymi parametrami są:

 |karta charakterystyki        = 
 |zagrożenia GHS źródło        = 
 |piktogram GHS                = 
 |hasło GHS                    = 
 |zwroty H                     = 
 |zwroty EUH                   = 
 |zwroty P                     = 
 |zagrożenia UE źródło         = 
 |piktogram UE                 = 
 |zwroty R                     = 
 |zwroty S                     = 
 |NFPA 704                     = 
 |NFPA 704 źródło              =

W zależności od sytuacji może być konieczne uzupełnienie także innych parametrów bądź nawet podanie dwóch wersji w ramach jednego sposobu oznakowania.

Szablonami wykorzystywanymi przy wpisywaniu oznakowania zagrożeń są:

• podawanie kart charakterystyki i źródeł: {{Karta charakterystyki}}, {{AlfaAesar}}, {{Sigma-Aldrich}}, {{CLI}}
• oznakowanie GHS: {{Piktogram GHS}}, {{Zwroty H}}, {{Zwroty EUH}}, {{Zwroty P}}
• oznakowanie europejskie: {{Piktogram ostrzegawczy}}, {{Zwroty R}}, {{Zwroty S}}
• oznakowanie NFPA 704: {{NFPA 704}}.

Oznakowane z bazy GESTIS

Możliwe jest dodanie oznakowania na podstawie bazy GESTIS wykorzystując do tego szablon {{GESTIS}}. W takim sam sposób można dodać oznakowanie z innego źródła, ale tylko w uzasadnionych przypadkach i po sprawdzeniu rzetelności źródła.

Chlorodifluorometan

Rozwiń sekcję „Niebezpieczeństwa” infoboksu, aby zobaczyć przykład

Niebezpieczeństwa Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanego źródła Uwaga Zwroty H H280, H420 Zwroty P P502, P410+P403

 |zagrożenia GHS źródło        = <ref>{{GESTIS|ZVG = 31370 |nazwa = Chlorodifluoromethane |data dostępu = 2017-01-01}}</ref>
 |piktogram GHS                = {{Piktogram GHS|04|07}}
 |hasło GHS                    = Uwaga
 |zwroty H                     = {{Zwroty H|280|420}}
 |zwroty EUH                   = {{Zwroty EUH|brak}}
 |zwroty P                     = {{Zwroty P|502|410+403}}

Oznakowanie z karty charakterystyki

Podając oznakowanie z karty charakterystyki przypis należy umieścić w parametrze zagrożenia GHS źródło, można przy tym uzupełnić również parametr karta charakterystyki.

• Wskazówka: szablon {{Sigma-Aldrich}} użyty do wypełnienia parametru karta charakterystyki ma ustawiony parametr wynik = infobox.

Kwas salicylowy

Rozwiń sekcję „Niebezpieczeństwa” infoboksu, aby zobaczyć przykład

Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2023-08-23] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanego źródła Niebezpieczeństwo Zwroty H H302, H318 Zwroty P P280, P301+P312+P330, P305+P351+P338+P310

 |karta charakterystyki        = {{Sigma-Aldrich|numer = 247588 |marka = SIAL |wynik = infobox |data dostępu = 2023-08-23}}
 |zagrożenia GHS źródło        = <ref>{{Sigma-Aldrich|numer = 247588 |marka = SIAL |wynik = karta |data dostępu = 2023-08-23 |nazwa = Kwas salicylowy |data = 2023-08-17}}</ref>
 |piktogram GHS                = {{Piktogram GHS|06|07}}
 |hasło GHS                    = Niebezpieczeństwo
 |zwroty H                     = {{Zwroty H|302|318}}
 |zwroty EUH                   = {{Zwroty EUH|brak}}
 |zwroty P                     = {{Zwroty P|280|301+312+330|305+351+338+310}}

Oznakowanie „zharmonizowane” z bazy ECHA

Oznakowanie zdefiniowane dla danej substancji chemicznej

Gdy oznakowanie pochodzi z wykazu klasyfikacji i oznakowania ECHA, do podania źródła należy wykorzystać szablon {{CLI}}. W tym przypadku oznakowanie pochodzi ze strony ECHA.

