Wojkowice Kościelne (gmina)

Wojkowice Kościelne
	gmina wiejska
	1867–1941, (de jure 1867-1949) i 1973–75
Państwo	Polska
Województwo	1919–39: kieleckie (II RP); 1946-49: śląskie; 1973–75: katowickie
Powiat	będziński (do 1975)
Data powstania	1 stycznia?/13 stycznia 1867;; 1 stycznia 1973
Data likwidacji	15 marca 1941; (1 stycznia 1950);; 27 maja 1975
Siedziba	Wojkowice Kościelne; Ząbkowice
Powierzchnia (1974)	49,92 km²
Populacja (1974); • liczba ludności	; 5.336
Szczegółowy podział administracyjny (1973)
Liczba gromad	6
brak współrzędnych

Wojkowice Kościelne – dawna gmina wiejska, istniejąca de facto w latach 1867–1941, a formalnie do w latach 1867–1949, ponadto w nowej odsłonie w latach 1973–75 w Kieleckiem i Katowickiem. Siedzibą gminy były Wojkowice Kościelne, po II wojnie światowej Ząbkowice.

Pierwsza odsłona

Królestwo Polskie

Gmina Wojkowice Kościelne powstała 1 stycznia^?/13 stycznia 1867 w związku z reformą gminną w Królestwie Polskim. Należała do powiatu będzińskiego w guberni piotrkowskiej^[4]^[5].

Okupacja austriacka i niemiecka

Podczas I wojny światowej prawie cała gmina Wojkowice Kościelne (oprócz części Sikorki^[6]) znalazała się pod okupacją niemiecką.

27 lutego 1915 do gminy Wojkowice Kościelne przyłączono położone na północ od Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej słabo zaludnione części^[7]:
- gminy Dąbrowa Górnicza (m.in. Zielona, Korzeniec, Kłoda czy Dębnik),
- gminy Olkusko-Siewierskiej^[8]:
  - część Gołonоga (m.in. Łęknice i Piekło),
  - część Ząbkowic (obecnie jest to nowoczesne centrum Ząbkowic koło Domu Kultury, lecz wówczas centrum Ząbkowic znajdowało się po wschodniej części kolei, przy kościele Zesłania Ducha Świętego).
2 sierpnia 1915 do gminy Wojkowice Kościelne przyłączono miejscowości Preczów i Sarnów ze znieisonej gminy Gzichów^[9]. 17 września 1915 miejscowości te weszły w skład nowo utworzonej gminy Łagisza^[10].
27 lipca 1915 sąd gminny w gminie Wojkowice Kościelne przeniesiono do Siewierza^[11].

II RP

Zmiany wprowadzone podczas I wojny światowej zniesiono 20 marca 1919 przez administrację polską^[12]. W okresie międzywojennym gmina Wojkowice Kościelne należała do powiatu będzińskiego w woj. kieleckim^[13].

1 lipca 1926 do gminy Wojkowice Kościelne włączono wieś Góra Siewierska z gminy Bobrowniki^[14].

1 października 1927 z gminy Wojkowice Kościelne wyłączono wieś Strzyżowice, włączając ją do gminy Bobrowniki^[15].

II wojna światowa / PRL

Gminę Wojkowice Kościelne zniesiono de facto pod okupacją z dniem 15 marca 1941, tworząc z niej gminę Ząbkowice (Zombkowitz)^[16]. Po wojnie utrzymano de facto ten stan; według publikacji z 1946 i 1948 roku^[17]^[18]^[19] istniała po wojnie gmina Ząbkowice^[20]^[21].

Formalnie, tzn. przez administrację polską, gminę Wojkowice Kościelne zniesiono dopiero 1 stycznia 1950 roku, a jej obszar "włączono"^[22]:

do formalnie aktywowanej gminy Ząbkowice (gromady Antoniów, Bielowizna, Marianki, Sikorka, Trzebiesławice, Tuliszów, Ujejsce, Warężyn, Wojkowice Kościelne i Wygiełzów),
do gminy Łagisza (gromady Brzękowice, Dąbie, Goląsza i Malinowice)
do gminy Bobrowniki (gromada Góra Siewierska).

