Wstęgogłów: Różnice pomiędzy wersjami
Nowy artykuł. Znacznik: Edytor kodu źródłowego 2017 |
(Brak różnic)
|
Wersja z 03:31, 19 sty 2022
Pteridophora alberti[1] | |
A. B. Meyer, 1894 | |
![]() Samiec | |
![]() samica | |
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Typ | |
Podtyp | |
Gromada | |
Podgromada | |
Infragromada | |
Rząd | |
Podrząd | |
Rodzina | |
Rodzaj |
Pteridophora |
Gatunek |
wstęgogłów |
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
![]() |
Wstęgogłów (Pteridophora alberti) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny cudowronek (Paradisaeidae). Występuje w górskich lasach Nowej Gwinei w pasie wysokościowym 1400–2850 m n.p.m. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia i historia badań
Po raz pierwszy gatunek opisał Adolf Bernhard Meyer w 1894. Na łamach Bulletin of the British Ornithologists' Club oprócz jego opisu ukazał się również barwny rysunek. Holotyp miał pochodzić znad rzeki Amberno (na terenie ówczesnej Nowej Gwinei Holenderskiej)[3]. Współcześnie podawane miejsce typowe to Weyland Mountains[4]. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Pteridophora alberti. Równocześnie nazwał też sam monotypowy rodzaj Pteridophora[3].
Meyer był wówczas dyrektorem Dresden Museum (współcześnie to Senckenberg Natural History Collections Dresden prowadzone przez Senckenberg Nature Research Society). Zarówno opis nowego gatunku, jak i dołączoną ilustrację otrzymał Richard Bowdler Sharpe, kustosz sekcji ptasiej ówczesnego British Museum (Muzeum Historii Naturalnej w Londynie). 4 lata później w Wonders of the bird world napisał, że ze względu na niezwykłość ozdobnych piór samca (dokładniej omówiona została w sekcji Morfologia) nie był w stanie wykluczyć możliwości mistyfikacji. Nie doprecyzował jednak, kto wśród ówczesnych zoologów związanych z British Museum miał wątpliwości co do dostarczonego materiału. W 1898 dwie skórki samców przechowywano w British Museum, a kilka miał w prywatnych zbiorach Walter Rothschild (obecnie stanowią część kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Tring)[5]. W 1897 pojedyncze egzemplarze znajdowały się jedynie w kolekcjach czterech muzeów: w Londynie, Dreźnie, Paryżu oraz Warszawie. Tamtego roku w czasopiśmie Wszechświat ukazał się opis wstęgogłowa. Obejmował dość szczegółowe informacje o budowie ozdobnych piór samca. Artykuł dotyczył nowości z Muzeum hr. Branickich we Frascati (po II wojnie światowej Biały Pałacyk na Frascati przeznaczono na Muzeum Ziemi PAN). Wśród nowych nabytków znalazł się jeden okaz wstęgogłowa, otrzymany w ramach zamiany z prywatnym muzeum Rothschilda. Na łamach Wszechświata już w 1895 wspomniano o odkryciu zarówno wstęgogłowa, jak i sześciopióra białopiórego (P. carolae), którego Muzeum Branickich otrzymało razem z wstęgogłowem. Także polskim naukowcom osobliwe ozdobne pióra Pteridophora alberti wydały się niemal nierzeczywiste. Wrażenie, jaki zrobił na nich nowy rajski ptak Jan Sztolcman opisał następująco[6]:
Pteridophora Alberti, opisana w 1895 r. przez d-ra M ayera z Drezna, jest chyba najoryginalniejszym ptakiem całego stworzenia. Wielkości paszkota, posiada cały wierzch ciała koloru aksamitno-czarnego z rudawem lusterkiem pośród złożonego skrzydła. Gardziel ma brunatnawą, cały zaś spód barwy ochrowej. I byłby to sobie najzwyklejszy z ptaków, gdyby nie dwa pióra, umieszczone na bokach tylnej części głowy, długie na 0,375 m i zbudowane w sposób niezwykły [...] Trudno mi jest sądzić, czy powyższy opis porównany z załączonym rysunkiem da czytelnikowi dokładne pojęcie o tych oryginalnych piórach, nadmienić tylko muszę, że są one tak niepospolite, że mimowoli zakrada się w nas zwątpienie co do ich autentyczności; wygląda to zupełnie jakby sama przyroda dopuściła się fałszerstwa, aby tem większy podziw w ludziach obudzić.
