Zagłębie Stanisławowskie
Zagłębie Stanisławowskie[1] (Okrąg Stanisławowski[2]) – region ekonomiczny wyróżniany za czasów II Rzeczypospolitej, należący w tym czasie do Polski (obecnie na Ukrainie), skupiony głównie w województwie stanisławowskim dookoła miasta Stanisławów (obecnie Iwano-Frankiwsk). Ośrodek wydobycia węgla brunatnego[2], ozokerytu[3] , ropy naftowej i gazu ziemnego[1], soli kamiennej i potasowej[1] w okresie międzywojennym.
Historia wydobycia ropy naftowej w regionie[edytuj | edytuj kod]
Ropa naftowa była znana od dawna w rejonie Kołomyi, znalazła ona zastosowanie jako smar do kół czy też jako środek leczniczy[4]. Pierwsze istotne dla przemysłu odkrycie ropy naftowej w tym rejonie miało miejsce w Słobodzie Rungurskiej w 1771 roku, podczas drążenia w kopalni soli na głębokości 25 m[4]. Od tego roku podjęto wydobycie ropy w Słobodzie, które trwało ponad 100 lat[4][5] . W 1781 roku pracowało już 10 kopalń i studni ropy, przy łącznym wydobyciu ok. 150 ton dziennie[4]. W 1885 r. osiągnięto maksymalne roczne wydobycie ropy[4] na poziomie 200 tys. baryłek przy pracy ponad 100 studni[6] .
Rozmieszczenie kopalń[edytuj | edytuj kod]
Ośrodki wydobycia węgla brunatnego[edytuj | edytuj kod]
- Dżurów – kopalnia węgla brunatnego Leopold[7]
- Glińsko – kopalnia Handlowa[7]
- Potylicz – Kopalnie Alfred II (Roman II) i Rudy Żelazne[7]
Ośrodki wydobycia ropy naftowej[edytuj | edytuj kod]
Główne lokalizacje: Bitków, Duba, Dźwiniacz, Jabłonka (powiat Bohorodczany), Kosmacz, Kosmacz, Nadwórna, Pasieczna, Peczeniżyn, Pniów, Pobuk, Rosulna, Rypne, Słoboda Rungurska, Stryj, Synowódzko Wyżne, Urycz, Witwica[8][9].
Wydobycie ropy naftowej utrzymywało się w latach 1913–1937 na poziomie co najmniej 40 tys. ton rocznie przy zatrudnieniu ok. 1500 robotników, co stanowiło wówczas od 4 do 9% całości polskiego wydobycia ropy[10] (za pozostałe wydobycie odpowiadały okręgi jasielski i drohobycki[11] ). Z wydobytej ropy uzyskiwano na miejscu gazolinę (ok. 4 tys. ton rocznie) oraz inne produkty rafinacji ropy naftowej (ok. 9 tys. ton rocznie)[10].
Ośrodki wydobycia gazu ziemnego[edytuj | edytuj kod]
Główne lokalizacje: Rypne, Duba, Perehińsko, Bitków, Pasieczna, Majdan-Rosólna, Słoboda Rungurska[1]. Wydobyty gaz stanowił około 8,87% całości krajowej produkcji gazu w 1935 roku[1].
Ośrodki wydobycia soli kamiennej i potasowej[edytuj | edytuj kod]
Główne lokalizacje: Kałusz, Hołyń, Stebnik[12] – 100% wydobycia soli potasowej (kainit, sylwinit, karnalit, langbajnit[13] ) w Polsce w roku 1937[1].
Warzelnie soli: Kosów (również wydobycie soli kamiennej), Lacko, Łanczyn, Stebnik[14] .
Ośrodki wydobycia ozokerytu[edytuj | edytuj kod]
Główne lokalizacje: Dźwiniacz, Stanisławów[8], Starunia[15] . Ozokeryt w okresie międzywojennym wydobywano wyłącznie w Zagłębiu Stanisławowskim i Borysławsko-Drohobyckim Zagłębiu Naftowym[3] . W pierwszym z nich jednak kopalnie zostały unieruchomione przed 1924 r. z przyczyn finansowych, jak i z uwagi na gorszą jakość uzyskiwanego ozokerytu[3] .