Dihydroksyindol

Rozwiń sekcję „Niebezpieczeństwa” infoboksu, aby zobaczyć przykład

Niebezpieczeństwa Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI Niebezpieczeństwo Zwroty H H302, H318, H411 Zwroty P brak wiarygodnych danych

 |zagrożenia GHS źródło        = {{CLI|37584|CLP=tak |nazwa = 5,6-dihydroxyindole |data dostępu = 2023-08-23}}
 |piktogram GHS                = {{Piktogram GHS|05|07|09}}
 |hasło GHS                    = Niebezpieczeństwo
 |zwroty H                     = {{Zwroty H|302|318|411}}
 |zwroty EUH                   = {{Zwroty EUH|brak}}
 |zwroty P                     = {{Zwroty P|?}}
</pre>

Oznakowanie zdefiniowane dla grupy substancji chemicznych

Substancja nie ma oznakowania „zharmonizowanego”, ale klasyfikacja i oznakowanie mogą wynikać ze zbiorczego wpisu na stronie ECHA. Podobnie należy użyć szablonu {{CLI}}.

Excelsior

Rozwiń sekcję „Niebezpieczeństwa” infoboksu, aby zobaczyć przykład

Niebezpieczeństwa Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI Niebezpieczeństwo Zwroty H H301, H331, H410 Zwroty P brak wiarygodnych danych

 |zagrożenia GHS źródło      = {{CLI|153439|CLP=tak |data dostępu = 2015-03-28 |nazwa = arsenic compounds, with the exception of those specified elsewhere in this Annex}}
 |piktogram GHS              = {{Piktogram GHS|06|09}}
 |hasło GHS                  = Niebezpieczeństwo
 |zwroty H                   = {{Zwroty H|301|331|410}}
 |zwroty EUH                 = {{Zwroty EUH|brak}}
 |zwroty P                   = {{Zwroty P|?}}

Możliwe sytuacje wyjątkowe i problemy

Substancja nie jest klasyfikowana jako niebezpieczna

Część substancji chemicznych nie jest klasyfikowana jako niebezpieczne i tym samym nie wymagają one umieszczania oznakowania. W zależności od źródła tej informacji, należy wykorzystać jeden z dwóch powyższych sposobów (dla kart charakterystyki bądź dla bazy GESTIS), przy czym w odpowiednich szablonach należy wpisać brak.

Tobramycyna

Rozwiń sekcję „Niebezpieczeństwa” infoboksu, aby zobaczyć przykład

Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2023-08-23] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Substancja nie jest klasyfikowana jako niebezpieczna według kryteriów GHS.

 |karta charakterystyki        = {{Sigma-Aldrich|numer = T4014 |marka = SIGMA |wynik = infobox |data dostępu = 2023-08-23}}
 |zagrożenia GHS źródło        = <ref>{{Sigma-Aldrich|numer = T4014 |marka = SIGMA |wynik = karta |data dostępu = 2023-08-23 |nazwa = Tobramicin |data = 2023-02-28}}</ref>
 |piktogram GHS                = {{Piktogram GHS|brak}}
 |hasło GHS                    = 
 |zwroty H                     = {{Zwroty H|brak}}
 |zwroty EUH                   = {{Zwroty EUH|brak}}
 |zwroty P                     = {{Zwroty P|brak}}

Problem: brak źródeł oznakowania

Niektóre substancje nie mają oznakowania „zharmonizowanego”, ani też nie są dla nich dostępne odpowiednie karty charakterystyki. W takim przypadku nie pozostawia się parametrów pustych, tylko umieszcza informację o braku źródeł oznakowania, wykorzystując szablon {{Piktogram GHS}} z wartością ?. Powoduje to wyświetlenie odpowiedniego komunikatu i automatyczne przydzielenie artykułu do kategorii technicznej (Kategoria:Substancje chemiczne o nieznanej klasyfikacji zagrożeń).

