Maczki

Maczki
	Dzielnica Sosnowca
	; Biała Przemsza w Maczkach
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miasto	Sosnowiec
W granicach Sosnowca	1975
SIMC	943581
Populacja (2014); • liczba ludności	; 1721
• gęstość	179 os./km²
Strefa numeracyjna	32
Kod pocztowy	41-217
Tablice rejestracyjne	SO
	Położenie na mapie Sosnowca Maczki
	Położenie na mapie Polski Maczki
	Położenie na mapie województwa śląskiego Maczki
	50°15′44″N 19°16′09″E/50,262222 19,269167
	Multimedia w Wikimedia Commons

Maczki – wschodnia, niewielka i otoczona zewsząd lasami dzielnica Sosnowca, na skraju Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, posiadająca głębokie tradycje kolejarskie a wynikające z historycznie strategicznego położenia na mapie Europy, na granicy dwóch zaborów (końcowa stacja Granica Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej). Maczki określane są jako „zielone płuca Sosnowca”.

Maczki graniczą od północy z Ostrowami Górniczymi, od wschodu ze Sławkowem, od południa z Jaworznem a od zachodu z dzielnicą Juliusz^[3].

Dzielnica poprzecinana torowiskami kolejowymi, rzadko już używanymi, w tym Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej (1848 r.) oraz łączącą się z nią tutaj odnogą Kolei Iwangorodzko-Dąbrowskiej (1887 r.), na których istniejąca tutaj stacja Granica (właściwie dwie odrębne, połączone zadaszonym przejściem) była ostatnią przed wjazdem do zaboru austriackiego, co ówcześnie nadawało zawsze gotowej na przyjęcie carskiej rodziny miejscowości niezwykle ważny wymiar. Południowym skrajem przepływa rzeka Biała Przemsza^[4].

Na początku XIX w. zbudowano leśniczówkę (ul. Spacerowa 4), obecnie Leśnictwo Maczki obejmuje obszar ok. 1000 ha i podlega Nadleśnictwu Siewierz.

Nazwa

Maczki, osada kolejowa o historycznej nazwie Granica, powstała w połowie XIX wieku. Dziś dzielnica miasta Sosnowca. Pierwsza nazwa osady – Macki – pochodzi od osiadłej tutaj w XVIII w. rodziny Macków. Po 1918 r. przestaje obowiązywać dotychczasowa nazwa osady; przejściowo używa się nazwy Uroczysko, a od 1925 r. obowiązuje nazwa Maczki.

Historia Maczek

W XVIII wieku miejscowość ta znana już była jako przysiółek Macki. Historycznie był to przysiółek należący do wsi biskupiej Porąbka (klucz sławkowski), choć oddalony od niej dość znacznie i początkowo odgrodzony kompleksem leśnym dawnej Puszczy Pakoszyckiej. Nazwa przysiółka według opisu najstarszych mieszkańców pochodziła od rodziny Macków, którzy w XVIII w. osadzili się na terenie dóbr biskupich. Rodziny te żyły głównie z wyrębu lasów, prowadząc niewielkie gospodarstwa domowe.

Osiedle Maczki zawdzięcza swoje istnienie pierwszej w Królestwie Polskim kolei o nazwie Droga Żelazna Warszawsko-Wiedeńska. Jak sama nazwa wskazuje, przebiegała tu granica wzdłuż rzeki Biała Przemsza pomiędzy zaborami rosyjskim i austriackim. Był to największy węzeł graniczny imperium Romanowów. Rozwój gospodarczy na przełomie XIX i XX wieku zmienił w dużej mierze wygląd ówczesnej osady kolejowej Granica, lecz w większości zachowało się budownictwo z XIX wieku^[5].

W latach 1954–1957 wieś była siedzibą władz gromady Maczki. 1 stycznia 1958 r. gromadę zlikwidowano i zmieniono jej status na osiedle. 1 stycznia 1973 r. osiedle włączono do miasta Kazimierz Górniczy^[6], a w 1975 r. do Sosnowca^[7]. Od 2012 r. w obrębie Maczek istnieje własna jednostka pomocnicza gminy – Dzielnica „Maczki”^[8].

