Aerosteon: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m robot dodaje: it:Aerosteon riocoloradensis |
drobne merytoryczne |
||
| Linia 16: | Linia 16: | ||
{{Wstaw takson|[[Neovenatoridae|Megaraptora]]}} |
{{Wstaw takson|[[Neovenatoridae|Megaraptora]]}} |
||
| rodzaj = '''''Aerosteon''''' |
| rodzaj = '''''Aerosteon''''' |
||
| autor rodzaj = [[Paul Sereno|Sereno]], [[Ricardo N. Martínez|Martínez]], [[Jeffrey Wilson|Wilson]], [[David |
| autor rodzaj = [[Paul Sereno|Sereno]], [[Ricardo N. Martínez|Martínez]], [[Jeffrey Wilson|Wilson]], [[David J. Varricchio|Varricchio]], [[Oscar Alcober|Alcober]] & [[Hans C. E. Larsson|Larsson]], 2009 |
||
| ranga podtaksonu = [[Gatunek (biologia)|Gatunki]] |
| ranga podtaksonu = [[Gatunek (biologia)|Gatunki]] |
||
| podtaksony = * ''A. riocoloradensis'' <small>Sereno ''et al.'', 2009</small> |
| podtaksony = * ''A. riocoloradensis'' <small>Sereno ''et al.'', 2009</small> |
||
| Linia 24: | Linia 24: | ||
| commons = Category:Aerosteon |
| commons = Category:Aerosteon |
||
}} |
}} |
||
'''''Aerosteon''''' – [[rodzaj (biologia)|rodzaj]] [[teropody|teropoda]] z rodziny [[Neovenatoridae]] żyjącego 84 mln lat temu na terenie współczesnej [[Argentyna|Argentyny]]. Szczątki jego przedstawicieli odnaleziono po raz pierwszy w 1996 w [[Mendoza (prowincja)|prowincji Mendoza]]. Cechą charakterystyczną dinozaurów należących do tego rodzaju był [[układ oddechowy]] bardzo podobny do ptasiego. Jego nazwa oznacza „powietrzna kość” – pochodzi od [[język grecki klasyczny|greckich]] słów ''aeros'' („powietrze”) i ''osteon'' („kość”). Obejmuje jeden [[gatunek (biologia)|gatunek]] – ''Aerosteon riocoloradensis''<ref name=Serenoetal>{{Cytuj pismo | |
'''''Aerosteon''''' – [[rodzaj (biologia)|rodzaj]] [[teropody|teropoda]] z rodziny [[Neovenatoridae]] żyjącego 84 mln lat temu na terenie współczesnej [[Argentyna|Argentyny]]. Szczątki jego przedstawicieli odnaleziono po raz pierwszy w 1996 w [[Mendoza (prowincja)|prowincji Mendoza]]. Cechą charakterystyczną dinozaurów należących do tego rodzaju był [[układ oddechowy]] bardzo podobny do ptasiego. Jego nazwa oznacza „powietrzna kość” – pochodzi od [[język grecki klasyczny|greckich]] słów ''aeros'' („powietrze”) i ''osteon'' („kość”). Obejmuje jeden [[gatunek (biologia)|gatunek]] – ''Aerosteon riocoloradensis''<ref name=Serenoetal>{{Cytuj pismo |autor=Paul C. Sereno, Ricardo N. Martínez, Jeffrey A. Wilson, David J. Varricchio, Oscar A. Alcober, Hans C. E. Larsson |tytuł=Evidence for Avian Intrathoracic Air Sacs in a New Predatory Dinosaur from Argentina |czasopismo=PLoS ONE |wolumin=3 |wydanie=9 |strony=e3303 |rok=2009 |doi=10.1371/journal.pone.0003303 |język=en}}</ref>. |
||
[[Plik:Furcula of the theropod Aerosteon riocoloradensis and magpie goose Anseranas semiplamata.jpg|thumb|left|A – widełki aerosteona (biała kreska odpowiada 10 cm)<br />B – widełki [[bezpłetwiec|bezpłetwca]] (biała kreska odpowiada 2 cm)]] |
[[Plik:Furcula of the theropod Aerosteon riocoloradensis and magpie goose Anseranas semiplamata.jpg|thumb|left|A – widełki aerosteona (biała kreska odpowiada 10 cm)<br />B – widełki [[bezpłetwiec|bezpłetwca]] (biała kreska odpowiada 2 cm)]] |