Diamond (1972) umieścił wstęgogłowa w Lophorina (obecnie rodzaj monotypowy: ozdobnik lirogłowy), ale nie podążyli za nim późniejsi autorzy[4]. Obecnie (2022) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny podtrzymuje tę nazwę oraz utrzymuje monotypowy rodzaj Pteridophora[7], tak jak i inne autorytety[8][9][10]. Oprócz ozdobnych piór wyróżnia się od innych cudowronek również głosem oraz licznymi elementami toków[11]. Sporna była jednak liczba podgatunków oraz sama zasadność ich wyodrębniania. Do trzech opisanych należą:
- P. a. alberti Meyer, 1894[3] – podgatunek nominatywny
- P. a. burgersi (Rothschild, 1931)[12] – holotypem jest dorosła samica, która trafiła do Muzeum Historii Naturalnej w Tring z numerem katalogowym 2064. Została odłowiona 6 lipca 1913 w górach Schrader[12]. Co najmniej do 1951 nie pozyskano okazów samców tego domniemanego podgatunku[13].
- P. a. hallstromi (Mayr & Gilliard, 1951)[13] – holotypem jest dorosła samica, która trafiła do Amerykańskiego Muzeum Historii Naturalnej z numerem katalogowym A.M.N.H. No. 348210. Została odłowiona 5 lipca 1950 nad Tomba na południowym zboczu Mount Hagen, na wysokości około 2500 m n.p.m.[13]
Diamond (1972) zalecił traktowanie wstęgogłowa jako gatunku monotypowego[14]. Cracraft (1992) również uznał różnice w upierzeniu za niewystarczające do uznania poszczególnych populacji za odrębne podgatunki. Wspomniał również, że upierzenie samic jest znacząco odmienne w obrębie poszczególnych populacji. Taka zmienność upierzenia nie zachodziłaby wśród przedstawicieli różnych podgatunków[15].
Filogeneza
Wśród cudowronek wyróżnić można 5 głównych kladów, tu umownie oznaczonych od A do E[16]. Wstęgogłów jest najstarszym gatunkiem cudowronek spośród tych nienależących do kladu bazalnego Lycocorax+Phonygammus+Manucodia (kladu A). Jego przedstawicieli wyróżnia brak znaczącego dymorfizmu płciowego. Poza tym brak go jedynie u dwóch gatunków z rodzaju Astrapia, czasami wydzielanych do Paradigalla: tarczonosa długosternego (A. carunculata) i kusego (A. brevicauda)[17][16]. Gatunki z tej grupy są również monogamiczne i dobierają się w pary, co jest nietypowe dla cudowronek[16]. W pozostałej części rodziny, większość której przedstawicieli cechuje już wyraźny dymorfizm płciowy oraz brak monogamii, klad bazalny (klad B) tworzy monotypowy rodzaj Pteridophora wraz z kilkoma gatunkami sześciopiórów Parotia. Wyniki różnych badań filogenetycznych wskazują moment oddzielenia się kladu Pteridophora+Parotia oraz wyodrębnienia się linii rozwojowej Pteridophora na odpowiednio: Marki (2015) – 13,9 i 11,0 mln lat temu[18]; Irestedt i inni (2009) – 15,1 i 12,6 mln lat temu[16]; Jetz i inni (2012) – 12,3 i 9,6 mln lat temu[19]; Jønsson i inni (2016) – 10,5 i 8,3 mln lat temu[20]. Wstęgogłów jako gatunek oddzielił się więc w połowie miocenu (trwającego od 23,03 mln do 5,33 mln lat temu) lub później, najwyżej 2,7 mln lat po wyłonieniu się się linii Pteridophora+Parotia.
Dwa ozdobne wydłużone pióra osadzone po jednym po bokach głowy pojawiły się niezależnie u niespokrewnionych ze sobą blisko ptaków i są rzadką cechą. Przykładowo, dwa ozdobne wydłużone pióra w ogonie występują u przedstawicieli 13 rodzin. Takie umieszczone po bokach głowy mają przedstawiciele trzech rodzin: cudowronek – wstęgogłów; czaplowatych (Ardeidae) – ślepowron rdzawy (Nycticorax caledonicus) i czapla nadobna (Egretta garzetta); skowronków (Alaudidae) – górniczek zwyczajny (Eremophila alpestris)[21].
