Włodowice

Włodowice
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Rynek we Włodowicach
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	zawierciański
Gmina	Włodowice
Prawa miejskie	1386–1870, 2023
Burmistrz	Adam Szmukier
Powierzchnia	23,48 km²
Populacja (2021); • liczba ludności; • gęstość	; 1124; 48 os./km²
Strefa numeracyjna	34
Kod pocztowy	42-421
Tablice rejestracyjne	SZA
	Położenie na mapie gminy Włodowice Włodowice
	Położenie na mapie Polski Włodowice
	Położenie na mapie województwa śląskiego Włodowice
	Położenie na mapie powiatu zawierciańskiego Włodowice
	50°33′18″N 19°27′05″E/50,555000 19,451389
TERC (TERYT)	2416094
SIMC	0146821
	Urząd miejskiul. Krakowska 26; 42-421 Włodowice
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	BIP

Włodowice – miasto w Polsce, w województwie śląskim, w powiecie zawierciańskim, siedziba gminy Włodowice.

Włodowice prawa miejskie uzyskały w 1386 roku^[3], utraciły je 31 maja 1870 roku^[4], a odzyskały je 1 stycznia 2023 roku^[5]. W latach 1867–1954 i od 1973 siedziba gminy Włodowice^[6], natomiast w latach 1954–72 siedziba gromady Włodowice^[7].

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1220 roku, z dokumentu biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża^[8], w którym wymieniona jest w formie Wlodowycze. Później notowano też zapisy: Wlodowici (1250), Wlodowicze (1470–1480)^[9].

Nazwa miejscowości jest nazwą patronimiczną powstałą od nazwy osobowej Włod, która z kolei utworzona została od imion złożonych typu Włodzimir, Włodzisław^[10].

Historia[edytuj | edytuj kod]

W dokumencie wydanym w 1220 roku przez biskupa krakowskiej Iwo Odrowąża Włodowice wymieniane są jako jedna z wsi książęcych oddających dziesięciny klasztorowi kanoników regularnych w Mstowie. Jeszcze w XIII wieku miejscowość – a szczególnie tutejsza drewniana świątynia – została zniszczona w wyniku najazdów tatarskich. Kościół został odbudowany w 1305 roku. W 1327 roku nastąpiła zmiana właściciela dóbr. Król Władysław Łokietek przejął Włodowice i Parkoszowice w zamian za przekazanie wówczas klasztorowi mstowskiemu wsi Komorniki, Morsko i Skarżyce. W 1386 roku Włodowice i Parkoszowice przeszły w posiadanie rodu Włodków herbu Sulima. Prawdopodobnie Włodowice dysponowały już wówczas prawami miejskimi, ale dokładna data ich nadania nie jest znana. Fakt ten należałoby datować – podobnie jak powstanie miejscowej parafii – na panowanie króla Kazimierza Wielkiego. Po roku 1373 parafia Włodowice, należąca do dekanatu lelowskiego, jest już odnotowywana w źródłach pisanych^[11].

W 1523 roku dobra włodowickie nabyli Bonerowie. W 1571 roku zamienili oni miejscowy kościół na zbór ariański. Świątynia została przywrócona Kościołowi katolickiemu w 1594 roku, po objęciu majątku we Włodowicach przez wojewodę krakowskiego Mikołaja Firleja. W 1629 roku poświęcono nowy kościół drewniany pod wezwaniem św. Bartłomieja, który uległ zniszczeniu podczas potopu szwedzkiego. W 1703 roku powstał nowy, murowany kościół^[12].

W 1870 roku, w wyniku represji po powstaniu styczniowym, Włodowice utraciły prawa miejskie.

Włodowice leżą w Częstochowskim Obszarze Rudonośnym. W okolicy miejscowości znajdowała się kopalnia rud żelaza „Jan-Włodowice”. W latach 1945–1950 wchodziła w skład kopalni rejonu Borek. W roku 1950 kierownikiem kopalni był Władysław Girek. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa częstochowskiego.

Odzyskanie praw miejskich (2023)[edytuj | edytuj kod]

16 czerwca 2021 Rada Gminy Włodowice podjęła uchwałę odnośnie przeprowadzenia konsultacji z mieszkańcami w sprawie przywrócenia miejscowości Włodowice praw miejskich, utraconych ukazem carskim z 1869^[13]. Wójt gminy zarządził przeprowadzenie konsultacji w terminie 15 września – 15 listopada 2021^[14]. Z 5139 mieszkańców gminy uprawnionych do głosowania, udział w konsultacjach wzięły 1402 osoby, czyli 27,28% uprawnionych, z czego 1380 głosów było ważnych. Za nadaniem Włodowicom statusu miasta oddano 1258 głosów (91,15% ważnych głosów), 76 osób było przeciw (5,51%), a wstrzymało się 46 osób (3,33%). We Włodowicach na 1170 osób uprawnionych do udziału w konsultacjach, udział wzięło 355 osób (frekwencja 30,34%), z czego 3 głosy były nieważne. Za nadaniem statusu miasta było 299 osób (84,94% ważnych głosów), przeciwko były 34 osoby (9,66%), a wstrzymało się 19 głosujących (5,4%)^[15]. 1 stycznia 2023 doszło do przywrócenia statusu miasta^[5].

