Włodowice
50°33′18″N 19°27′05″E/50,555000 19,451389
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Rynek we Włodowicach | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Prawa miejskie |
1386–1870, 2023 | ||||
| Burmistrz |
Dorota Wnuk | ||||
| Powierzchnia |
23,48 km² | ||||
| Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
34 | ||||
| Kod pocztowy |
42-421[2] | ||||
| Tablice rejestracyjne |
SZA | ||||
Położenie na mapie gminy Włodowice  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu zawierciańskiego  | |||||
| 50°33′18″N 19°27′05″E/50,555000 19,451389
| |||||
| TERC (TERYT) |
2416094 | ||||
| SIMC |
0146821 | ||||
Urząd miejski ul. Krakowska 2642-421 Włodowice | |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Włodowice – miasto w Polsce, w województwie śląskim, w powiecie zawierciańskim, siedziba gminy Włodowice. Pomimo administracyjnej przynależności do woj. śląskiego od 1999 roku, Włodowice są częścią Jury Krakowsko-Częstochowskiej, która należy do Małopolski, zatem miejscowość jest także częścią Małopolski[3].
Włodowice prawa miejskie uzyskały w 1386 roku[4], utraciły je 31 maja 1870 roku[5], a odzyskały je 1 stycznia 2023 roku[6]. W latach 1867–1954 i od 1973 siedziba gminy Włodowice[7], natomiast w latach 1954–72 siedziba gromady Włodowice[8].
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1220 roku, z dokumentu biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża[9], w którym wymieniona jest w formie Wlodowycze. Później notowano też zapisy: Wlodowici (1250), Wlodowicze (1470–1480)[10].
Nazwa miejscowości jest nazwą patronimiczną powstałą od nazwy osobowej Włod, która z kolei utworzona została od imion złożonych typu Włodzimir, Włodzisław[11].
Historia
[edytuj | edytuj kod]W dokumencie wydanym w 1220 roku przez biskupa krakowskiej Iwo Odrowąża Włodowice wymieniane są jako jedna z wsi książęcych oddających dziesięciny klasztorowi kanoników regularnych w Mstowie. Jeszcze w XIII wieku miejscowość – a szczególnie tutejsza drewniana świątynia – została zniszczona w wyniku najazdów tatarskich. Kościół został odbudowany w 1305 roku. W 1327 roku nastąpiła zmiana właściciela dóbr. Król Władysław Łokietek przejął Włodowice i Parkoszowice w zamian za przekazanie wówczas klasztorowi mstowskiemu wsi Komorniki, Morsko i Skarżyce. W 1386 roku Włodowice i Parkoszowice przeszły w posiadanie rodu Włodków herbu Sulima. Prawdopodobnie Włodowice dysponowały już wówczas prawami miejskimi, ale dokładna data ich nadania nie jest znana. Fakt ten należałoby datować – podobnie jak powstanie miejscowej parafii – na panowanie króla Kazimierza Wielkiego. Po roku 1373 parafia Włodowice, należąca do dekanatu lelowskiego, jest już odnotowywana w źródłach pisanych[12].
W 1523 roku dobra włodowickie nabyli Bonerowie. W 1571 roku zamienili oni miejscowy kościół na zbór ariański. Świątynia została przywrócona Kościołowi katolickiemu w 1594 roku, po objęciu majątku we Włodowicach przez wojewodę krakowskiego Mikołaja Firleja. W 1629 roku poświęcono nowy kościół drewniany pod wezwaniem św. Bartłomieja, który uległ zniszczeniu podczas potopu szwedzkiego. W 1703 roku powstał nowy, murowany kościół[13].
W wyniku postanowień kongresu wiedeńskiego Włodowice w 1815 roku zostały przyłączone do Królestwa Kongresowego, jako część Imperium Rosyjskiego (zabór rosyjski).
W 1870 roku, w wyniku represji po powstaniu styczniowym, Włodowice utraciły prawa miejskie.
W okresie międzywojennym (1918–1939) Włodowice były częścią województwa kieleckiego.