||
[[Plik:Pneumatopores on the left ilium of the theropod Aerosteon riocoloradensis.jpg|left|thumb|Pneumatyczne struktury w lewej kości biodrowej aerosteona]] |
[[Plik:Pneumatopores on the left ilium of the theropod Aerosteon riocoloradensis.jpg|left|thumb|Pneumatyczne struktury w lewej kości biodrowej aerosteona]] |
||
== Morfologia == |
== Morfologia == |
||
''Aerosteon'' był dużym dwunożnym drapieżnikiem mogącym prawdopodobnie osiągać rozmiary [[tyranozaur]]a (12–13 m długości)<ref name=natgeo>{{Cytuj stronę |autor=José Orozco |tytuł=New Birdlike Dinosaur Found in Argentina |url=http://news.nationalgeographic.com/news/2008/09/080929-new-dinosaur-missions.html |opublikowany=National Geographic |język=en |data dostępu=9 listopada 2009}}</ref>, jednak osobnik opisany przez [[Paul Sereno|Paula Sereno]] i współpracowników mierzył w chwili śmierci około 9–10 m długości. Przedstawiciele rodzaju ''Aerosteon'' żyli w późnej [[kreda (okres)|kredzie]] – około 84 mln lat temu ([[santon]]). Odkryto dotąd kilka kości [[czaszka|czaszki]], jeden ząb, kręgi szyjne, grzbietowe i krzyżowe, kości obręczy barkowej, kilka żeber, [[gastralia]], [[widełki |
''Aerosteon'' był dużym dwunożnym drapieżnikiem mogącym prawdopodobnie osiągać rozmiary [[tyranozaur]]a (12–13 m długości)<ref name=natgeo>{{Cytuj stronę |autor=José Orozco |tytuł=New Birdlike Dinosaur Found in Argentina |url=http://news.nationalgeographic.com/news/2008/09/080929-new-dinosaur-missions.html |opublikowany=National Geographic |język=en |data dostępu=9 listopada 2009}}</ref>, jednak osobnik opisany przez [[Paul Sereno|Paula Sereno]] i współpracowników mierzył w chwili śmierci około 9–10 m długości. Przedstawiciele rodzaju ''Aerosteon'' żyli w późnej [[kreda (okres)|kredzie]] – około 84 mln lat temu ([[santon]]). Odkryto dotąd kilka kości [[czaszka|czaszki]], jeden ząb, kręgi szyjne, grzbietowe i krzyżowe, kości obręczy barkowej, kilka żeber, [[gastralia]], [[widełki (anatomia)|widełki]], lewą kość biodrową oraz kości łonowe. Ich budowa wskazuje, że zwierzę zmarło przed osiągnięciem pełnej dojrzałości. Zawierającą struktury pneumatyczne kość biodrową opisano początkowo jako wyjątkową pod tym względem wśród teropodów nienależących do [[maniraptory|maniraptorów]]<ref name=Serenoetal/>, jednak złamana kość biodrowa [[neowenator]]a również ma wewnętrzne przestrzenie pneumatyczne<ref name=Neovenator>{{Cytuj pismo |nazwisko=Brusatte |autor=Stephen L. Brusatte, Roger B. J. Benson, Stephen Hutt |tytuł=The osteology of </em>Neovenator salerii<em> (Dinosauria: Theropoda) from the Wealden Group (Barremian) of the Isle of Wight |czasopismo=Monograph of the Palaeontographical Society |wolumin=162 |wydanie=631 |strony=1–166 |rok=2008 |url=http://www.palaeosoc.org/site/shop/monographs/issue:631/ |język=en}}</ref>. Pneumatyzacja widełek znacząco różni się od obecnej u innych nieptasich teropodów i prawdopodobnie jest cechą wysoce [[apomorfia|apomorficzną]], zważywszy na pozycję filogenetyczną aerosteona<ref name=furcula>{{Cytuj pismo |autor=Sterling J. Nesbitt, Alan H. Turner, Michelle Spaulding, Jack L. Conrad, Mark A. Norell |tytuł=The theropod furcula |czasopismo=Journal of Morphology |wolumin=270 |wydanie=7 |strony=856–879 |rok=2009 |doi=10.1002/jmor.10724 |język=en}}</ref>. |
