4 Dywizjon Żandarmerii

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
4 Dywizjon Żandarmerii
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1921

Rozformowanie

1939

Tradycje
Święto

19 grudnia (1928-1935)
13 czerwca (1936-1939)

Rodowód

Żandarmeria Okręgu Generalnego „Łódź”
4 Dywizjon Żandarmerii Wojskowej

Dowódcy
Pierwszy

ppłk żand. Konrad Anlauf

Ostatni

płk żand. Antoni Rudnicki

Organizacja
Dyslokacja

Garnizon Łódź (Okręg Korpusu Nr IV)

Rodzaj sił zbrojnych

Wojsko

Rodzaj wojsk

Żandarmeria

Podległość

Dowództwo Żandarmerii MSWojsk.

4 Dywizjon Żandarmerii (4 dżand.) – oddział żandarmerii Wojska Polskiego.

Historia dywizjonu[edytuj | edytuj kod]

16 grudnia 1918 z Warszawy do Łodzi przybył porucznik Marceli Łączkowski z sześcioma podoficerami i przystąpił do organizacji Żandarmerii Okręgu Generalnego „Łódź”. Wśród sześciu podoficerów byli wachmistrzowie: Piotr Guzior, Zenon Krzak, Władysław Podsada i Maksymilian Węgłowski. Następnego dnia Dowództwo Okręgu Generalnego „Łódź” przydzieliło do Żandarmerii jednego oficera i 19 szeregowych. Dowództwo Żandarmerii zajmowało pokój nr 104 w hotelu Savoy w Łodzi. 17 grudnia zostały utworzone posterunki graniczne w Kaliszu i Aleksandrowie. W końcu grudnia Żandarmeria Okręgu Generalnego „Łódź” liczyła 6 oficerów, 24 podoficerów i 45 szeregowców. Poza Dowództwem Żandarmerii Okręgu Generalnego „Łódź” zostały zorganizowane powiatowe dowództwa żandarmerii w Łodzi, Łowiczu, Kaliszu, Włocławku i Kole[1].

4 Dywizjon Żandarmerii wraz z podporządkowanymi pododdziałami stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr IV. Dowódca dywizjonu pełnił równocześnie funkcję szefa żandarmerii w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr IV w Łodzi.

Do 20 marca 1924 zostały zlikwidowane plutony żandarmerii: Kutno, Łódź II, Łódź III i Piotrków, a w ich miejsce zostały zorganizowane posterunki żandarmerii[2]. W tym samym miesiącu niżej wymienieni oficerowie zostali przeniesieni do korpusu oficerów piechoty z równoczesnym wcieleniem do: por. żand. Józef Marian Kędzierski i por. żand. Ludwik Leopold Durda[a] do 31 pp oraz por. żand. Kazimierz Bronisław Sedlaczek i ppor. żand. Władysław Hrycyk do 28 pp[4].

17 lutego 1928 minister spraw wojskowych zatwierdził dzień 19 grudnia, jako datę święta dywizjonu[5].

12 marca 1931 Prezydent RP nadał chor. Janowi Wiśniewskiemu Krzyż Niepodległości z Mieczami[6][7][8].

12 grudnia 1935 minister spraw wojskowych unieważnił dotychczasową datę święta dywizjonu oraz zatwierdził dzień 13 czerwca, jako datę święta żandarmerii[9].

Jednostka nie posiadała sztandaru i odznaki pamiątkowej. Oficerowie i podoficerowie od 1931 mogli otrzymać odznakę pamiątkową Żandarmerii. W 1939 zamierzano wprowadzić do użytku „Znak Służbowy Żandarmerii”. Znaki miały być numerowane. Dla 4 dżand przewidziano numery od 4000 do 4999[10].

Organizacja pokojowa i obsada personalna 4 dżand w 1939[edytuj | edytuj kod]

Dowództwo 4 Dywizjonu Żandarmerii w Łodzi, ul. Południowa 44

  • dowódca - ppłk żand. Antoni Rudnicki → dowódca żandarmerii GO „Piotrków”
  • I zastępca dowódcy – mjr żand. Jan Motylewicz[b]
  • II zastępca dowódcy - kpt. żand. Zygmunt Puchalik † 1940 Katyń → referent bezpieczeństwa w Dowództwie Etapów Armii „Łódź”
  • adiutant - por. żand. Marian Siwiec † 1940 Kalinin[14] → dowódca Plutonu Pieszego Żandarmerii Nr 120
  • oficer mobilizacyjny - kpt. żand. Zygmunt Kuniczkowski[15] → dowódca Plutonu Krajowego Żandarmerii „Łódź”
  • oficer śledczy - por. żand. Antoni Bielawski[16] →
  • oficer do zleceń - wakat
  • oficer gospodarczy - kpt. int. Franciszek Bichajło[17]

Pluton Żandarmerii Łódź, ul. Południowa 44

  • dowódca plutonu - por. żand. Zbigniew Feliks Otto Bojarski → referent w biurze dowódcy Żandarmerii Armii „Łódź”
  • Posterunek Żandarmerii Regny
  • Posterunek Żandarmerii Gałkówek

