Zagórze (Sosnowiec)

Zagórze
	Dzielnica Sosnowca
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miasto	Sosnowiec
Data założenia	1228 (pierwsza pisemna wzmianka)
Prawa miejskie	1967–1975
W granicach Sosnowca	1975
SIMC	943718
Populacja (2014); • liczba ludności	; 39 242
Strefa numeracyjna	32
Kod pocztowy	41-219, 41-220, 41-221
Tablice rejestracyjne	SO
	Położenie na mapie Sosnowca Zagórze
	Położenie na mapie Polski Zagórze
	Położenie na mapie województwa śląskiego Zagórze
	50°18′10″N 19°11′15″E/50,302778 19,187500
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Zagórze – północna dzielnica Sosnowca, przeobrażona urbanistycznie w czasie budowy Huty Katowice w latach 70. oraz w latach 80. XX wieku^[2]. W latach 1967–1975 samodzielne miasto w powiecie będzińskim, a następnie w 1975 r. włączone na podstawie decyzji administracyjnych do Sosnowca^[3].

Graniczy od północy z Dąbrową Górniczą, od wschodu z Kazimierzem i Porąbką, od południa z Klimontowem i Sielcem, od zachodu ze Środulą, a od północnego zachodu z Będzinem.

W dzielnicy ma swoje źródła Potok Zagórski, a północno-zachodnią częścią przebiega droga krajowa nr 94, posiadająca na granicy z Dąbrową Górniczą węzeł drogowy z bezkolizyjnym skrzyżowaniem, od którego odchodzi droga wojewódzka nr 910.

Podział

Części dzielnicy i osiedla mieszkaniowe:

Józefów (do 1954 r. odrębna wieś, a w latach 1954–1975 w granicach miasta Zagórze)
Mortimer^[4]
Kępa
Kolonia Mec
Pekin
Małe Zagórze
Osiedle Bohaterów Monte Cassino
Osiedle Kisielewskiego
Stare Zagórze - część Zagórza położona od Mecu do granicy z Dąbrową Górniczą
Zagórze Wschodnie (Osiedle Koszalińska, Ulica Lubelska, Ulica Radomska, Osiedle Lenartowicza, Osiedle 11 Listopada)
Osiedle Gwiezdna

Pochodzenie nazwy

Nazwa pochodzi od rzeczownika zagórze, oznaczającego „miejsce położone za górą”^[5]. W XIV i XV wieku nazwa wykazywała nieustaloną formę. Świadczą o tym zapisy: de Zagoricz (1379 r.), Zagorze (1389 r.), Zagorzicze (1437 r.) i Zagorze (1470–1480).

Historia

XI-XII w. - na Starym Zagórzu funkcjonuje osada produkcyjna - huta srebra i ołowiu^[6].
XII–XIII w. – pierwsze wzmianki o osadzie w miejscu Zagórza^[6].
2 poł. XIV w. – właścicielami wsi byli bracia Mikołaj i Czader z rodu Gryfitów.
XV w. – osada stała się własnością Jana Zagórskiego.
1666 r. – własność rodziny Mieroszewskich, nabyte przez starostę siewierskiego Krzysztofa Mieroszewskiego herbu Ślepowron.
1864 r. – Zagórze stało się własnością Gustawa von Kramsta i jego spadkobierców, a następnie kapitału francuskiego tworzącego Towarzystwo Kopalń i Zakładów Hutniczych Sosnowieckich^[7].
1 czerwca 1939 r. – uruchomiono pierwsze połączenie autobusowe na trasie Śródmieście Sosnowca – Dąbrowa Górnicza.
15 lipca 1959 r. – nieudana próba zamachu na I sekretarza KC KPZR Nikitę Chruszczowa^[8].
3 grudnia 1961 r. – nieudana próba zamachu na I sekretarza KC PZPR Władysława Gomułkę przy ówczesnej ul. Krakowskiej (później PKWN, dziś Szymanowskiego). Obydwa zamachy przygotował Stanisław Jaros umieszczając bombę zegarową przy trasie przejazdu dygnitarzy.
1 stycznia 1967 r. – uzyskanie praw miejskich.
1 czerwca 1975 r. – utrata statusu miasta, przyłączenie do Sosnowca^[3].
1978 r. – uruchomienie zajezdni autobusowej WPK Katowice zakład nr 8 (obecnie PKM Sosnowiec).
28 października 1982 r. – uruchomienie połączenia tramwajowego ze Śródmieściem Sosnowca i Katowicami.
1998 r. – zakończenie wydobycia węgla w Kopalni Węgla Kamiennego Porąbka-Klimontów.
14 czerwca 1999 r. – przejazd papieża Jana Pawła II zagórskimi ulicami (Księdza Franciszka Blachnickiego, Generała Tadeusza Bora-Komorowskiego, Generała Mariusza Zaruskiego, Marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego) na pobliski plac przy ulicy Gwiezdnej, na którym odbyła się msza zorganizowana w ramach VII pielgrzymki papieża do Polski^[9].