||
== Filogeneza == |
== Filogeneza == |
||
Sereno i współautorzy spekulowali, że ''Aerosteon'' zdaje się nie należeć do żadnej grupy teropodów występujących na półkuli południowej pod koniec kredy ([[abelizaury]], [[karcharodontozaury]], [[spinozaury]]) i może być przedstawicielem nieznanej grupy [[klad bazalny|bazalnych]] [[tetanury|tetanurów]]. Budowa kości zdecydowanie odróżnia aerosteona od innych [[Ameryka Południowa|południowoamerykańskich]] teropodów: [[karnotaur]]a, [[ilokelezja|ilokelezji]], [[irritator]]a, [[giganotozaur]]a, [[mapuzaur]]a oraz [[tyranotytan]]a<ref name=Serenoetal/>, jednak wykazuje kilka cech wspólnych z neowenatorem i karcharodontozaurami<ref name= |
Sereno i współautorzy spekulowali, że ''Aerosteon'' zdaje się nie należeć do żadnej grupy teropodów występujących na półkuli południowej pod koniec kredy ([[abelizaury]], [[karcharodontozaury]], [[spinozaury]]) i może być przedstawicielem nieznanej grupy [[klad bazalny|bazalnych]] [[tetanury|tetanurów]]. Budowa kości zdecydowanie odróżnia aerosteona od innych [[Ameryka Południowa|południowoamerykańskich]] teropodów: [[karnotaur]]a, [[ilokelezja|ilokelezji]], [[irritator]]a, [[giganotozaur]]a, [[mapuzaur]]a oraz [[tyranotytan]]a<ref name=Serenoetal/>, jednak wykazuje kilka cech wspólnych z neowenatorem i karcharodontozaurami<ref name=BCB10>{{Cytuj pismo |autor=Roger B. J. Benson, Matthew T. Carrano, Stephen L. Brusatte |tytuł=A new clade of archaic large-bodied predatory dinosaurs (Theropoda: Allosauroidea) that survived to the latest Mesozoic |czasopismo=Naturwissenschaften |wolumin=97 |wydanie=1 |strony=71–78 |rok=2010 |doi=10.1007/s00114-009-0614-x |język=en}}</ref>. Początkowo za najbliższego krewnego aerosteona uznano [[jura późna|późnojurajskiego]] [[allozaur]]a, jednak Sereno i współpracownicy nie przeprowadzili analizy [[filogeneza|filogenetycznej]] w celu dokładniejszego ustalenia jego pokrewieństwa, pozostawiając to późniejszym autorom<ref name=Serenoetal/>. Pierwsza analiza [[kladystyka|kladystyczna]] uwzględniająca rodzaj ''Aerosteon'' została wykonana w 2010 roku przez [[Roger B. J. Benson|Rogera Bensona]] i współpracowników – według niej ''Aerosteon'' to zaawansowany przedstawiciel nowo nazwanych [[klad]]ów Neovenatoridae i Megaraptora, a jego [[grupa siostrzana|taksonem siostrzanym]] jest ''[[Megaraptor]]''<ref name=BCB10/>. |
||
== Historia odkryć == |
== Historia odkryć == |
||
Pierwsze [[skamieniałości]] aerosteona zostały odkryte w prowincji Mendoza w Argentynie w 1996 roku i uznane za szczątki karcharodontozauryda<ref name=carch>{{Cytuj pismo | |