Pluton Żandarmerii Częstochowa, ul. Glogera 5

  • dowódca plutonu - kpt. żand. Henryk Mirakowski
  • oficer plutonu - ppor. rez. piech. pdsc mgr Hieronim Wielądek
  • Posterunek Żandarmerii Piotrków

Pluton Żandarmerii Skierniewice, ul. Batorego 35 (do 1936 roku ul. Piotrkowska 35)

  • dowódca plutonu - kpt. żand. Teofil Adalbert Szuliga † 1 VI 1944 Oflag VI B Dössel[18]
  • Posterunek Żandarmerii Kutno
  • Posterunek Żandarmerii Łowicz

Przebieg mobilizacji w 1939 roku[edytuj | edytuj kod]

4 Dywizjon Żandarmerii w Łodzi oraz wchodzące w jego skład Plutony Żandarmerii Częstochowa i Skierniewice były jednostkami mobilizującymi. Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” wymienione jednostki miały sformować dwanaście plutonów żandarmerii, w tym osiem pieszych, dwa konne i dwa krajowe. Połowa z nich była formowana w mobilizacji alarmowej, a druga połowa w I rzucie mobilizacji powszechnej.

W mobilizacji alarmowej, w grupie jednostek oznaczonych kolorem czarnym, przeznaczonych do „wzmocnienia sił w strefie granicy zagrożonej”:

W mobilizacji alarmowej, w grupie jednostek oznaczonych kolorem niebieskim, przeznaczonej jako „I rzut osłony granicy zachodniej i północnej”:

W mobilizacji alarmowej, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym, będącej „wzmocnieniem (II rzutem) osłony dowolnej granicy w zależności od potrzeb”:

  • Pluton Pieszy Żandarmerii Nr 10 dla 10 Dywizji Piechoty (4 dżand),
  • Pluton Pieszy Żandarmerii Nr 119 dla Kwatery Głównej Armii „Łódź” (4 dżand),
  • Pluton Krajowy Żandarmerii „Łódź” (4 dżand),

W I rzucie mobilizacji powszechnej:

  • Pluton Pieszy Żandarmerii Nr 55 dla 44 Dywizji Piechoty (4 dżand),
  • Pluton Pieszy Żandarmerii Nr 120 dla dowódcy etapów Armii „Łódź” (4 dżand),
  • Pluton Pieszy Żandarmerii Nr 122 dla dowódcy etapów Armii „Łódź” (plżand Częstochowa),
  • Pluton Konny Żandarmerii Nr 56 dla dowódcy etapów Armii „Łódź” (4 dżand),
  • Pluton Konny Żandarmerii Nr 57 dla dowódcy etapów Armii „Łódź” (4 dżand),
  • Pluton Krajowy Żandarmerii „Skierniewice” (plżand Skierniewice)[19].

Wszystkie plutony konne i piesze zostały sformowane według organizacji wojennej L.3141/mob.org.

 Osobny artykuł: Organizacja plutonu pieszego żandarmerii w 1939.

Po południu 23 marca 1939 roku szef Sztabu Głównego generał brygady Wacław Stachiewicz wydał rozkaz mobilizacyjny L.8700/mob. o treści: „sformowanie jednostek czarnych na obszarze Okręgu Korpusu Nr IV zarządzone”[20]. Na podstawie wspomnianego rozkazu Pluton Żandarmerii Skierniewice sformował Plutony Piesze Żandarmerii Nr 26 i 121. Dopiero 27 kwietnia 1939 roku dowódca 4 dżand powołał trzech oficerów rezerwy do służby czynnej. Podporucznik Stanisław Kupczyński objął dowództwo Plutonu Pieszego Żandarmerii Nr 26, a podporucznik Adam Kaczmarek dowództwo Plutonu Pieszego Żandarmerii Nr 121. Trzecim oficerem był podporucznik Zygmunt Tosik[21][22]. Nie jest wykluczone, że do 27 kwietnia oba zmobilizowane plutonu pozostawały bez dowódców, ewentualnie obowiązki dowódców tych plutonów pełnili oficerowie służby stałej. Identyczna sytuacja miała miejsce z dwoma oficerami rezerwy - dowódcami plutonów żandarmerii sformowanych przez Pluton Żandarmerii Baranowicze[23]. Równocześnie na teren OK IV przybył Pluton Pieszy Żandarmerii Nr 30 sformowany przez 9 Dywizjon Żandarmerii w Brześciu nad Bugiem dla 30 Poleskiej Dywizji Piechoty. Pluton Pieszy Żandarmerii Nr 26 do pierwszej dekady lipca 1939 roku pozostawał w rejonie Skierniewic. W dniach 4-11 lipca razem z 26 DP został przetransportowany do rejonu Wągrowiec-Żnin, na teren operacyjny Armii „Poznań”. Kwatera Główna 26 DP znajdowała się w miejscowości Wapno Nowe. Tam zapewne kwaterował również pluton żandarmerii[24].