Edukacja

W dzielnicy mieszczą się:

Przedszkole Miejskie nr 36,
Szkoła Podstawowa nr 37 im. Henryka Sienkiewicza,
Wcześniej również Gimnazjum nr 4 im. Tadeusza Kościuszki,

wchodzące w skład Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 11 w Sosnowcu.

Instytucja wyznaniowa

Kościół parafii p.w. Świętych Apostołów Piotra i Pawła wybudowany został w stylu neogotyckim według projektu inż. Artura Goebla i wzniesiony u schyłku XIX wieku^[9]. Powstał on z inicjatywy mieszkańców Granicy. Święto patronalne (odpust parafialny): 29 czerwca – św. Apostołów Piotra i Pawła.

W Starych Maczkach znajduje się cmentarz, założony w 1907 r.

Zabytki

Dworzec kolejowy w Maczkach

Dworzec kolejowy w Maczkach zbudowany w neorenesansowym stylu według projektu Teofila Schullera, ucznia Henryka Marconiego z 1848 r.^[9]
Most kolejowy nad Białą Przemszą z 1848 r.^[10]
Komora celna z 1848 r. (rozebrana w 2013 r.)
Kaplica rzymskokatolicka z 1857 r.
Wieża ciśnień z 1880 r.
Kościół rzymskokatolicki zbudowany według projektu inżyniera Artura Goebla z 1892 r.
Cały kompleks budynków mieszkalnych zbudowanych dla pracowników Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej pod koniec XIX wieku
Plebania wybudowana w latach 1897–1900
Cmentarz – z początku był cmentarzem prawosławnym, jednak po pewnym czasie staraniem władz kościelnych na początku XX wieku przeszedł pod zarząd kościoła rzymskokatolickiego, a jego poświęcenia dokonuje ks. Józef Niewiarowski w dniu 19 lipca 1907 r.
Pomnik Tadeusza Kościuszki w parku

Ludzie związani z Maczkami

Mateusz Bochenek – w latach 2018–2019 przewodniczący rady miejskiej Sosnowca, poseł na Sejm IX i X kadencji

Szlaki przechodzące przez dzielnicę Maczki

Szlak Pustynny (odcinek południowy) – Sosnowiec Maczki – Olkusz^[11]
Szlak 25-lecia PTTK
Szlak Metalurgów
– Via Regia – Droga św. Jakuba w Małopolsce Zachodniej od Krakowa po Piekar Śląskich
– Szlak rowerowy nr 470 miasta Jaworzno

Ulice w Maczkach

Kolonia Cieśle
Kolonia Wągródka
Krakowska
Skwerowa
Spacerowa
Stacyjna
Kapturka
Stare Maczki
Wincentego Kadłubka
Wodociągi

Ważne instytucje działające w Maczkach

Miejski Klub Maczki (ul. Krakowska 26)
Filia nr 13 Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Gustawa Daniłowskiego w Sosnowcu (mieszcząca się w budynku Klubu Maczki)
Ochotnicza Straż Pożarna w Sosnowcu-Cieślach
Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A. w Katowicach - Stacja uzdatniania wody w Maczkach