Wśród cudowronek różnych gatunków w sekwencji genu cytochromu b odnotowano tylko dwie mutacje współdzielone przez przedstawiceli dwóch rodzajów. Jedną z nich jest insercja jednej pary zasad u wstęgogłowa oraz Parotia[16]. Następujący kladogram prezentujący pozycję wstęgogłowa na tle całej rodziny opiera się o pracę Irestedt et al. (2009)[16]. Przedstawiony został jednak według Ligon et al. (2018), w której to pracy uaktualniono pozycję Lophorina i Ptiloris[22]:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Morfologia
Długość ciała wynosi około 22 cm u samca i 20 cm u samic, zaś masa ciała – 80–95 g u samców i 68–88 g u samic[11]. Samice są nieznacznie mniejsze od samców; przeciętnie ich długość skrzydła i masa ciała są mniejsze odpowiednio o 9 i 11%. Różnica w przeciętnej długości ogona jest marginalna i wynosi 2%, jednak stosunek długości ogona do długości skrzydła jest już znacząco różny u samców i samic[23]. Wymiary szczegółowe podane w milimetrach przedstawia poniższa tabela. Dotyczą osobników dorosłych ze wszystkich części zasięgu.
Płeć | n | Dł. skrzydła | n | Dł. dzioba | n | Dł. ogona | n | Dł. skoku | n | Masa ciała (g) | Źródło |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
samce | 53 | 119–133 (126 ± 3,36) | 52 | 21,6–26,5 (24,4 ± 1,10) | 54 | 79–97 (86 ± 3,26) | 54 | 29,5–35,1 (32,2 ± 1,13) | 13 | 80–95 (87 ± 5,01) | [23] |
samice | 45 | 108–128 (115 ± 3,93) | 44 | 22,4–26,2 (24,1 ± 0,97) | 45 | 77–91 (84 ± 3,31) | 45 | 28,1–34,0 (30,6 ± 1,17) | 12 | 68–88 (77 ± 6,61) | |
19 | 110–122,5 (113,3) | — | 13 | 79–91 (83,5) | — | [13] |
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Naturalis_Biodiversity_Center_-_RMNH.AVES.140845_1_-_Pteridophora_alberti_subsp._-_Paradisaeidae_-_bird_skin_specimen.jpeg/220px-Naturalis_Biodiversity_Center_-_RMNH.AVES.140845_1_-_Pteridophora_alberti_subsp._-_Paradisaeidae_-_bird_skin_specimen.jpeg)
- Samce
W upierzeniu występuje znaczny dymorfizm płciowy. U samca zwracają uwagę jasny, ochrowy obszar na piersi, widoczny w locie pomarańczowy pasek skrzydłowy i brzuchu oraz para ozdobnych piór osadzonych po bokach głowy[24], dokładnie w kępce wydłużonych pokryw usznych[11]. Samiec może nimi poruszać we wszystkich kierunkach, podobnie do zakresu, w jakim to robią chrząszcze o długich czułkach. Pióra te sięgają daleko za tył ciała samca. Nie mają typowych chorągiewek, te tworzą błękitną powierzchnię podobną w dotyku do szkliwa[24] lub plastiku i tylko w miejsce chorągiewek zewnętrznych. Ozdobne pióra dorastają do 50 cm długości, a na chorągiewce wyrasta mniej więcej 40–50 „ząbków” błękitnych z wierzchu i ciemnobrązowych od spodu[11].
Głowa, płaszcz i wierzch ciała są jedwabiście czarne z brązowozieloną opalizacją. Pióra płaszcza są wydłużone, układając się na kształt peleryny. Kuper, pokrywy nadogonowe oraz wierzch sterówek są czarne i matowe, z brązowym nalotem. Skrzydła z wierzchu mają podobną barwę, wyróżniają się jedynie cynamonowe nasady piór (o ile są widoczne) oraz cynamonowe krawędzie chorągiewek zewnętrznych lotek II rzędu i większości lotek I rzędu. Broda i gardło czarne, z dołu gardła występują drobne przypominające łuski pióra o krawędziach z opalizacją od zielononiebieskiej po fioletową. Spód ciała ma barwę żółtą, dość jaskrawą, bardziej kremową po bokach ciała i mniej jaskrawą w okolicach kloaki oraz na pokrywach podogonowych. Tęczówka ciemnobrązowa. Wnętrze dzioba turkusowe (morskie), dziób czarny. Nogi i stopy brązowoszare[11].