Już na początku września 1939 r. Włodowice zostały zajęte przez wojska niemieckie, co rozpoczęło okupacją niemiecką. Miejscowych Żydów wysiedlono do pobliskiego Myszkowa, w którym utworzono getto. W lutym 1941 r. wysiedlono wszystkich Żydów z Myszkowa do getta w Żarkach. Następnie, w październiku 1942 r. wywieziono ich do niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Treblince, gdzie zginęli w komorach gazowych[14].
Okupacja niemiecka skończyła się w styczniu 1945 r. w momencie wkroczenia Armii Czerwonej. Nie przyczyniło się to jednak do wolności – Armia Radziecka dokonywała licznych grabieży, gwałtów i prześladowań Polaków.
Włodowice leżą w Częstochowskim Obszarze Rudonośnym. W okolicy miejscowości znajdowała się kopalnia rud żelaza „Jan-Włodowice”. W latach 1945–1950 wchodziła w skład kopalni rejonu Borek. W roku 1950 kierownikiem kopalni był Władysław Girek.
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa częstochowskiego.
Odzyskanie praw miejskich (2023)
[edytuj | edytuj kod]16 czerwca 2021 Rada Gminy Włodowice podjęła uchwałę odnośnie przeprowadzenia konsultacji z mieszkańcami w sprawie przywrócenia miejscowości Włodowice praw miejskich, utraconych ukazem carskim z 1869[15]. Wójt gminy zarządził przeprowadzenie konsultacji w terminie 15 września – 15 listopada 2021[16]. Z 5139 mieszkańców gminy uprawnionych do głosowania, udział w konsultacjach wzięły 1402 osoby, czyli 27,28% uprawnionych, z czego 1380 głosów było ważnych. Za nadaniem Włodowicom statusu miasta oddano 1258 głosów (91,15% ważnych głosów), 76 osób było przeciw (5,51%), a wstrzymało się 46 osób (3,33%). We Włodowicach na 1170 osób uprawnionych do udziału w konsultacjach, udział wzięło 355 osób (frekwencja 30,34%), z czego 3 głosy były nieważne. Za nadaniem statusu miasta było 299 osób (84,94% ważnych głosów), przeciwko były 34 osoby (9,66%), a wstrzymało się 19 głosujących (5,4%)[17]. 1 stycznia 2023 doszło do przywrócenia statusu miasta[6].
Pałac we Włodowicach
[edytuj | edytuj kod]
We Włodowicach znajdują się ruiny pałacu wybudowanego w latach 1669–1681 przez kasztelana krakowskiego Stanisława Warszyckiego. Mimo iż był wielokrotnie przebudowywany, nie zatracił pierwotnego charakteru polskiego baroku. Wcześniej stał w tym miejscu drewniany dwór rodziny Firlejów, spalony podczas potopu szwedzkiego. 26 lipca 1683 roku podczas wyprawy na Wiedeń w pałacu przebywał król Jan III Sobieski. W XVIII w. pałac należał do rodziny Męcińskich, którzy zmienili wystrój wnętrz, nadając im wygląd klasycystyczny. 12 marca 1734 roku nocował tu król August III Sas. W XIX w. pałac przeszedł w ręce rodziny Poleskich. Uczestnik powstania styczniowego hrabia Michał Poraj Poleski utworzył tu wyższą szkołę agronomiczną z laboratorium chemicznym i fizycznym, obszerną biblioteką oraz kolekcją minerałów i okazów flory jurajskiej. Najprawdopodobniej na przełomie XIX i XX wieku dokonano przebudowy, która nadała pałacowi cechy neogotyckie. Dzięki tym działaniom miasto zyskało miano Aten Olkuskich - zostało ośrodkiem wiedzy i kultury dla uczonych z Polski i zagranicy[18]. Na skutek XX-wiecznych pożarów oraz wieloletnich zaniedbań pałac znajduje się w stanie ruiny.