Zobacz też

Przypisy

↑ (1 stycznia 1973 włączone do Kazimierza Górniczego (Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 327))
↑ Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Sosnowca na lata 2016-2023 [online] .
↑ Biuletyn Informacji Publicznej [online], www.bip.um.sosnowiec.pl [dostęp 2024-01-27] .
↑ Tu stacja Sosnowiec Maczki [online], Kurier Miejski, 11 maja 2022 [dostęp 2024-02-23] (pol.).
↑ RobertR. Krzysztofik RobertR., Dawna granica państwowa jako czynnik miastotwórczy [online], www.rebus.us.edu.pl, 2003, s. 224 [dostęp 2024-01-08] (pol.).
↑ Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia, zniesienia i zmiany granic niektórych miast. [online], www.isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-01-05] (pol.), §4, pkt 2, lit. a.
↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 maja 1975 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwach katowickim i opolskim. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2024-01-05] (pol.).
↑ Rada Dzielnicy Maczki – Sosnowiec łączy [online] [dostęp 2024-01-23] (pol.).
↑ ^a ^b MichałM. Węcel MichałM., Kiedyś Granica, dziś Maczki, „Kurier Miejski” (8/393), Sosnowiecka Korporacja Wydawnicza „SCW” Sp. z o.o., wrzesień 2014, s. 12, ISSN 1232-7395 [dostęp 2024-10-17] (pol.).
↑ Uchwała nr 359/XXII/2012 Rady Miejskiej w Sosnowcu z dnia 26 kwietnia 2012 r. w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Sosnowca na lata 2012-2015 [online], Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego [dostęp 2023-12-28] (pol.).
↑ Rowerowy Sosnowiec [online], www.sosnowiec.pl, wrzesień 2020 [dostęp 2023-12-28] (pol.).

Linki zewnętrzne

[1] (1 stycznia 1973 włączone do Kazimierza Górniczego (Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 327))

[2] Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Sosnowca na lata 2016-2023 [online] .

[3] Biuletyn Informacji Publicznej [online], www.bip.um.sosnowiec.pl [dostęp 2024-01-27] .

[4] Tu stacja Sosnowiec Maczki [online], Kurier Miejski, 11 maja 2022 [dostęp 2024-02-23] (pol.).

[5] RobertR. Krzysztofik RobertR., Dawna granica państwowa jako czynnik miastotwórczy [online], www.rebus.us.edu.pl, 2003, s. 224 [dostęp 2024-01-08] (pol.).

[6] Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia, zniesienia i zmiany granic niektórych miast. [online], www.isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-01-05] (pol.), §4, pkt 2, lit. a.

[7] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 maja 1975 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwach katowickim i opolskim. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2024-01-05] (pol.).

[8] Rada Dzielnicy Maczki – Sosnowiec łączy [online] [dostęp 2024-01-23] (pol.).

[:0-9] MichałM. Węcel MichałM., Kiedyś Granica, dziś Maczki, „Kurier Miejski” (8/393), Sosnowiecka Korporacja Wydawnicza „SCW” Sp. z o.o., wrzesień 2014, s. 12, ISSN 1232-7395 [dostęp 2024-10-17] (pol.).

[10] Uchwała nr 359/XXII/2012 Rady Miejskiej w Sosnowcu z dnia 26 kwietnia 2012 r. w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Sosnowca na lata 2012-2015 [online], Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego [dostęp 2023-12-28] (pol.).

[11] Rowerowy Sosnowiec [online], www.sosnowiec.pl, wrzesień 2020 [dostęp 2023-12-28] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Części miasta wg TERYT	Bobrek Bór Cieśle Dańdówka Dębowa Góra Feliks Jęzor Józefów Juliusz Kalety Kazimierz Klimontów Kolonia Przyszłość Konstantynów Ludmiła Maczki Mec Milowice Modrzejów Niwka Nowe Zawodzie Ostrowy Górnicze Pogoń Porąbka Sielec Stare Zawodzie Stary Sosnowiec Środula Zagórze
Inne obszary historyczne i zwyczajowe	Abisynia Kazimierz Górniczy Kolonia Pekin Niemce Ostra Górka Ostrowy Piastów Radocha Rudna Stare Maczki Środulka Śródmieście Walcownia Wygwizdów