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Naturalis_Biodiversity_Center_-_RMNH.AVES.140844_1_-_Pteridophora_alberti_subsp._-_Paradisaeidae_-_bird_skin_specimen.jpeg/220px-Naturalis_Biodiversity_Center_-_RMNH.AVES.140844_1_-_Pteridophora_alberti_subsp._-_Paradisaeidae_-_bird_skin_specimen.jpeg)
- Samice i osobniki młodociane
Samce i osobniki młodociane mają niewyróżniające się upierzenie. Dominują w nim różne odcienie szarości. Te w połączeniu z drobnymi, podobnymi do prążków paskami (inne źródło opisuje je za to jako wzór „w jodełkę”[11]) na spodzie ciała oraz niewielkim dziobem nadają młodym i samicom wstęgogłowa wygląd raczej altannika lub fletówki niż cudowronki. Od samic innych cudowronek odróżnia je szare upierzenie zamiast brązowego, drobniejszy dziób i cieńsze paski. U samic altanników oraz płatkonosów nie występują prążki na spodzie ciała[24]. Samice z zachodniej części zasięgu zwykle mają bardziej popielate gardła oraz szersze paski na piersi, jednak te czasem występują również u samic ze wschodu[15].
Zasięg występowania
Wstęgogłowy występują w górach Nowej Gwinei. Według szacunków Birdlife International obszar ich występowania zajmuje blisko 219 tysięcy km²[25].
Zachodnia granica obszaru występowania wstęgogłowów przechodzi przez Weyland Mountains[11], wschodnia – przez pasmo Kratke. Zamieszkują przede wszystkim regiony Western Ranges, Border Ranges i Eastern Ranges. Pierwszy obejmuje zachodnie pasma Gór Centralnych, przeważnie osiągające znaczne wysokości (znajdują się tu również najwyższe szczyty wyspy, a liczne przekraczają 4500 m n.p.m.). Border Ranges określa środkową część Gór Centralnych, jedynie nieznacznie niższą od Western Ranges. Eastern Ranges to przede wszystkim wyżynny obszar położony między wąwozami, przez które przepływa Strickland a pasmem Kratke[4]. Z poszczególnych pasm zamieszkiwanych przez wstęgogłowy wymienić można Góry Śnieżne, Star Mountains, Hindenburg Wall, Góry Wiktora Emanuela, Schrader, Góry Bismarcka, Karius Range i Kubor Range. Prócz tego spotkać je można w okolicy Mount Hagen i Giluwe oraz na przełęczy Tari Gap[11].
Pożywienie
Wstęgogłowy są głównie owocożerne, szczególnie lubią zielone owoce. Zjadają również stawonogi, prawdopodobnie w ilościach zależnych od miejsca występowania i pory roku, jednak te zależności nie zostały dobrze poznane. Dokładny skład pokarmu również nie został opisany[11]. Wiadomo, że dość istotne są owoce Timonius belensis (marzanowate)[11]. Wstęgogłowy szukają pokarmu od krzewów po korony drzew. Przeszukują omszone gałęzie i splątane epifity, odwiedzają też kwiaty. Zwykle żerują samotnie, lecz w miejscach szczególnie zasobnych w pożywienie mogą łączyć się w grupy złożone z 3 lub 4 osobników. Jeśli na danym terenie prócz wstęgogłowów występują długoogony mniejsze (Epimachus meyeri), to często przeganiają wstęgogłowy od źródeł pożywienia. Astrapie białosterne (Astrapia mayeri) wydają się mniej chętnie konkurować z nimi o pokarm, chociaż odmienne preferencje środowiskowe i tak zazwyczaj oddzielają je od wstęgogłowów[11].