Zabytki^[10]

Dwór Mieroszewskich
Kościół św. Joachima
Grodzisko stożkowate z XIV-XV w. w miejscu rycerskiej siedziby należącej do rycerzy z rodu Gryfitów. Jego średnica to ok. 25 metrów, a wysokość ok. 7 m. Gródek powstał być może po 1228 roku gdy okoliczne tereny otrzymał Klemens z Ruszczy. W 2 poł. XIV wieku właścicielami wsi i gródka byli bracia Mikołaj i Czader także z rodu Gryfitów^[11]
Kaplica Matki Bożej Akowskiej^[12]

Parki

Parki i tereny zielone

Zabytkowy Park Mieroszewskich
Park Kępa
Park Zagórski
Las Zagórski

Szkoły podstawowe i średnie^[13]

Szkoła Podstawowa nr 9 im. Marii Konopnickiej
Szkoła Podstawowa nr 23 z Oddziałami Dwujęzycznymi Szkoła Radości
Szkoła Podstawowa nr 38 im. Tadeusza Kościuszki (w strukturze ZSO 5)
Szkoła Podstawowa nr 39 im. Kornela Makuszyńskiego
Szkoła Podstawowa nr 40 (w strukturze ZSO 14)
Szkoła Podstawowa nr 46 im. Jana Kiepury
Szkoła Podstawowa nr 47 im. Jana Brzechwy
IX Liceum Ogólnokształcące im. Wisławy Szymborskiej
Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 5
Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 14
Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego
- Technikum nr 2 Architektoniczno - Budowlane
- Branżowa Szkoła I Stopnia nr 2
- Branżowa Szkoła I Stopnia nr 3 Architektoniczno - Budowlana
- Branżowa Szkoła I Stopnia Specjalna

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół rzymskokatolicki:
- Parafia Jezusa Chrystusa Najwyższego i Wiecznego Kapłana
- Parafia św. Floriana
- Parafia św. Joachima
- Parafia Zesłania Ducha Świętego
- Parafia Najświętszej Maryi Panny Różańcowej
- Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej
Świadkowie Jehowy:
- Zbór Sosnowiec-Zagórze (Sala Królestwa ul. Lenartowicza 55)^[14]

Sport

Górnik Zagórze – klub powstał w 1945 r. Obecnie występuje jako Górnik Sosnowiec.
Naprzód Zagórze – klub powstał w 1917 r. Obecnie nie istnieje.
Sosnowiecki Klub Motocrossowy Moto Sosnowiec^[15]
Stadion i hala sportowa
Skatepark
strzelnica sportowa
Klub sportowy JAS-FBG Sosnowiec

Urodzeni w Zagórzu

Grzegorz Augustynik (1847–1929) – ksiądz, działacz społeczno-kulturalny
Edmund Buła (1926–2012) – generał brygady Wojska Polskiego
Zygmunt Hempel (1894–1944) – ziemianin, żołnierz Legionów Polskich, oficer w stanie spoczynku Wojska Polskiego (kapitan), w czasie okupacji niemieckiej członek Służby Zwycięstwu Polski i Związku Walki Zbrojnej, współzałożyciel Konwentu Organizacji Niepodległościowych i kierownik Wydziału Wykonawczego Zarządu Głównego KON,
Zdzisław Lachur (1920–2007) – malarz i grafik, założyciel wytwórni filmów rysunkowych w Bielsku-Białej
Zbigniew Leliwa-Sujkowski (1898–1954) – żołnierz Pierwszej Kompanii Kadrowej, geolog, docent Uniwersytetu Warszawskiego, szef Biura Studiów Kedywu Armii Krajowej
Jerzy Talkowski (1934–2024) – ekonomista, samorządowiec, trzykrotnie prezydent Dąbrowy Górniczej
Adam Wrzosek (1875–1965) – lekarz patolog, antropolog oraz historyk medycyny
Mirosław Żurek (1919–1989) – żołnierz Batalionów Chłopskich, działacz ludowy, poseł na Sejm PRL
Lidia Babiuch (ur. 1925) – polska lekarka chorób zakaźnych, profesor nauk medycznych, organizatorka pierwszej w Polsce kliniki dla chorych na AIDS, żona premiera PRL Edwarda Babiucha