Druga odsłona

Gminę Wojkowice Kościelne reaktywowano 1 stycznia 1973 roku^[23] w powiecie będzińskim, w woj. katowickim. W jej skład weszły sołectwa Podwarpie, Trzebiesławice, Tuliszów, Ujejsce, Warężyn i Wojkowice Kościelne^[23]^[24].

27 maja 1975 roku gmina została zniesiona a jej obszar włączony do miasta Ząbkowice^[25].

1 lutego 1977 miasto Ząbkowice przyłączono do Dąbrowy Górniczej, oprócz Podwarpia, Trzebiesławic, Tuliszowa, Warężyna i Wojkowic Kościelnych, które włączono do gminy Siewierz^[26]^[27]. W rzeczywistości, w skład Dąbrowy Górniczej z obszaru miasta Ząbkowice weszły: Ząbkowice właściwe, ponadto Ujejsce (należące w latach 1973–75 do gminy Wojkowice Kościelne), Bugaj, Sikorka i Tucznawa (należące w latach 1973–75 do gminy Ząbkowice) oraz Błędów, Kuźniczka Nowa, Łazy, Łęka, Łosień, Okradzionów i Rudy (należące w latach 1973–75 do gminy Łosień). 1 stycznia 1993 Trzebiesławice wyłączono z gminy Siewierz i włączono do Dąbrowy Górniczej^[28].

Przypisy

↑ Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. kieleckiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską; w czasie II wojny światowej oraz tuż po niej przejściowo pod nazwą gmina Ząbkowice.
↑ Wykaz powierzchni jednostek podziału terytorialnego dla potrzeb statystycznych, stan w dniu 1 I 1974. GUS, 1974
↑ Ludność miast i gmin w powiatach województwa katowickiego w 1974 roku. Stan w dniu 31 XIII, Oddział Statystyki Społecznej WUS, Katowice, 1975
↑ Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, str. 279)
↑ Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, str. 359)
↑ Południowa część Sikorki po wschodniej stronie Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej znalazła się w Generalnym Gubernatorstwie Lubelskim pod okupacją austriacko-węgierską i utworzonego tam powiatu dąbrowskiego. Włączono ją do gminy Łosień.
↑ Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 1915, No. 2 (str. 8)
↑ Północne części Gołonoga i Ząbkowic wymieniano jako odrębne miejscowości Gołonóg i Zombkowice w gminie Wojkowice Kościelne (Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 1915, No. 32), mimo że zasadnicze części tych miejscowości znajdowały się pod okupacją austriacką.
↑ Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 1915, No. 23 / Gazeta Urzędowa Powiatu Będzińskiego, Nr 23 z 27 lipca 1915 (Ogłoszenie, str. 3)
↑ Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 1915, No. 32
↑ Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 1915, No. 29
↑ Rozporządzenie z d. 29 marca 1919 r. w przedmiocie przywrócenia na terenie b. Królestwa Kongresowego dawnych granic gmin wiejskich, zmienionych prze władze okupacyjne niemieckie i austriacko-węgierskie (Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. 1919, nr 21, poz. 265)
↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
↑ Dz.U. z 1926 r. nr 22, poz. 135
↑ Dz.U. z 1927 r. nr 82, poz. 726
↑ Amtsbezirk Zombkowitz
↑ Podział administracyjny województwa śląsko-dąbrowskiego wraz ze skorowidzem gmin i gromad (stan z dnia 1 stycznia 1946) wydany przez Wydawnictwa Instytutu Śląskiego w 1947
↑ Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948.
↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
↑ Składająca się z Ząbkowic i 10 gromad: Antoniów, Bielowizna, Marianki, Sikorka, Trzebiesławice, Tuliszów, Ujejście, Warężyn, Wojkowice Kościelne i Wygiełzów
↑ Organizacja i represje władzy okupacyjnej
↑ Dz.U. z 1950 r. nr 3, poz. 24
↑ ^a ^b Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
↑ Uchwała Nr XX/99/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie katowickim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 20 grudnia 1972 r., Nr. 12, Poz. 103)
↑ Dz.U. z 1975 r. nr 15, poz. 88
↑ Dz.U. z 1977 r. nr 3, poz. 13
↑ Dz.U. z 1977 r. nr 3, poz. 15
↑ Dz.U. z 1992 r. nr 100, poz. 500