Pałac i oficyna figurowały w rejestrze zabytków nieruchomych od 1967 roku, ale zostały z niego skreślone odpowiednio 10 września 1989 roku i 10 lutego 2010 roku. Od tego momentu w rejestrze zabytków figurowały jedynie pozostałości parku pałacowego (nr rej. A/1255/23). Ruiny pałacu ponownie wpisano do rejestru zabytków nieruchomych decyzją z 31 sierpnia 2023[19] (nr rej. A/1254/23)[20].
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Związani z Włodowicami
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1476 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Nasze Miasto i Gmina [online], Miasto i Gmina Włodowice [dostęp 2024-03-10] (pol.).
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski: dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2007, s. 82-83, ISBN 978-83-226-1616-1 [dostęp 2024-03-10].
- ↑ Postanowienie z 23 stycznia (4 lutego) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, str. 77)
- ↑ a b Dz.U. z 2022 r. poz. 1597.
- ↑ Uchwała Nr XX/99/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie katowickim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 20 grudnia 1972 r., Nr. 12, Poz. 103)
- ↑ Uchwała Nr 24/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu zawierciańskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 15 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 54)
- ↑ Stefan Krakowski, Alfred Czarnota: Dzieje Częstochowy od zarania do czasów współczesnych. Katowice: Śląsk, 1964, s. 28-31.
- ↑ Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe północnej części dawnego województwa krakowskiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1967, s. 181.
- ↑ Kazimierz Rymut: Nazwy miast Polski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. 266. ISBN 83-04024-36-5.
- ↑ Mirosława Jęderko, Uchwała nr 290/XXXVI/2014 w sprawie przyjęcia Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Włodowice na lata 2014-2017 [online], 30 czerwca 2014 [dostęp 2024-03-10].
- ↑ Grzegorz Ślęzak (oprac.), Historia [online], Parafia św. Bartłomieja Apostoła we Włodowicach [dostęp 2024-03-10] (pol.).
- ↑ Historia społeczności [online], Wirtualny Sztetl [dostęp 2024-03-10].
- ↑ Stanisław Ibek, Uchwała Nr 224/XXIV/2021 Rady Gminy Włodowice z dnia 16 czerwca 2021 r. w sprawie przeprowadzenia konsultacji z mieszkańcami Gminy Włodowice w sprawie nadania miejscowości Włodowice statusu miasta. [online], 16 czerwca 2021 [dostęp 2024-03-10].
- ↑ Adam Szmukier, Zarządzenie Nr 311/2021 Wójta Gminy Włodowice z dnia 31 sierpnia 2021r. w sprawie: określenia terminu przeprowadzenia konsultacji z mieszkańcami Gminy Włodowice w sprawie nadania miejscowości Włodowice statusu miasta [online], 31 sierpnia 2021 [dostęp 2024-03-10].
- ↑ Adam Szmukier, Wyniki konsultacji z mieszkańcami Gminy Włodowice w sprawie nadania miejscowości Włodowice statusu miasta, Włodowice, 29 listopada 2021 [dostęp 2024-03-10].
- ↑ Ateny Olkuskie - niesamowita historia dawnego miasta, Włodowice (woj. śląskie) [online], polaneis.pl, 13 stycznia 2019 [dostęp 2024-03-10].
- ↑ Michał Bulsa, Decyzje dotyczące wpisów i skreśleń w rejestrze zabytków nieruchomych województwa śląskiego w 2023 roku (w:) „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Śląskiego” 2024, t. 16, s. 427.
- ↑ Spis obiektów wpisanych do rejestru (tabela) (pol.) bip.katowice.wkz.gov.pl [dostęp 2024-12-07]
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Michał Federowski, Wspomnienia moje o Michale Poleskim i o Włodowicach. Warszawa 1917
- Kopalnia rud żelaza „Osiny”, niezależny portal Korwinow.com
- Włodowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 714.
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
|
| Miasta | |
|---|---|
| Wsie | |
| Kolonie | |
| Osada leśna | |
| Integralne części wsi |
|
