49°01′N 24°22′E/49,016667 24,366667Kałusz
| |||||
| |||||
| |||||
| Państwo |  Ukraina
| ||||
| Obwód | iwanofrankiwski | ||||
| Powierzchnia | 65 km² | ||||
| Populacja (2019) • liczba ludności |
66 266[1] | ||||
| Nr kierunkowy | 380 3472- | ||||
| Kod pocztowy | 77300 | ||||
Położenie na mapie obwodu iwanofrankiwskiego   Kałusz | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  Kałusz | |||||
| 49°01′N 24°22′E/49,016667 24,366667
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Portal  Ukraina
| |||||
Kałusz (ukr. Калуш) – miasto na Ukrainie, w obwodzie iwanofrankiwskim, siedziba rejonu kałuskiego.
Miasto królewskie lokowane w 1534 roku położone było w XVI wieku w województwie ruskim[2].
Spis treści
Historia[edytuj | edytuj kod]
W roku 1469 król Kazimierz Jagiellończyk ufundował w leżącej w dobrach królewskich wsi Kałusz katolicki kościół parafialny. W 1549 roku na polecenie króla Zygmunta Augusta hetman wielki koronny Mikołaj Sieniawski lokował w tym miejscu miasto. Cztery lata później Zygmunt August za zasługi nadał Kałusz i przyległości hetmanowi Sieniawskiemu i jego potomkom w linii męskiej. Miasto w tym czasie było ośrodkiem wydobycia soli, nawiązuje do tego herb miasta przedstawiający poza literą K i półksiężycem 3 bałwany soli. W 1595 roku liczące około 55 domów miasto złupili Turcy[potrzebny przypis]. Tu też rozegrały się zwycięskie bitwy wojsk polskich: hetmana Jana Sobieskiego z Tatarami Selim Gereja w 1672 i Andrzeja Potockiego z Turkami w 1675 roku. Miasto rozwijało się do roku 1770, gdy wyludniła je zaraza. W 1782 roku miasto zajęli Austriacy.
W 1905 otwarto nowy szpital w Kałuszu[3].
W II Rzeczypospolitej stolica powiatu w województwie stanisławowskim. W 1914 roku pobudowano w Kałuszu nowoczesną kopalnię eksploatacji soli potasowych i kainitu, która jednak – ze względu na wybuch pierwszej wojny światowej – produkcję rozpoczęła dopiero po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. W 1922 roku otwarto siostrzaną kopalnię w Stebniku koło Drohobycza)[4].
II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]
II wojna światowa wstrząsnęła życiem mieszkańców Kałusza, wśród których przeważali górnicy, kupcy, rzemieślnicy. Sowieci zajęli miasto 21 września 1939 roku, a w 1940 wywieźli w głąb Rosji polskich mieszkańców miasta. Po wybuchu wojny sowiecko-niemieckiej miasto przeszło pod okupację niemiecką. W październiku 1941 roku Niemcy dokonali morderstw tysięcy Żydów z Kałusza i okolic, a w kwietniu 1942 roku wywieźli z miejscowego getta pozostałych do obozu w Bełżcu lub przeniesiono (w sierpniu) do obozu w Stanisławowie. Zaciąg Ukraińców do niemieckiej dywizji SS Galizien organizował w Kałuszu Ukrainiec Izydor Pigulak. 3 listopada 1943 roku Niemcy rozstrzelali w Kałuszu 18 ukraińskich uczniów szkoły handlowej, a 6 maja 1944 roku 42 innych Ukraińców. Kałusz został wyzwolony przez 11 Karpacką Dywizję Piechoty AK w ramach Akcji Burza. W roku 1945 po wytyczeniu nowych granic, polskich mieszkańców Kałusza przymusowo przesiedlono do Polski.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- zamek[5] – w 1661 r. odnotowano istnienie niewielkiego zamku otoczonego wałem.
- zamek w Chocinie[6][7]
- ratusz
- kościół św. Walentego
- cerkiew Ofiarowania Pańskiego
- dom kultury
- cmentarz żydowski[8]
Ratusz
Kościół św. Walentego
Cerkiew Ofiarowania Pańskiego
Dom kultury
Rada miejska
Sport[edytuj | edytuj kod]
Do 1939 w mieście działał polski klub piłkarski TESP Kałusz. Współcześnie mieści się tu klub FK Kałusz.
Ludzie związani z miastem[edytuj | edytuj kod]
- Hryhorij Cehłynski - ukraiński działacz społeczny, pedagog i pisarz, urodzony w Kałuszu
- Wasyl Fedoryszyn - ukraiński zapaśnik w stylu wolnym, urodzony w Kałuszu
- Leopold Hauser – polski prawnik, działacz społeczny, poeta, urodzony w Kałuszu,
- Jurij Izdryk - ukraiński pisarz, poeta, eseista i tłumacz, urodzony w Kałuszu
- Emil Krcha – polski malarz, postimpresjonista, urodzony w Kałuszu,
- Juliusz Majerski – polski malarz, abstrakcjonista, urodzony w Kałuszu,
- Stanisław Podgórski – polski malarz, pejzażysta, urodzony w Kałuszu,
- Bolesław Wilhelm Pytel – pułkownik piechoty Wojska Polskiego, urodzony w Kałuszu.
- Bohdan Rubczak - ukraiński poeta i literaturoznawca, urodzony w Kałuszu
- Franciszek Jan Smolka – w 1810 r. ur. się w Kałuszu, polski prawnik, działacz społ., prezydent parlamentu Austro-Węgier; twórca Kopca Unii Lubelskiej (Lwów),
- Jonasz Stern – polski malarz, grafik i pedagog, urodzony w Kałuszu,
- Baltazar Szopiński – polski prawnik, kolekcjoner dzieł tatrzańskich, zmarły w Kałuszu.
Pobliskie miejscowości |
Miasta partnerskie |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Чисельність населення (за оцінкою) на 1 вересня 2019 року // Головне управління статистики в Івано-Франківській області
- ↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 168.
- ↑ Kronika. Nowy szpital w Kałuszu. „Kurjer Stanisławowski”, 1026, 21 maja 1905, s. 2.
- ↑ Seweryn Przybylski, Kresy Wschodnie Rzeczypospolitej: opisy i obrazy przeszłości, Lwów 1926, s. 242-247.
- ↑ Kałusz. [dostęp 15.8.13].
- ↑ Władysław Łozińskim Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, 1903, str. 98
- ↑ Chocin nad Łomnicą w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. I: Aa – Dereneczna. Warszawa 1880.
- ↑ Jewish cemetery in Kalush
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- СТАРИЙ КАЛУШ.
- Kałusz w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. III: Haag – Kępy. Warszawa 1882.
- Kałusz w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska. Warszawa 1902.
- Zamek w Kałuszu
| ||||
| ||||||||