Zobacz też

Przypisy

↑ Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Sosnowca na lata 2016 – 2023 [online] .
↑ Tak rodziło się nowe Zagórze [online], Kurier Miejski, 9 października 2024 [dostęp 2024-10-09] (pol.).
↑ ^a ^b Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 maja 1975 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwach katowickim i opolskim. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2024-02-23] .
↑ Mortimer [online], Kurier Miejski, 3 września 2019 [dostęp 2024-03-13] (pol.).
↑ K. Rymut, Nazwy miast Polski, Ossolineum 1987, s. 274.
↑ ^a ^b DariuszD. Rozmus DariuszD., Wczesnośredniowieczne zagłębie hutnictwa srebra i ołowiu na obszarach obecnego pogranicza Górnego Śląska i Małopolski: druga połowa XI-XII/XIII wiek, Dąbrowa Górnicza : Kraków: Muzeum Miejskie "Sztygarka" ; "Księgarnia Akademicka", 2014, s. 129 - 131, ISBN 978-83-7638-343-9 [dostęp 2024-09-08] (pol.).
↑ Grzegorz Onyszko: Huta cynku “Paulina” w Zagórzu – dzieje najdłużej pracującej huty cynku w Zagłębiu Dąbrowskim [online] [dostęp 2024-06-16] (pol.).
↑ KurierK. Miejski KurierK., Zagórze, www.kuriermiejski.com.pl, marzec 2014 (3/388), s. 10, ISSN 1232-7395 [dostęp 2024-10-08] (pol.).
↑ Jan Paweł II w Sosnowcu [online], Kurier Miejski, 4 czerwca 2019 [dostęp 2024-03-13] (pol.).
↑ Uchwała nr 359/XXII/2012 Rady Miejskiej w Sosnowcu w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Sosnowca na lata 2012-2015, [w:] dzienniki.slask.eu [online], Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego [dostęp 2023-12-24] (pol.).
↑ Stanisław Kołodizejski „Rezydencje obronne Gryfitów” s. 84.
↑ Sosnowiec - Tajemnicza kaplica w Zagórzu. Atrakcje turystyczne Sosnowca. Ciekawe miejsca Sosnowca [online], www.polskaniezwykla.pl [dostęp 2024-03-13] .
↑ Biuletyn Informacji Publicznej [online], www.bip.um.sosnowiec.pl [dostęp 2023-12-30] .
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-18] .
↑ „MOTO Sosnowiec”. moto.sosnowiec.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-23)]..

Linki zewnętrzne

Portal dzielnicy Zagórze. zagorze.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-20)].
Oficjalna strona internetowa Sosnowca
Zagórze (9), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 265 .

[1] Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Sosnowca na lata 2016 – 2023 [online] .

[2] Tak rodziło się nowe Zagórze [online], Kurier Miejski, 9 października 2024 [dostęp 2024-10-09] (pol.).

[:0-3] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 maja 1975 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwach katowickim i opolskim. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2024-02-23] .

[4] Mortimer [online], Kurier Miejski, 3 września 2019 [dostęp 2024-03-13] (pol.).

[5] K. Rymut, Nazwy miast Polski, Ossolineum 1987, s. 274.

[:1-6] DariuszD. Rozmus DariuszD., Wczesnośredniowieczne zagłębie hutnictwa srebra i ołowiu na obszarach obecnego pogranicza Górnego Śląska i Małopolski: druga połowa XI-XII/XIII wiek, Dąbrowa Górnicza : Kraków: Muzeum Miejskie "Sztygarka" ; "Księgarnia Akademicka", 2014, s. 129 - 131, ISBN 978-83-7638-343-9 [dostęp 2024-09-08] (pol.).

[7] Grzegorz Onyszko: Huta cynku “Paulina” w Zagórzu – dzieje najdłużej pracującej huty cynku w Zagłębiu Dąbrowskim [online] [dostęp 2024-06-16] (pol.).

[8] KurierK. Miejski KurierK., Zagórze, www.kuriermiejski.com.pl, marzec 2014 (3/388), s. 10, ISSN 1232-7395 [dostęp 2024-10-08] (pol.).

[9] Jan Paweł II w Sosnowcu [online], Kurier Miejski, 4 czerwca 2019 [dostęp 2024-03-13] (pol.).

[10] Uchwała nr 359/XXII/2012 Rady Miejskiej w Sosnowcu w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Sosnowca na lata 2012-2015, [w:] dzienniki.slask.eu [online], Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego [dostęp 2023-12-24] (pol.).

[11] Stanisław Kołodizejski „Rezydencje obronne Gryfitów” s. 84.

[12] Sosnowiec - Tajemnicza kaplica w Zagórzu. Atrakcje turystyczne Sosnowca. Ciekawe miejsca Sosnowca [online], www.polskaniezwykla.pl [dostęp 2024-03-13] .

[13] Biuletyn Informacji Publicznej [online], www.bip.um.sosnowiec.pl [dostęp 2023-12-30] .

[14] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-18] .

[15] „MOTO Sosnowiec”. moto.sosnowiec.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-23)]..