Pierwsze [[skamieniałości]] aerosteona zostały odkryte w prowincji Mendoza w Argentynie w 1996 roku i uznane za szczątki karcharodontozauryda<ref name=carch>{{Cytuj pismo |autor=Oscar Alcober, Paul C. Sereno, Hans C. E. Larsson, Ricardo N. Martínez, David J. Varricchio |rok=1998 |tytuł=A Late Cretaceous carcharodontosaurid (Theropoda: Allosauroidea) from Argentina |czasopismo=Journal of Vertebrate Paleontology |wolumin=18 |wydanie=3 |strony=23A |język=en}}</ref>. Pierwszy opis ''Aerosteon riocoloradensis'' jako nowego [[takson]]u ukazał się we wrześniu 2008 roku na łamach internetowego czasopisma „[[PLoS ONE]]”, jednak jako taki nie spełniał zasad [[Międzynarodowy Kodeks Nomenklatury Zoologicznej|Międzynarodowego Kodeksu Nomenklatury Zoologicznej]], który wymaga, aby opis taksonu ukazał się w formie drukowanej. Warunek ten w przypadku aerosteona został spełniony 21 maja 2009<ref name=nudum>{{Cytuj stronę |autor=PLoS ONE Group |url=http://www.plosone.org/annotation/listThread.action?inReplyTo=info%3Adoi%2F10.1371%2Fannotation%2F50a3bedb-2c02-4b9a-8686-1d496e935d95&root=info%3Adoi%2F10.1371%2Fannotation%2F50a3bedb-2c02-4b9a-8686-1d496e935d95 |tytuł=Steps taken to meet the requirements of the ICZN to make new taxonomic names nomenclaturally available |opublikowany=PLoS ONE |język=en |data dostępu=9 listopada 2009}}</ref>. |
||
== Paleobiologia i paleoekologia == |
== Paleobiologia i paleoekologia == |
||
| Linia 41: | Linia 41: | ||
Niektóre kości aerosteona – takie jak widełki, kość biodrowa i gastralia – zawierają struktury podobne do [[worki powietrzne|worków powietrznych]] u współczesnych [[ptaki|ptaków]]. ''Aerosteon'', podobnie jak dzisiejsze ptaki, prawdopodobnie nie miał [[gruczoł potowy|gruczołów potowych]], występujących u [[ssaki|ssaków]] i pomagających im w chłodzeniu krwi, więc worki powietrzne mogły pełnić taką właśnie funkcję<ref name=Serenoetal/>. |
Niektóre kości aerosteona – takie jak widełki, kość biodrowa i gastralia – zawierają struktury podobne do [[worki powietrzne|worków powietrznych]] u współczesnych [[ptaki|ptaków]]. ''Aerosteon'', podobnie jak dzisiejsze ptaki, prawdopodobnie nie miał [[gruczoł potowy|gruczołów potowych]], występujących u [[ssaki|ssaków]] i pomagających im w chłodzeniu krwi, więc worki powietrzne mogły pełnić taką właśnie funkcję<ref name=Serenoetal/>. |
||
Sereno i współpracownicy odnaleźli szczątki aerosteona w górnokredowych osadach formacji [[formacja Anacleto|Anacleto]] w pobliżu [[Colorado (rzeka w Argentynie)|Río Colorado]] wraz ze skamieniałościami [[ |
Sereno i współpracownicy odnaleźli szczątki aerosteona w górnokredowych osadach formacji [[formacja Anacleto|Anacleto]] w pobliżu [[Colorado (rzeka w Argentynie)|Río Colorado]] wraz ze skamieniałościami [[krokodylomorfy|krokodylomorfów]] oraz wielu innych zwierząt. Sereno ocenia, że przed 84 mln lat na tym terenie rosły bujne puszcze<ref name=natgeo/>. Pospolicie występowały tam [[zauropody]] z grupy [[tytanozaury|tytanozaurów]]<ref name=Serenoetal/>. Benson i współpracownicy sugerują, że przedstawiciele grupy Megaraptora – do której należy również ''Aerosteon'' – mogli być w [[ekosystem]]ach odpowiednikami [[celurozaury|celurozaurów]], co pozwalało im współwystępować z dużymi karcharodontozaurami i [[abelizaury|abelizaurami]]<ref name=BCB10/>. |