Cyklosarin

Rozwiń sekcję „Niebezpieczeństwa” infoboksu, aby zobaczyć przykład

Niebezpieczeństwa Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Wiarygodne źródła oznakowania tej substancji według kryteriów GHS są niedostępne.

 |karta charakterystyki        = 
 |zagrożenia GHS źródło        = 
 |piktogram GHS                = {{Piktogram GHS|?}}
 |hasło GHS                    = 
 |zwroty H                     = 
 |zwroty EUH                   = 
 |zwroty P                     =

Problem: oznakowanie jest dla określonej postaci substancji

W tym przypadku mogą zachodzić co najmniej trzy sytuacje:

1. oznakowanie dotyczy tylko konkretnego stężenia (oznakowanie jest różne w zależności od stężenia, np. kwasy nieorganiczne),
2. oznakowanie dotyczy tylko określonej postaci fizycznej (np. proszku), odmiany alotropowej, izomeru, hydratu itp.,
3. oznakowanie jest podane dla postaci handlowej, nie zaś dla czystego związku (np. substancje lecznicze w postaci soli: chlorowodorki, siarczany itp.).

W każdym z tych przypadków należy odpowiednio uzupełnić parametry:

 |postać GHS                   = 
 |postać NFPA 704              =

Poniższe przykłady prezentują odpowiednio każdy z tych przypadków.

Kwas nadchlorowy

Rozwiń sekcję „Niebezpieczeństwa” infoboksu, aby zobaczyć przykład

Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2023-08-23] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanego źródła kwas nadchlorowy 70% Niebezpieczeństwo Zwroty H H271, H290, H302, H314, H373 Zwroty P P210, P280, P301+P312, P303+P361+P353, P305+P351+P338, P314

 |karta charakterystyki        = {{Sigma-Aldrich|numer = 244252 |marka = SIGALD |data dostępu = 2023-08-23 |wynik = infobox}}
 |zagrożenia GHS źródło        = <ref>{{Sigma-Aldrich|numer = 244252 |marka = SIGALD |nazwa = Kwas nadchlorowy |data = 2022-03-30 |data dostępu = 2023-08-23 |wynik = karta}}</ref>
 |postać GHS                   = kwas nadchlorowy 70%
 |piktogram GHS                = {{Piktogram GHS|03|05|07|08}}
 |hasło GHS                    = Niebezpieczeństwo
 |zwroty H                     = {{Zwroty H|271|290|302|314|373}}
 |zwroty EUH                   = {{Zwroty EUH|brak}}
 |zwroty P                     = {{Zwroty P|210|280|301+312|303+361+353|305+351+338|314}}

Kwas zoledronowy

Rozwiń sekcję „Niebezpieczeństwa” infoboksu, aby zobaczyć przykład

Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2023-08-23] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanego źródła kwas zoledronowy monohydrat Uwaga Zwroty H H315, H319, H335 Zwroty P P261, P264, P271, P280, P302+P352, P305+P351+P338

 |karta charakterystyki        = {{Sigma-Aldrich|numer = SML0223 |marka = SIGMA |data dostępu = 2023-08-23 |wynik = infobox}}
 |zagrożenia GHS źródło        = <ref>{{Sigma-Aldrich|numer = SML0223 |marka = SIGMA |nazwa = Zoledronic acid monohydrate |data = 2023-04-02 |data dostępu = 2023-08-23 |wynik = karta}}</ref>
 |postać GHS                   = kwas zoledronowy monohydrat
 |piktogram GHS                = {{Piktogram GHS|07}}
 |hasło GHS                    = Uwaga
 |zwroty H                     = {{Zwroty H|315|319|335}}
 |zwroty EUH                   = {{Zwroty EUH|brak}}
 |zwroty P                     = {{Zwroty P|261|264|271|280|302+352|305+351+338}}