Przynależność wojewódzka	gubernia piotrkowska (1867–1915) Generalne Gubernatorstwo Warszawskie (1915–19) woj. kieleckie (II RP) (1919–39) woj. kieleckie (1945) woj. śląskie (1945–50) woj. katowickie (1950–53) woj. stalinogrodzkie (1953–56) woj. katowickie (1956–75)
Miasta	Będzin (do 1948 →) Czeladź (do 1870 i 1916–51 →) Dąbrowa (Górnicza) (1916–49 →) Grodziec (od 1951) Kazimierz Górniczy (od 1967) Klimontów (od 1967) Koziegłowy (do 1870) Łagisza (1969–72 →) Modrzejów (do 1870) Mrzygłód (do 1870 i 1916–19) Porąbka (1967–72 →) Siewierz (do 1870 i 1916–19) Sosnowiec (1902–28 →) Strzemieszyce Wielkie (od 1954) Włodowice (do 1870) Wojkowice (od 1962) Zagórze (od 1967) Zawiercie (1915–26 →) Ząbkowice (od 1962) Żarki (do 1870)
Osiedla (1954–72)	Gołonóg (1957–60) Kazimierz (1954–66 →) Klimontów (1954–66) Maczki (1958–72 →) Ostrowy Górnicze (1956–66 →) Porąbka (1956–66) Wojkowice Komorne (1954–62) Zagórze (1954–66) Ząbkowice (1956–62)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Bobrowniki (1867–1954 i od 1973) Choroń (1867–1925) Czeladź (1915) Dąbrowa Górnicza (1909–16) Gołonóg (de facto 1941–54, de jure 1950–54) Górnicza (1874–1909) Grodziec (1915–51) Gzichów (1867–1915) Kazimierz (1950–54) Koziegłowy (1867–1915) Koziegłowy (1915–26 →) Koziegłówki (1915–26 →) Kromołów (← 1890–1926 →) Łagisza (1915–54) Łosień (1867–1954 i od 1973) Mierzęcice (1915–26 →) Milowice (1915) Modrzejów (1915) Mrzygłód (1915–16 i 1919–26 →) Myszków (1924–26 →) Niegowa (1867–1926 →) Niwka (1915–53) Olkusko-Siewierska (1867–1915, 1919–41 i 194?–49) Osad Górniczych (1867–1874) Ożarowice (1867–1941 i 1945–49) Pińczyce (1867–1926 →) Poraj (1915–19 i 1925–26 →) Poręba (Mrzygłodzka) (1867–1926 →) Psary (od 1973) Rokitno Szlacheckie (1867–1926 →) Rudnik–Wielki (1867–1926 →) Sączów (1941–45 i 1950–54) Siewierz (1890–1916 i 1919–26 →) Strzemieszyce (1941–4?) Strzemieszyce Wielkie (1950–54) Sulików (1867–1915) Włodowice (1867–1926 →) Wojkowice Kościelne (de facto 1867–1941, de jure 1867–1949; i od 1973) Wysoka (1915–19) Zagórze (Olkuskie) (1867–1874 i 1909–54) Zagórze (GGW) (1915) Ząbkowice (de facto 1941–54, de jure 1950–54; i od 1973) Żarki (1867–1926 →)
Gromady (1954–72)	Błędów (1954–61) Bobrowniki (1954–72) Dąbie (1954–72) Dobieszowice (1954–72) Gołonóg (1954–56) Kazimierz (1954) Klimontów (1954) Łagisza (1954–68) Łosień (1954–72) Maczki (1954–57) Okradzionów (1954–72) Ostrowy Górnicze (1954–55) Ożarowice (1954–56 →) Porąbka (1954–55) Psary (1954–72) Rogoźnik (1954–72) Sarnów (1954–72) Sączów (1954–72) Siemonia (1954–61) Strzemieszyce Małe (1954–72) Strzemieszyce Wielkie (1954) Strzyżowice (1954–72) Tąpkowice (1954–56 →) Tuczna Baba / Tucznawa (1954–72) Ujejsce (1954–72) Wojkowice Komorne (1954) Wojkowice Kościelne (1954–72) Zagórze (1954) Ząbkowice (1954–55) Żychcice (1954–61)