Nazewnictwo po 1945 r.[edytuj | edytuj kod]
Obecnie tereny Zagłębia Stanisławowskiego, jak i Borysławsko-Drohobyckiego Zagłębia Naftowego są określane zbiorczym mianem naftowo-gazowego Zagłębia Zachodnioukrainskiego, obok Zagłębia Wschodnioukraińskiego i Południowoukraińskiego, jakkolwiek złoża naftowe zostały już w większości wyczerpane[16]. Odkryto jednak nowe istotne złoża gazu na Zakarpaciu[16].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Malessa 1938 ↓, s. 5.
- ↑ a b Przegląd Górniczo-Hutniczy 1923 ↓, s. 221.
- ↑ a b c Grzymała-Łaguna 1923 ↓.
- ↑ a b c d e Voytyuk 2015 ↓, s. 130.
- ↑ Stańczyk 2011 ↓.
- ↑ Festiwal... 2014 ↓.
- ↑ a b c Przegląd Górniczo-Hutniczy 1923 ↓, s. 212.
- ↑ a b Filozof 2013 ↓, s. 99.
- ↑ Malessa 1938 ↓, s. 6.
- ↑ a b Malessa 1938 ↓, s. 7.
- ↑ Gazeta Lwowska 1928 ↓.
- ↑ Poborska-Młynarska 2010 ↓.
- ↑ Bukowski 2009 ↓.
- ↑ Szajnocha 1894 ↓.
- ↑ Kling 1919 ↓.
- ↑ a b Voytyuk 2015 ↓, s. 131.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Krzysztof Bukowski, Grzegorz Czapowski. Geologia salinarna i górnicze tradycje: kopalnie w Kałuszu i Stebniku (Przedgórze Karpat, Ukraina). „Geoturystyka”, s. 33, 2009.
- Festiwal im. Brunona Schulza [folder]. 2014. s. 3. [dostęp 2016-10-11].
- Tomasz Filozof. Przemysł naftowy na terenie zachodniej Ukrainy w XX wieku. „Nowa Ukraina”, 2013. Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Władysław Grzymała-Łaguna. Przemysł minerałów bitumicznych w I-szym kwartale 1923 r. „Przemysł i Handel”. IV (28), s. 410, 1923-07-12. Spółka Wydawnicza z ogr. odp. „Przemysł i Handel”. Ministerstwo Przemysłu i Handlu, Ministerstwo Skarbu.
- Kazimierz Kling. O przemyśle wosku ziemnego. „Metan”, s. 20, 1919.
- Stanisław Malessa: Możliwości rozwoju gospodarczego Karpat Polskich. Warszawa: Komisja Naukowych Badań Ziem Wschodnich, 1938.
- Katarzyna Poborska-Młynarska, Wacław Andrusikiewicz. Eksploatacja soli potasowych w Małopolsce Wschodniej w czasach II Rzeczpospolitej – przyczynek do historii górnictwa solnego na Podkarpaciu. „Geologia”. 36 (3), s. 276, 2010. Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie.
- R. P. Wydobycie węgla brunatnego w październiku r. 1922-go. „Przegląd Górniczo-Hutniczy”. XV (3 (292)), 1923-03-01. Rada Zjazdu przemysłowców górniczych. (pol.).
- Władysław Szajnocha: Płody kopalne Galicyi. Ich występowanie i zużytkowanie. Cz. 2, Sole potasowe, kopalnie i warzelnie soli, wosk ziemny. Kraków: Nakładem autora, 1894.
- Tomasz Stańczyk. Krótka kariera Słobody Rungurskiej. „Rzeczpospolita”, 2011-12-05.
- Sytuacja w polskim przemyśle naftowym w trzech kwartałach 1928 r.. „Gazeta Lwowska”. Rok 118 (286), s. 6, 1928-12-13.
- Oksana Voytyuk. Sektor naftowy Ukrainy: historia i przyszłość. „Polityka Energetyczna”. 18 (2), 2015. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk. ISSN 1429-6675.