||
{{Przypisy}} |
{{Przypisy}} |
||
Wersja z 21:33, 28 mar 2010
| {{{nazwa łacińska}}}[1] | |||
| {{{zoolog}}} | |||
| Okres istnienia: santon, 84 mln lat temu | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| (bez rangi) | karnozaury | ||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| (bez rangi) | Megaraptora | ||
| Rodzaj |
Aerosteon | ||
| Gatunki | |||
| |||
Aerosteon – rodzaj teropoda z rodziny Neovenatoridae żyjącego 84 mln lat temu na terenie współczesnej Argentyny. Szczątki jego przedstawicieli odnaleziono po raz pierwszy w 1996 w prowincji Mendoza. Cechą charakterystyczną dinozaurów należących do tego rodzaju był układ oddechowy bardzo podobny do ptasiego. Jego nazwa oznacza „powietrzna kość” – pochodzi od greckich słów aeros („powietrze”) i osteon („kość”). Obejmuje jeden gatunek – Aerosteon riocoloradensis[2].
B – widełki bezpłetwca (biała kreska odpowiada 2 cm)
Morfologia
Aerosteon był dużym dwunożnym drapieżnikiem mogącym prawdopodobnie osiągać rozmiary tyranozaura (12–13 m długości)[3], jednak osobnik opisany przez Paula Sereno i współpracowników mierzył w chwili śmierci około 9–10 m długości. Przedstawiciele rodzaju Aerosteon żyli w późnej kredzie – około 84 mln lat temu (santon). Odkryto dotąd kilka kości czaszki, jeden ząb, kręgi szyjne, grzbietowe i krzyżowe, kości obręczy barkowej, kilka żeber, gastralia, widełki, lewą kość biodrową oraz kości łonowe. Ich budowa wskazuje, że zwierzę zmarło przed osiągnięciem pełnej dojrzałości. Zawierającą struktury pneumatyczne kość biodrową opisano początkowo jako wyjątkową pod tym względem wśród teropodów nienależących do maniraptorów[2], jednak złamana kość biodrowa neowenatora również ma wewnętrzne przestrzenie pneumatyczne[4]. Pneumatyzacja widełek znacząco różni się od obecnej u innych nieptasich teropodów i prawdopodobnie jest cechą wysoce apomorficzną, zważywszy na pozycję filogenetyczną aerosteona[5].
Filogeneza
Sereno i współautorzy spekulowali, że Aerosteon zdaje się nie należeć do żadnej grupy teropodów występujących na półkuli południowej pod koniec kredy (abelizaury, karcharodontozaury, spinozaury) i może być przedstawicielem nieznanej grupy bazalnych tetanurów. Budowa kości zdecydowanie odróżnia aerosteona od innych południowoamerykańskich teropodów: karnotaura, ilokelezji, irritatora, giganotozaura, mapuzaura oraz tyranotytana[2], jednak wykazuje kilka cech wspólnych z neowenatorem i karcharodontozaurami[6]. Początkowo za najbliższego krewnego aerosteona uznano późnojurajskiego allozaura, jednak Sereno i współpracownicy nie przeprowadzili analizy filogenetycznej w celu dokładniejszego ustalenia jego pokrewieństwa, pozostawiając to późniejszym autorom[2]. Pierwsza analiza kladystyczna uwzględniająca rodzaj Aerosteon została wykonana w 2010 roku przez Rogera Bensona i współpracowników – według niej Aerosteon to zaawansowany przedstawiciel nowo nazwanych kladów Neovenatoridae i Megaraptora, a jego taksonem siostrzanym jest Megaraptor[6].