[ciąg-1] Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. kieleckiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską; w czasie II wojny światowej oraz tuż po niej przejściowo pod nazwą gmina Ząbkowice.

[2] Wykaz powierzchni jednostek podziału terytorialnego dla potrzeb statystycznych, stan w dniu 1 I 1974. GUS, 1974

[3] Ludność miast i gmin w powiatach województwa katowickiego w 1974 roku. Stan w dniu 31 XIII, Oddział Statystyki Społecznej WUS, Katowice, 1975

[4] Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, str. 279)

[5] Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, str. 359)

[6] Południowa część Sikorki po wschodniej stronie Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej znalazła się w Generalnym Gubernatorstwie Lubelskim pod okupacją austriacko-węgierską i utworzonego tam powiatu dąbrowskiego. Włączono ją do gminy Łosień.

[7] Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 1915, No. 2 (str. 8)

[8] Północne części Gołonoga i Ząbkowic wymieniano jako odrębne miejscowości Gołonóg i Zombkowice w gminie Wojkowice Kościelne (Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 1915, No. 32), mimo że zasadnicze części tych miejscowości znajdowały się pod okupacją austriacką.

[9] Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 1915, No. 23 / Gazeta Urzędowa Powiatu Będzińskiego, Nr 23 z 27 lipca 1915 (Ogłoszenie, str. 3)

[10] Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 1915, No. 32

[11] Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 1915, No. 29

[12] Rozporządzenie z d. 29 marca 1919 r. w przedmiocie przywrócenia na terenie b. Królestwa Kongresowego dawnych granic gmin wiejskich, zmienionych prze władze okupacyjne niemieckie i austriacko-węgierskie (Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. 1919, nr 21, poz. 265)

[gus-13] Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933

[14] Dz.U. z 1926 r. nr 22, poz. 135

[15] Dz.U. z 1927 r. nr 82, poz. 726

[16] Amtsbezirk Zombkowitz

[17] Podział administracyjny województwa śląsko-dąbrowskiego wraz ze skorowidzem gmin i gromad (stan z dnia 1 stycznia 1946) wydany przez Wydawnictwa Instytutu Śląskiego w 1947

[18] Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948.

[19] Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.

[20] Składająca się z Ząbkowic i 10 gromad: Antoniów, Bielowizna, Marianki, Sikorka, Trzebiesławice, Tuliszów, Ujejście, Warężyn, Wojkowice Kościelne i Wygiełzów

[21] Organizacja i represje władzy okupacyjnej

[autonazwa1-22] Dz.U. z 1950 r. nr 3, poz. 24

[ReferenceA-23] Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312

[24] Uchwała Nr XX/99/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie katowickim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 20 grudnia 1972 r., Nr. 12, Poz. 103)