Ekologia i zachowanie
Preferencje środowiskowe
Wstęgogłowy występują w górskich lasach między 1400 a 2850 m n.p.m., jednak odnotowywane są głównie w pasie wysokościowym 1800–2500 m n.p.m.[24][15] Na Mount Karimui pojawiają się między 1893 a 2520 m n.p.m.[26] Wydają się unikać izolowanych połaci lasu otoczonych górskimi łąkami, jednak pojawiają się obok miejsc wycinki i przy szlakach, jeśli znajdują się obok odpowiedniego lasu. Mimo że częściowo zasięgi występowania wstęgogłowów oraz najbliżej z nimi spokrewnionych sześciopiórów i ozdobników lirogłowych nachodzą się, rzeczywiste obszary ich występowania raczej się nie pokrywają ze względu na występowanie na innych wysokościach[11].
Tryb życia i zachowanie
Samce i samice cechuje odmienny tryb życia. Samce spędzają początek dnia na śpiewaniu w środkowej lub górnej części koron drzew; rzadziej śpiewają późnym porankiem, bardzo rzadko – po południu (wówczas są już bardziej skryte i nie zajmują tak wyeksponowanych gałęzi). Mogą zarówno znajdować się na widoku, jak i wśród mocno utrudniających obserwację splątanych epifitów lub liści. Okazjonalnie schodzą też niżej w krzewy, gdzie zachowują się ostrożniej i znacznie łatwiej je spłoszyć. Samice oraz osobniki w typie samicy (mogą być młodymi osobnikami dowolnej płci) mają szersze preferencje – pojawiają się zarówno dość nisko w krzewach, jak i w koronach drzew, jednak zwykle przebywają w środkowych warstwach lasu. Są obserwowane częściej od dorosłych samców, czego można się jednak spodziewać ze względu na przewagę liczbową wynikającą z uwzględnienia w tej grupie młodych ptaków[11].
Podczas żerowania wstęgogłowy, szczególnie samice i młode, mogą dołączać do wielogatunkowych stad. Składają się między innymi z solników Sericornis, paskowików szarogłowych (Ptiloprora perstriata), dziwoliczków zmiennych (Melipotes fumigatus), dziwooków modrolicych (Melidectes belfordi) i astrapii białosternych[11]. Lindon et al. (2018) w nowatorski sposób badali między innymi złożoność sygnałów w komunikacji cudowronek, również podczas zalotów. Dla ułatwienia stworzyli barwne drzewo filogenetyczne ze skalą różnorodności sygnałów obok. U wstęgogłowa przeważa komunikacja oparta o specyficzne zachowania, nieco mniej ważna jest komunikacja optyczna (wzrokowa) – najmniej różnorodna jest ich komunikacja werbalna. Różnorodność sygnałów u wstęgogłowów jest największa nie tylko w kladzie Pteridophora+Parotia, ale i w całej rodzinie cudowronek. Nieco mniejsze ich bogactwo cechuje cudowronkę czerwoną (Paradisaea rubra), a później – błękitną (P. rudolphi)[22].
Między wstęgogłowami a parkietnikami (Archboldia papuensis), należącymi do rodziny altanników, zachodzi dość osobliwa zależność. Chociaż zaoberwowano ją tylko w Tari Gap, prawdopodobnie dotyczy wszystkich terenów, gdzie obszary występowania tych dwóch gatunków nachodzą się. Parkietniki – jedynie samce o najlepszej pozycji, czyli mające największe altanki – zbierają ozdobne pióra wstęgogłowów[11]. Po raz pierwszy opisano ten zwyczaj w 1990 na łamach Emu. Wówczas parkietniki były słabo zbadane, lecz poznano już budowę ich altanek. Przypominają one matę o powierzchni kilku metrów kwadratowych utworzoną z liści paproci ozdobionych kupkami skorup ślimaków, fragmentami grzybów, węgla drzewnego, wysięków drzew i pokryw chrząszczy. Z gałęzi zwisają na kształt kotar między innymi łodygi epifitycznych storczyków i inne materiały roślinne. Podczas prac w Tari Gap w latach 1986–1989 Clifford i Dawn Frith odnaleźli 20 używanych altanek parkietników. Z tego 6 miało w środkowej części „maty” od 1 do 6 (średnio 2,8) ozdobnych piór wstęgogłowa. Badacze przełożyli kilka piór na obrzeża „maty”, a po powrocie samce od razu przekładały je w środek. Wskazuje to na szczególne znaczenie miejsca umieszczenia piór wstęgogłowów w konstrukcji altanki[27].