Historia odkryć
Pierwsze skamieniałości aerosteona zostały odkryte w prowincji Mendoza w Argentynie w 1996 roku i uznane za szczątki karcharodontozauryda[7]. Pierwszy opis Aerosteon riocoloradensis jako nowego taksonu ukazał się we wrześniu 2008 roku na łamach internetowego czasopisma „PLoS ONE”, jednak jako taki nie spełniał zasad Międzynarodowego Kodeksu Nomenklatury Zoologicznej, który wymaga, aby opis taksonu ukazał się w formie drukowanej. Warunek ten w przypadku aerosteona został spełniony 21 maja 2009[8].
Paleobiologia i paleoekologia
Niektóre kości aerosteona – takie jak widełki, kość biodrowa i gastralia – zawierają struktury podobne do worków powietrznych u współczesnych ptaków. Aerosteon, podobnie jak dzisiejsze ptaki, prawdopodobnie nie miał gruczołów potowych, występujących u ssaków i pomagających im w chłodzeniu krwi, więc worki powietrzne mogły pełnić taką właśnie funkcję[2].
Sereno i współpracownicy odnaleźli szczątki aerosteona w górnokredowych osadach formacji Anacleto w pobliżu Río Colorado wraz ze skamieniałościami krokodylomorfów oraz wielu innych zwierząt. Sereno ocenia, że przed 84 mln lat na tym terenie rosły bujne puszcze[3]. Pospolicie występowały tam zauropody z grupy tytanozaurów[2]. Benson i współpracownicy sugerują, że przedstawiciele grupy Megaraptora – do której należy również Aerosteon – mogli być w ekosystemach odpowiednikami celurozaurów, co pozwalało im współwystępować z dużymi karcharodontozaurami i abelizaurami[6].
- ↑ {{{nazwa łacińska}}}, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f Paul C. Sereno, Ricardo N. Martínez, Jeffrey A. Wilson, David J. Varricchio, Oscar A. Alcober, Hans C. E. Larsson. Evidence for Avian Intrathoracic Air Sacs in a New Predatory Dinosaur from Argentina. „PLoS ONE”. 3 (9), s. e3303, 2009. DOI: 10.1371/journal.pone.0003303. (ang.).
- ↑ a b José Orozco: New Birdlike Dinosaur Found in Argentina. National Geographic. [dostęp 9 listopada 2009]. (ang.).
- ↑ Brusatte. The osteology of Neovenator salerii (Dinosauria: Theropoda) from the Wealden Group (Barremian) of the Isle of Wight. „Monograph of the Palaeontographical Society”. 162 (631), s. 1–166, 2008. (ang.).
- ↑ Sterling J. Nesbitt, Alan H. Turner, Michelle Spaulding, Jack L. Conrad, Mark A. Norell. The theropod furcula. „Journal of Morphology”. 270 (7), s. 856–879, 2009. DOI: 10.1002/jmor.10724. (ang.).
- ↑ a b c Roger B. J. Benson, Matthew T. Carrano, Stephen L. Brusatte. A new clade of archaic large-bodied predatory dinosaurs (Theropoda: Allosauroidea) that survived to the latest Mesozoic. „Naturwissenschaften”. 97 (1), s. 71–78, 2010. DOI: 10.1007/s00114-009-0614-x. (ang.).
- ↑ Oscar Alcober, Paul C. Sereno, Hans C. E. Larsson, Ricardo N. Martínez, David J. Varricchio. A Late Cretaceous carcharodontosaurid (Theropoda: Allosauroidea) from Argentina. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 18 (3), s. 23A, 1998. (ang.).
- ↑ PLoS ONE Group: Steps taken to meet the requirements of the ICZN to make new taxonomic names nomenclaturally available. PLoS ONE. [dostęp 9 listopada 2009]. (ang.).
| Infrarzędy dinozaurów | |
|---|---|
| Era dinozaurów | |
| Dyscypliny powiązane |