[25] Dz.U. z 1975 r. nr 15, poz. 88

[26] Dz.U. z 1977 r. nr 3, poz. 13

[27] Dz.U. z 1977 r. nr 3, poz. 15

[28] Dz.U. z 1992 r. nr 100, poz. 500

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

Przynależność wojewódzka	gubernia piotrkowska (1867–1915) Generalne Gubernatorstwo Warszawskie (1915–19) woj. kieleckie (II RP) (1919–39) woj. kieleckie (1945) woj. śląskie (1945–50) woj. katowickie (1950–53) woj. stalinogrodzkie (1953–56) woj. katowickie (1956–75)
Miasta	Będzin (do 1948 →) Czeladź (do 1870 i 1916–51 →) Dąbrowa (Górnicza) (1916–49 →) Grodziec (od 1951) Kazimierz Górniczy (od 1967) Klimontów (od 1967) Koziegłowy (do 1870) Łagisza (1969–72 →) Modrzejów (do 1870) Mrzygłód (do 1870 i 1916–19) Porąbka (1967–72 →) Siewierz (do 1870 i 1916–19) Sosnowiec (1902–28 →) Strzemieszyce Wielkie (od 1954) Włodowice (do 1870) Wojkowice (od 1962) Zagórze (od 1967) Zawiercie (1915–26 →) Ząbkowice (od 1962) Żarki (do 1870)
Osiedla (1954–72)	Gołonóg (1957–60) Kazimierz (1954–66 →) Klimontów (1954–66) Maczki (1958–72 →) Ostrowy Górnicze (1956–66 →) Porąbka (1956–66) Wojkowice Komorne (1954–62) Zagórze (1954–66) Ząbkowice (1956–62)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Bobrowniki (1867–1954 i od 1973) Choroń (1867–1925) Czeladź (1915) Dąbrowa Górnicza (1909–16) Gołonóg (de facto 1941–54, de jure 1950–54) Górnicza (1874–1909) Grodziec (1915–51) Gzichów (1867–1915) Kazimierz (1950–54) Koziegłowy (1867–1915) Koziegłowy (1915–26 →) Koziegłówki (1915–26 →) Kromołów (← 1890–1926 →) Łagisza (1915–54) Łosień (1867–1954 i od 1973) Mierzęcice (1915–26 →) Milowice (1915) Modrzejów (1915) Mrzygłód (1915–16 i 1919–26 →) Myszków (1924–26 →) Niegowa (1867–1926 →) Niwka (1915–53) Olkusko-Siewierska (1867–1915, 1919–41 i 194?–49) Osad Górniczych (1867–1874) Ożarowice (1867–1941 i 1945–49) Pińczyce (1867–1926 →) Poraj (1915–19 i 1925–26 →) Poręba (Mrzygłodzka) (1867–1926 →) Psary (od 1973) Rokitno Szlacheckie (1867–1926 →) Rudnik–Wielki (1867–1926 →) Sączów (1941–45 i 1950–54) Siewierz (1890–1916 i 1919–26 →) Strzemieszyce (1941–4?) Strzemieszyce Wielkie (1950–54) Sulików (1867–1915) Włodowice (1867–1926 →) Wojkowice Kościelne (de facto 1867–1941, de jure 1867–1949; i od 1973) Wysoka (1915–19) Zagórze (Olkuskie) (1867–1874 i 1909–54) Zagórze (GGW) (1915) Ząbkowice (de facto 1941–54, de jure 1950–54; i od 1973) Żarki (1867–1926 →)
Gromady (1954–72)	Błędów (1954–61) Bobrowniki (1954–72) Dąbie (1954–72) Dobieszowice (1954–72) Gołonóg (1954–56) Kazimierz (1954) Klimontów (1954) Łagisza (1954–68) Łosień (1954–72) Maczki (1954–57) Okradzionów (1954–72) Ostrowy Górnicze (1954–55) Ożarowice (1954–56 →) Porąbka (1954–55) Psary (1954–72) Rogoźnik (1954–72) Sarnów (1954–72) Sączów (1954–72) Siemonia (1954–61) Strzemieszyce Małe (1954–72) Strzemieszyce Wielkie (1954) Strzyżowice (1954–72) Tąpkowice (1954–56 →) Tuczna Baba / Tucznawa (1954–72) Ujejsce (1954–72) Wojkowice Komorne (1954) Wojkowice Kościelne (1954–72) Zagórze (1954) Ząbkowice (1954–55) Żychcice (1954–61)