Lęgi
Okres lęgowy
Toki wstęgogłowów obserwowano między wrześniem a kwietniem i majem. Prawdopodobnie mogą mieć miejsce w ciągu całego roku, a tym samym być może lęgi również odbywają się o dowolnej porze roku. W przypadku jednego odnalezionego gniazda (jednocześnie jedynego co najmniej do 2019)[11] zniesienie przypadało być może na sam koniec grudnia, a 2 stycznia już z pewnością trwała inkubacja[28].
Gniazdo, jaja, wysiadywanie i opieka nad młodymi
Prawdopodobnie za budowę gniazda i opiekę nad młodymi odpowiedzialna jest wyłącznie samica, typowo dla cudowronek[11]. Co najmniej do 2019 odnaleziono tylko jedno gniazdo wstęgogłowa, na wysokości 2665 m n.p.m. w Tari Gap (5°57′S 143°10′E/-5,950000 143,166667). Znajdowało się na wysokości około 10,9 m nad podłożem, w rozwidleniu trzech gałęzi drzewa Timonius belensis, które rosło około 30 m od ściany lasu. Samica znosiła w miejsce jego budowy – nie wiadomo jak daleko posuniętej w momencie odnalezienia – mchy, a następnie wąsy czepne lub podobny w wyglądzie materiał roślinny. Budulec stanowiły głównie łodygi epifitycznych storczyków oraz liście paproci, dość luźno splecione. Samica dostosowywała kształt gniazda rozpychając je piersią siedząc w środku, następnie poprawiała jego konstrukcję dziobem. Średnica wynosiła około 17 cm, głębokość – 5,5 cm[11].
Odnalezione gniazdo zawierało 2 jaja, z czego jedno mierzyło około 33,6 na 23,5 mm. Skorupa miała barwę płową i pokrywały ją liczne ciemne kreski (przy szerszym końcu układające się na kształt obrączki) oraz kropki o wielu kształtach i barwie fioletowoszarej, fioletowej, szarej lub rdzawej. Ważyło około 9,7 g[28].
Wysiadywanie trwało co najmniej 22 dni. Młode było karmione zwracanym pokarmem[11].
Status i zagrożenia
IUCN uznaje wstęgogłowa za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2022). BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za prawdopodobnie spadkowy[25].
Przypisy
- ↑ Pteridophora alberti, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Pteridophora alberti, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c Adolf Bernhard Meyer , New genus and species of Bird of Paradise, „Bulletin of the British Ornithologists' Club”, 4, 1894, xi .
- ↑ a b c Bruce M. Beehler & Thane K. Pratt , Birds of New Guinea: Distribution, Taxonomy, and Systematics, Princeton University Press, 2016, 15−16, 412, ISBN 978-0-691-16424-3 .
- ↑ Richard B. Sharpe , Wonders of the bird world, 1898, s. 72–73 .
- ↑ Jan Sztolcman , Nowości Muzeum Branickich, „Wszechświat”, nr 22/1897, tom XVI, 30 maja 1897, s. 345–346 .
- ↑ F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Crows, mudnesters, melampittas, Ifrit, birds-of-paradise. IOC World Bird List (v11.2), 15 lipca 2021. [dostęp 10 stycznia 2022].
- ↑ PARADISAEIDAE - Birds-of-paradise (13:41), [w:] Edward C. Dickinson & Les Christidis (red.), Howard and Moore Complete Checklist of the birds of the World, wyd. 4, t. 2, 2014 [dostęp 2022-01-18] .
- ↑ Clements i inni, The eBird/Clements Checklist of Birds of the World: v2021 [online], 2021 [dostęp 2022-01-18] .
- ↑ HBW and BirdLife International , Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 6 [online], grudzień 2021, s. 45 [dostęp 2022-01-18] .
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Phil Gregory , Birds of Paradise and Bowerbirds, Bloomsbury Publishing, 2019, s. 213–216 .
- ↑ a b Walter Rothschild , On a collection of Birds made by Mr. F. Shaw Mayer in the Weyland Mountains, Dutch New Guinea, in 1930, „Novitates zoologicae”, 36, 1931, s. 253 .