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Części miasta wg TERYT	Bobrek Bór Cieśle Dańdówka Dębowa Góra Feliks Jęzor Józefów Juliusz Kalety Kazimierz Klimontów Kolonia Przyszłość Konstantynów Ludmiła Maczki Mec Milowice Modrzejów Niwka Nowe Zawodzie Ostrowy Górnicze Pogoń Porąbka Sielec Stare Zawodzie Stary Sosnowiec Środula Zagórze
Inne obszary historyczne i zwyczajowe	Abisynia Kazimierz Górniczy Kolonia Pekin Niemce Ostra Górka Ostrowy Piastów Radocha Rudna Stare Maczki Środulka Śródmieście Walcownia Wygwizdów

Przynależność wojewódzka	gubernia piotrkowska (1867–1915) Generalne Gubernatorstwo Warszawskie (1915–19) woj. kieleckie (II RP) (1919–39) woj. kieleckie (1945) woj. śląskie (1945–50) woj. katowickie (1950–53) woj. stalinogrodzkie (1953–56) woj. katowickie (1956–75)
Miasta	Będzin (do 1948 →) Czeladź (do 1870 i 1916–51 →) Dąbrowa (Górnicza) (1916–49 →) Grodziec (od 1951) Kazimierz Górniczy (od 1967) Klimontów (od 1967) Koziegłowy (do 1870) Łagisza (1969–72 →) Modrzejów (do 1870) Mrzygłód (do 1870 i 1916–19) Porąbka (1967–72 →) Siewierz (do 1870 i 1916–19) Sosnowiec (1902–28 →) Strzemieszyce Wielkie (od 1954) Włodowice (do 1870) Wojkowice (od 1962) Zagórze (od 1967) Zawiercie (1915–26 →) Ząbkowice (od 1962) Żarki (do 1870)
Osiedla (1954–72)	Gołonóg (1957–60) Kazimierz (1954–66 →) Klimontów (1954–66) Maczki (1958–72 →) Ostrowy Górnicze (1956–66 →) Porąbka (1956–66) Wojkowice Komorne (1954–62) Zagórze (1954–66) Ząbkowice (1956–62)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Bobrowniki (1867–1954 i od 1973) Choroń (1867–1925) Czeladź (1915) Dąbrowa Górnicza (1909–16) Gołonóg (de facto 1941–54, de jure 1950–54) Górnicza (1874–1909) Grodziec (1915–51) Gzichów (1867–1915) Kazimierz (1950–54) Koziegłowy (1867–1915) Koziegłowy (1915–26 →) Koziegłówki (1915–26 →) Kromołów (← 1890–1926 →) Łagisza (1915–54) Łosień (1867–1954 i od 1973) Mierzęcice (1915–26 →) Milowice (1915) Modrzejów (1915) Mrzygłód (1915–16 i 1919–26 →) Myszków (1924–26 →) Niegowa (1867–1926 →) Niwka (1915–53) Olkusko-Siewierska (1867–1915, 1919–41 i 194?–49) Osad Górniczych (1867–1874) Ożarowice (1867–1941 i 1945–49) Pińczyce (1867–1926 →) Poraj (1915–19 i 1925–26 →) Poręba (Mrzygłodzka) (1867–1926 →) Psary (od 1973) Rokitno Szlacheckie (1867–1926 →) Rudnik–Wielki (1867–1926 →) Sączów (1941–45 i 1950–54) Siewierz (1890–1916 i 1919–26 →) Strzemieszyce (1941–4?) Strzemieszyce Wielkie (1950–54) Sulików (1867–1915) Włodowice (1867–1926 →) Wojkowice Kościelne (de facto 1867–1941, de jure 1867–1949; i od 1973) Wysoka (1915–19) Zagórze (Olkuskie) (1867–1874 i 1909–54) Zagórze (GGW) (1915) Ząbkowice (de facto 1941–54, de jure 1950–54; i od 1973) Żarki (1867–1926 →)
Gromady (1954–72)	Błędów (1954–61) Bobrowniki (1954–72) Dąbie (1954–72) Dobieszowice (1954–72) Gołonóg (1954–56) Kazimierz (1954) Klimontów (1954) Łagisza (1954–68) Łosień (1954–72) Maczki (1954–57) Okradzionów (1954–72) Ostrowy Górnicze (1954–55) Ożarowice (1954–56 →) Porąbka (1954–55) Psary (1954–72) Rogoźnik (1954–72) Sarnów (1954–72) Sączów (1954–72) Siemonia (1954–61) Strzemieszyce Małe (1954–72) Strzemieszyce Wielkie (1954) Strzyżowice (1954–72) Tąpkowice (1954–56 →) Tuczna Baba / Tucznawa (1954–72) Ujejsce (1954–72) Wojkowice Komorne (1954) Wojkowice Kościelne (1954–72) Zagórze (1954) Ząbkowice (1954–55) Żychcice (1954–61)