Pałac we Włodowicach[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Pałac we Włodowicach.

We Włodowicach znajdują się ruiny pałacu wybudowanego w latach 1669–1681 przez kasztelana krakowskiego Stanisława Warszyckiego. Mimo iż był wielokrotnie przebudowywany, nie zatracił pierwotnego charakteru polskiego baroku. Wcześniej stał w tym miejscu drewniany dwór rodziny Firlejów, spalony podczas potopu szwedzkiego. 26 lipca 1683 roku podczas wyprawy na Wiedeń w pałacu przebywał król Jan III Sobieski. W XVIII w. pałac należał do rodziny Męcińskich, którzy zmienili wystrój wnętrz, nadając im wygląd klasycystyczny. 12 marca 1734 roku nocował tu król August III Sas. W XIX w. pałac przeszedł w ręce rodziny Poleskich. Uczestnik powstania styczniowego hrabia Michał Poraj Poleski utworzył tu wyższą szkołę agronomiczną z laboratorium chemicznym i fizycznym, obszerną biblioteką oraz kolekcją minerałów i okazów flory jurajskiej. Najprawdopodobniej na przełomie XIX i XX wieku dokonano przebudowy, która nadała pałacowi cechy neogotyckie. Na skutek XX-wiecznych pożarów oraz wieloletnich zaniedbań pałac znajduje się w stanie ruiny.

Pałac we Włodowicach

Szkoła Podstawowa

Kościół św. Bartłomieja Apostoła

Ochotnicza Straż Pożarna

Urząd Gminy

Osiedle Skarpa

Związani z Włodowicami[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1476 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 82-83.
↑ Postanowienie z 23 stycznia (4 lutego) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, str. 77)
↑ ^a ^b Dz.U. z 2022 r. poz. 1597.
↑ Uchwała Nr XX/99/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie katowickim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 20 grudnia 1972 r., Nr. 12, Poz. 103)
↑ Uchwała Nr 24/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu zawierciańskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 15 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 54)
↑ Stefan Krakowski, Alfred Czarnota: Dzieje Częstochowy od zarania do czasów współczesnych. Katowice: Śląsk, 1964, s. 28-31.
↑ Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe północnej części dawnego województwa krakowskiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1967, s. 181.
↑ Kazimierz Rymut: Nazwy miast Polski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. 266. ISBN 83-04024-36-5.
↑ Uchwała nr 290/XXXVI/2014 w sprawie przyjęcia Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Włodowice na lata 2014-2017
↑ Historia parafii
↑ UCHWAŁA NR 224/XXIV/2021 RADY GMINY WŁODOWICE z dnia 16 czerwca 2021 r.
↑ Zarządzenie 311/2021
↑ Wyniki Włodowice

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Michał Federowski, Wspomnienia moje o Michale Poleskim i o Włodowicach. Warszawa 1917
Kopalnia rud żelaza „Osiny”, niezależny portal Korwinow.com
Włodowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 714 .

[1] NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .

[2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1476 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[3] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 82-83.

[4] Postanowienie z 23 stycznia (4 lutego) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, str. 77)

[dziennikdwatrzy-5] Dz.U. z 2022 r. poz. 1597.

[6] Uchwała Nr XX/99/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie katowickim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 20 grudnia 1972 r., Nr. 12, Poz. 103)

[7] Uchwała Nr 24/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu zawierciańskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 15 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 54)

[8] Stefan Krakowski, Alfred Czarnota: Dzieje Częstochowy od zarania do czasów współczesnych. Katowice: Śląsk, 1964, s. 28-31.

[Rymut1967-9] Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe północnej części dawnego województwa krakowskiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1967, s. 181.

[Rymut1987-10] Kazimierz Rymut: Nazwy miast Polski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. 266. ISBN 83-04024-36-5.

[uchwała-11] Uchwała nr 290/XXXVI/2014 w sprawie przyjęcia Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Włodowice na lata 2014-2017

[12] Historia parafii

[13] UCHWAŁA NR 224/XXIV/2021 RADY GMINY WŁODOWICE z dnia 16 czerwca 2021 r.

[14] Zarządzenie 311/2021

[15] Wyniki Włodowice

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Miasta na prawach powiatu	Bielsko-Biała Bytom Chorzów Częstochowa Dąbrowa Górnicza Gliwice Jastrzębie-Zdrój Jaworzno Katowice Mysłowice Piekary Śląskie Ruda Śląska Rybnik Siemianowice Śląskie Sosnowiec Świętochłowice Tychy Zabrze Żory
Miasta powiatowe	Będzin Bieruń Cieszyn Kłobuck Lubliniec Mikołów Myszków Pszczyna Racibórz Tarnowskie Góry Wodzisław Śląski Zawiercie Żywiec
Miasta gminne	Blachownia Czechowice-Dziedzice Czeladź Czerwionka-Leszczyny Imielin Kalety Kłobuck Knurów Koniecpol Koziegłowy Krzanowice Krzepice Kuźnia Raciborska Lędziny Łaziska Górne Łazy Miasteczko Śląskie Olsztyn Ogrodzieniec Orzesze Pilica Poręba Pszów Pyskowice Radlin Radzionków Rydułtowy Siewierz Skoczów Sławków Sośnicowice Strumień Szczekociny Szczyrk Toszek Ustroń Wilamowice Wisła Włodowice Wojkowice Woźniki Żarki