Lerkanidypina

Rozwiń sekcję „Niebezpieczeństwa” infoboksu, aby zobaczyć przykład

Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2023-08-23] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanego źródła chlorowodorek lerkanidypiny Niebezpieczeństwo Zwroty H H301 Zwroty P P264, P270, P301+P310, P405, P501

 |karta charakterystyki        = {{Sigma-Aldrich|numer = L6668 |marka = SIGMA |data dostępu = 2023-08-23 |wynik = infobox}}
 |zagrożenia GHS źródło        = <ref>{{Sigma-Aldrich|numer = L6668 |marka = SIGMA |nazwa = Lercanidipine hydrochloride |data = 2022-11-25 |data dostępu = 2023-08-23 |wynik = karta}}</ref>
 |postać GHS                   = chlorowodorek lerkanidypiny
 |piktogram GHS                = {{Piktogram GHS|06}}
 |hasło GHS                    = Niebezpieczeństwo
 |zwroty H                     = {{Zwroty H|301}}
 |zwroty EUH                   = {{Zwroty EUH|brak}}
 |zwroty P                     = {{Zwroty P|264|270|301+310|405|501}}

Problem: potrzeba dodać oznakowanie dla dwóch postaci

Z powyższym problemem związana może być potrzeba dodania oznakowania dla dwóch różnych stężeń substancji, dwóch izomerów, dwóch postaci itd. Podobnie, może to być potrzebne w sytuacji, gdy oznakowanie „zharmonizowane” znacznie różni się od tego, które przyjął producent. Dodanie dwóch oznakowań jest możliwe w każdym z trzech systemów oznakowania, poprzez wypełnienie odpowiednich parametrów:

 |2. zagrożenia GHS źródło     = 
 |2. postać GHS                =
 |2. piktogram GHS             =  
 |2. hasło GHS                 = 
 |2. zwroty H                  = 
 |2. zwroty EUH                = 
 |2. zwroty P                  = 
 |2. zagrożenia UE źródło      = 
 |2. postać UE                 =
 |2. piktogram UE              = 
 |2. zwroty R                  = 
 |2. zwroty S                  = 
 |2. NFPA 704                  = 
 |2. postać NFPA 704           = 
 |2. NFPA 704 źródło           =

Cynk

Rozwiń sekcję „Niebezpieczeństwa” infoboksu, aby zobaczyć przykład

Niebezpieczeństwa Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI proszek niestabilizowany Niebezpieczeństwo Zwroty H H250, H260, H410 Zwroty P brak wiarygodnych danych Na podstawie proszek stabilizowany Uwaga Zwroty H H410 Zwroty P P273, P391, P501

 |zagrożenia GHS źródło        = {{CLI|16900|CLP=tak |nazwa=zinc powder – zinc dust (pyrophoric) |data dostępu=2023-08-23}}
 |postać GHS                   = proszek niestabilizowany
 |piktogram GHS                = {{Piktogram GHS|02|09}}
 |hasło GHS                    = Niebezpieczeństwo
 |zwroty H                     = {{Zwroty H|250|260|410}}
 |zwroty EUH                   = {{Zwroty EUH|brak}}
 |zwroty P                     = {{Zwroty P|?}}
 |2. zagrożenia GHS źródło     = <ref>{{Sigma-Aldrich|numer = 324930 |marka = ALDRICH |nazwa = Cynk |wynik = karta |data dostępu = 2023-08-23 |data = 2023-04-14}}</ref>
 |2. postać GHS                = proszek stabilizowany
 |2. piktogram GHS             = {{Piktogram GHS|09}}
 |2. hasło GHS                 = Uwaga
 |2. zwroty H                  = {{Zwroty H|410}}
 |2. zwroty EUH                = {{Zwroty EUH|brak}}
 |2. zwroty P                  = {{Zwroty P|273|391|501}}