- ↑ a b c d Ernst Mayr & Thomas Gilliard , New species and subspecies of birds from the highlands of New Guinea, „American Museum novitates”, 1524, 1951, s. 12–13 .
- ↑ Jared M. Diamond , Avifauna of the Eastern Highlands of New Guinea, Nuttall Ornithological Club, 1972, s. 339–340 .
- ↑ a b c Joel Cracraft , The Species of the Birds-of-Paradise (Paradisaeidae) – Applying the Phylogenetic Species Concept to a Complex Pattern of Diversification, „Cladistics”, 8 (1), 1992, s. 29–30, DOI: 10.1111/j.1096-0031.1992.tb00049.x, ISSN 0748-3007 [dostęp 2022-01-08] (ang.).
- ↑ a b c d e f Irestedt i inni, An unexpectedly long history of sexual selection in birds-of-paradise, „BMC evolutionary biology”, 9, 2009, s. 235, DOI: 10.1186/1471-2148-9-235 .
- ↑ Stefan Prost i inni, Comparative analyses identify genomic features potentially involved in the evolution of birds-of-paradise, „GigaScience”, 8 (5), 2019, DOI: 10.1093/gigascience/giz003, ISSN 2047-217X [dostęp 2022-01-09] .
- ↑ Petter Z. Marki i inni, Breeding system evolution influenced the geographic expansion and diversification of the core Corvoidea (Aves: Passeriformes): Diversification dynamics among breeding systems, „Evolution”, 69 (7), 2015, s. 1874–1924, DOI: 10.1111/evo.12695 (ang.).
- ↑ W. Jetz i inni, The global diversity of birds in space and time, „Nature”, 491 (7424), 2012, s. 444–448, DOI: 10.1038/nature11631, ISSN 0028-0836 [dostęp 2022-01-08] (ang.).
- ↑ Knud Andreas Jønsson i inni, A supermatrix phylogeny of corvoid passerine birds (Aves: Corvides), „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 94, 2016, s. 87–94, DOI: 10.1016/j.ympev.2015.08.020 (ang.).
- ↑ The Occurrence of Conspicuous Feathers at Different Body Locations and Their Genetic Interdependence, [w:] A. Lima-de-Faria , Molecular Geometry of Body Pattern in Birds, Springer, 2012, DOI: 10.1007/978-3-642-25301-0_3 .
- ↑ a b Russell A. Ligon i inni, Evolution of correlated complexity in the radically different courtship signals of birds-of-paradise, Trevor Price (red.), „PLOS Biology”, 16 (11), 2018, DOI: 10.1371/journal.pbio.2006962, ISSN 1545-7885, PMID: 30457985, PMCID: PMC6245505 .
- ↑ a b Frith, Clifford B. & Frith , Dawn W. , Biometrics of the birds of paradise (Aves: Paradisaeidae): with observations on variation and sexual dimorphism, „Memoirs of the Queensland Museum”, 42, 1997, 176 i 204–205 .
- ↑ a b c d Thane K. Pratt, Bruce M. Beehler: Birds of New Guinea: Second Edition. Princeton University Press, 2014, s. 476. ISBN 978-1-4008-6511-6.
- ↑ a b King of Saxony Bird-of-paradise Pteridophora alberti. BirdLife International. [dostęp 16 stycznia 2022].
- ↑ Freeman, Ben & Class Freeman , Alexandra, The avifauna of Mt. Karimui, Chimbu Province, Papua New Guinea, including evidence for long-term population dynamics in undisturbed tropical forest, „Bulletin of the British Ornithologists' Club”, 134, 2014, s. 50 .
- ↑ C.B. Frith & D.W. Frith , Archbold's Bowerbird Archboldia papuensis (Ptilonorhynchidae) Uses Plumes from King of Saxony Bird of Paradise Pteridophora alberti (Paradisaeidae) as Bower Decoration, „Emu”, 90, 1990, s. 136-137 .
- ↑ a b Clifford B. Frith & Dawn W. Frith , Discovery or the King of Saxony Bird of Paradise Pteridophora alberti nest, egg and nestling with notes on parental care, „Bulletin of the British Ornithologists' Club”, 110, 1990, s. 160–164 .
<ref>
o nazwie „mate”, zdefiniowany w <references>
, nie był użyty wcześniej w treści.