Miasta	Włodowice
Wsie	Góra Włodowska Hucisko Morsko Parkoszowice Rudniki Rzędkowice Skałka Zdów
Kolonie	Kopaniny Parkoszowice-Kolonia
Osada leśna	Borowe Pole
Integralne części wsi	Czworaki Huby Kolonia Kopalnia Młyny Stypa Wygoda

Miasta	Łazy Ogrodzieniec Pilica Poręba Szczekociny Włodowice Zawiercie
Gminy miejskie	Poręba Zawiercie
Gminy miejsko-wiejskie	Łazy Ogrodzieniec Pilica Szczekociny Włodowice
Gminy wiejskie	Irządze Kroczyce Żarnowiec

Przynależność wojewódzka	gubernia piotrkowska (1867–1915) woj. kieleckie (II RP) (1919–39) woj. kieleckie (1945) woj. śląskie (1945–50) woj. katowickie (1950–53) woj. stalinogrodzkie (1953–56) woj. katowickie (1956–75)
Miasta	Będzin (do 1948 →) Czeladź (do 1870 i 1915–51 →) Dąbrowa (Górnicza) (1916–49 →) Grodziec (od 1951) Kazimierz Górniczy (od 1967) Klimontów (od 1967) Koziegłowy (do 1870) Łagisza (1969–72 →) Modrzejów (do 1870) Mrzygłód (do 1870 i 1915–19) Porąbka (1967–72 →) Siewierz (do 1870) Sosnowiec (1902–28 →) Strzemieszyce Wielkie (od 1954) Włodowice (do 1870) Wojkowice (od 1962) Zagórze (od 1967) Zawiercie (1915–26 →) Ząbkowice (od 1962) Żarki (do 1870)
Osiedla (1954–72)	Gołonóg (1957–60) Kazimierz (1954–66 →) Klimontów (1954–66) Maczki (1958–72 →) Ostrowy Górnicze (1956–66 →) Porąbka (1956–66) Wojkowice Komorne (1954–62) Zagórze (1954–66) Ząbkowice (1956–62)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Bobrowniki (1867–1954 i od 1973) Choroń (1867–1925) Dąbrowa Górnicza (1909–16) Gołonóg (de facto 1941–54, de jure 1950–54) Górnicza (1874–1909) Grodziec (1915–51) Gzichów (1867–1915) Kazimierz (1950–54) Koziegłowy (1867–1919) Koziegłowy (1919–26 →) Koziegłówki (1919–26 →) Kromołów (← 1890–1926 →) Łagisza (1915–54) Łosień (1867–1954 i od 1973) Mierzęcice (1915–26 →) Mrzygłód (1919–26 →) Myszków (1924–26 →) Niegowa (1867–1926 →) Niwka (1915–53) Olkusko-Siewierska (1867–1915, 1919–41 i 194?–49) Osad Górniczych (1867–1874) Ożarowice (1867–1941 i 1945–49) Pińczyce (1867–1926 →) Poraj (1915–19 i 1925–26 →) Poręba (Mrzygłodzka) (1867–1926 →) Psary (od 1973) Rokitno Szlacheckie (1867–1926 →) Rudnik–Wielki (1867–1926 →) Sączów (1941–45 i 1950–54) Siewierz (1890–1926 →) Strzemieszyce (1941–4?) Strzemieszyce Wielkie (1950–54) Sulików (1867–1915) Włodowice (1867–1926 →) Wojkowice Kościelne (de facto 1867–1941, de jure 1867–1949; i od 1973) Wysoka (1915–19) Zagórze (Olkuskie) (1867–1874 i 1909–54) Ząbkowice (de facto 1941–54, de jure 1950–54; i od 1973) Żarki (1867–1926 →)
Gromady (1954–72)	Błędów (1954–61) Bobrowniki (1954–72) Dąbie (1954–72) Dobieszowice (1954–72) Gołonóg (1954–56) Kazimierz (1954) Klimontów (1954) Łagisza (1954–68) Łosień (1954–72) Maczki (1954–57) Okradzionów (1954–72) Ostrowy Górnicze (1954–55) Ożarowice (1954–56 →) Porąbka (1954–55) Psary (1954–72) Rogoźnik (1954–72) Sarnów (1954–72) Sączów (1954–72) Siemonia (1954–61) Strzemieszyce Małe (1954–72) Strzemieszyce Wielkie (1954) Strzyżowice (1954–72) Tąpkowice (1954–56 →) Tuczna Baba / Tucznawa (1954–72) Ujejsce (1954–72) Wojkowice Komorne (1954) Wojkowice Kościelne (1954–72) Zagórze (1954) Ząbkowice (1954–55) Żychcice (1954–61)