Udar cieplny

Udar cieplny i udar słoneczny

{{{nazwa naukowa}}}
Synonimy	{{{synonimy}}}
Specjalizacja	{{{specjalizacja}}}
Objawy	{{{objawy}}}
Powikłania	{{{powikłania}}}
Początek	{{{początek}}}
Czas trwania	{{{czas trwania}}}
Typy	{{{typy}}}
Przyczyny	{{{przyczyny}}}
Czynniki ryzyka	{{{czynniki ryzyka}}}
Rozpoznanie	{{{rozpoznanie}}}
Różnicowanie	{{{różnicowanie}}}
Zapobieganie	{{{zapobieganie}}}
Leczenie	{{{leczenie}}}
Leki	{{{leki}}}
Rokowanie	{{{rokowanie}}}
Zapadalność	{{{zapadalność}}}
Śmiertelność	{{{śmiertelność}}}
Klasyfikacje
ICD-11	{{{ICD11}}} {{{ICD11 nazwa}}}
ICD-10	T67.0
DSM-5	{{{DSM-5}}} {{{DSM-5 nazwa}}}
DSM-IV	{{{DSM-IV}}} {{{DSM-IV nazwa}}}

{{Choroba infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | zapadalność = | commons = | ICD11 nazwa = | DSM-5 = | DSM-5 nazwa = | typy = | specjalizacja = | czas trwania = | leki = | synonimy = | powikłania = | DSM-IV = | śmiertelność = | DSM-IV nazwa = | czynniki ryzyka = | leczenie = | zapobieganie = | objawy = | rozpoznanie = | początek = | nazwa naukowa = | ICD11 = | opis grafiki = | różnicowanie = | alt grafiki = | przyczyny = | rokowanie = Nieznane pola: "DSM nazwa łacińska", "MeshYear", "DSM", "nazwa łacińska", "DSM nazwa" oraz "podpis grafiki".

Udar cieplny – potencjalnie śmiertelny stan chorobowy wywołany nagłym wzrostem temperatury ciała powyżej 40 °C (według innych źródeł powyżej 40,6 °C), co prowadzi do dysfunkcji układu nerwowego i innych narządów.

Wyróżnia się klasyczny udar mózgu (najczęściej występujący u starszych pacjentów lub u osób z innymi predyspozycjami podczas fal gorąca) i wysiłkowy (występujący u osób ciężko trenujących lub pracujących w gorącym i wilgotnym środowisku).

Patogeneza

Patogeneza udaru cieplnego nie jest dokładnie poznana. Podejrzewa się, że hipertermia jedynie doprowadza do dalszych zmian, jakimi są zespół ogólnoustrojowej reakcji zapalnej (SIRS) i rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC). W chorobie może mieć znaczenie także endotoksemia, działanie cytokin oraz zaburzenia w obrębie układu odpornościowego i pokarmowego.

Do choroby predysponują czynniki środowiskowe i genetyczne, otyłość, zażywanie leków oraz zły stan zdrowia. Udarowi często ulegają też żołnierze podczas operacji wojskowych.

Objawy

Początkowy zespół objawów, nazywany kurczami cieplnymi, objawia się bolesnymi kurczami mięśni brzucha, kończyn lub pleców. Następnie pojawia się osłabienie cieplne, którego objawy to złe samopoczucie, nudności, ból głowy, silne pocenie się, blada i chłodna skóra, zawroty głowy i kurcze mięśni. Później choroba przechodzi w udar cieplny. Do jego objawów zalicza się skrajne zmęczenie, nudności, wymioty, biegunkę, zaczerwienienie twarzy i gorącą, suchą skórę, zawroty głowy, nieskoordynowane ruchy, splątanie, majaczenie, drgawki, zaburzenia w orientacji co do czasu i miejsca, czasami nawet śpiączkę. Może on prowadzić do ostrej niewydolności wątroby, nerek, oddechowej lub nawet wielonarządowej, encefalopatii, rabdomiolizy, zaburzeń rytmu serca, zawału mózgu (rzadko), rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego i ostatecznie do śmierci.

Badanie krwi może wykazać podwyższony hematokryt i stężenie hemoglobiny, erytrocytozę, leukocytozę, cechy DIC (trombocytopenię i zaburzenia krzepnięcia), hipernatremię, hipokalcemię, hipofosfatemię i hiperkaliemię (początkowo hipokaliemię), zwiększenie aktywności kinazy kreatynowej, dużą lukę anionową i cechy niewydolności nerek i wątroby. Badaniem moczu można wykryć białkomocz, krwinkomocz oraz mioglobinurię.

Pierwsza pomoc

Łagodną chorobę można wyleczyć odpoczynkiem i nawadnianiem doustnym. Przy wyczerpaniu cieplnym chorego powinno przenieść się do chłodnego pomieszczenia, ściągnąć jego ubranie, podawać chłodną wodę doustnie i chłodzić, skraplając letnią wodą, stosując wilgotne okłady lub okłady z lodu albo zanurzanie zimnej w wodzie (przy czym należy mieć na uwadze, że stosowanie bardzo zimnych okładów i lodu doprowadza do obkurczenia naczyń krwionośnych, a w konsekwencji do ograniczenia ich zdolności do oddawania ciepła). W przypadku udaru cieplnego należy natychmiast zacząć chłodzić chorego (nie doprowadzając do spadku temperatury ciała poniżej 38 °C) i wezwać pogotowie ratunkowe. Jeśli chory nie jest w stanie połykać, nie należy zmuszać go do picia. Do zapamiętania zasad pierwszej pomocy przy chorobie służy anglojęzyczny akronim FIRE:

• F – płyny (nawadnianie chorego) (fluid)
• I – chłodzenie (lód) (ice)
• R – odpoczynek (rest)
• E – rozpoznanie choroby (recognition of emergency)

Leczenie

Leki przeciwgorączkowe są nieskuteczne. Chorobę leczy się, podając dożylnie płyny w temperaturze pokojowej (co jednocześnie wyrównuje towarzyszące odwodnienie) oraz obniżając temperaturę ciała. Proponowana jest także technika selektywnego chłodzenia mózgu.

Rokowanie

Śmiertelność pełnoobjawowego udaru cieplnego wynosi średnio 40%. Wiąże on ze sobą ryzyko trwałego uszkodzenia układu nerwowego.

Zobacz też

• Hipotermia
• Odwodnienie
• Hipertermia
• Udar cieplny u królików

Bibliografia

• Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski: Interna Szczeklika 2017. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2017, s. 2538–2539. ISBN 978-83-7430-517-4.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.