Kadra żandarmerii okręgu generalnego i dywizjonu[edytuj | edytuj kod]

Dowódcy dywizjonu
  • por. żand. Marceli Łączkowski (19 XII 1918 - 28 I 1919)
  • rtm. żand. Adolf Drwota (28 I - 1 X 1919)
  • por. żand. Tadeusz Konstanty Tomaszewski (1 X - 8 XII 1919)
  • rtm. / ppłk żand. Konrad Anlauf[c] (8 XII 1919 - II 1927 → praktyka poborowa w PKU Nowy Targ[26])
  • mjr żand. Alfred Riesser (IV 1927 - 7 III 1932 → dowódca 8 dżand)
  • ppłk żand. Antoni Rudnicki (8 III 1932 - 30 VIII 1939)
Zastępcy dowódcy dywizjonu (od 1938 – I zastępca dowódcy dywizjonu)
  • ppłk żand. Hugon Babel (1923, później oficer rezerwowy)
  • mjr żand. Marian Pisz (1923 – III 1927)
  • mjr żand. Tadeusz Miś (III 1927 – XII 1928)
  • mjr żand. Roman Marian Śliwiński (od XII 1928)
Kwatermistrzowie (od 1938 – II zastępca dowódcy dywizjonu)
Dowódcy Plutonu Żandarmerii Łódź (do 1924 roku - Pluton Żandarmerii Łódź I)
  • por. żand. Zygmunt Meyer (1921)
  • kpt. żand. Michał Fischer (1921-1924)
  • kpt. żand. Henryk Kruczek (1924-1926)
  • kpt. żand. Józef Berezowski (1927-1930)
  • kpt. żand. Gustaw Zimmer (1930-1933)
  • por. żand. Zbigniew Bojarski (1934-1939)
Dowódcy Plutonu Żandarmerii Łódź II
  • por. żand. Zygmunt Meyer (1919)
  • chor. żand. Stefan Sweryda (1921-1922)
  • por. żand. Henryk Kruczek (1922-1924)
Dowódcy Plutonu Żandarmerii Łódź III
  • por. żand. Teofil Szuliga (1921-1924)
Dowódcy Plutonu Żandarmerii Częstochowa
  • chor. żand. Zygmunt Goszewatiuk (1921-1922)
  • por. żand. Franciszek Czarniecki (1923-1929)
  • kpt. żand. Stanisław Grec (1930-1932)
  • kpt. żand. Henryk Mirakowski (1937-1939)
Dowódcy Plutonu Żandarmerii Skierniewice
  • chor. Zygmunt Karlikowski (1921-1922)
  • chor. Michał Zagórski (1923-1924)
  • por. Zygmunt Pracki (1924-1929)
  • por. żand. Gustaw Zimmer (1929-1930 → dowódca plżand Łódź)
  • chor. Onufry Oleksiuk (1931-1932)
  • kpt. żand. Teofil Szuliga (1933-1939)
Dowódcy Plutonu Żandarmerii Kutno
  • por. Franciszek Sedlaczek (1921-1922)
  • por. Zygmunt Pracki (1923-1924 → dowódca plżand Skierniewice)
Dowódcy Plutonu Żandarmerii Piotrków
  • chor. Onufry Oleksiuk (1921-1922)
  • por. Józef Kędzierski (1923-1924)
Oficerowie

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Ludwik Leopold Durda ur. 24 sierpnia 1895 w Jarosławiu, w rodzinie Antoniego. W sierpniu 1922 został przeniesiony z 9 dżand. do 4 dżand. w Łodzi[3].
  2. ↑ Jan Motylewicz ur. 3 marca 1896 we wsi Podwysokie, w ówczesnym powiecie brzeżańskim Królestwa Galicji i Lodomerii. Uczęszczał do c. k. Gimnazjum Wyższego w Brzeżanach (w roku szkolnym 1912/1913 był uczniem klasy Va). Kapitan ze starszeństwem z 1 kwietnia 1925. W 1932 pełnił służbę w 3 Dywizjonie Żandarmerii[11]. Z dniem 30 maja 1936 został przeniesiony do 4 dżand. na stanowisko zastępcy dowódcy dywizjonu (od 1938 – I zastępca dowódcy)[12]. Na stopień majora awansował ze starszeństwem z 19 marca 1937 i 2. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii. Był odznaczony Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi[13].
  3. ↑ 3 stycznia 1919 roku kpt. Konrad Anlauf został przeniesiony z Milicji w Przemyślu do Żandarmerii Okręgu Generalnego Kraków. W 1943 roku został skazany na karę śmierci przez WSS Armii Krajowej za współpracę z Gestapo[25]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Suliński 2014 ↓, s. 9-11.
  2. ↑ Ratajczyk 2004 ↓, s. 205.
  3. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 26 z 12 sierpnia 1922, s. 609.
  4. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 26 z 15 marca 1924, s. 127-128.
  5. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 5 z 17 lutego 1928, poz. 46.
  6. ↑ M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 100.
  7. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-09-21]..
  8. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 11 listopada 1931, s. 360.
  9. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 6 z 12 grudnia 1935, poz. 142.
  10. ↑ Ratajczyk 2004 ↓, s. 271-272.
  11. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 289, 792.
  12. ↑ Suliński 2014 ↓, s. 59.
  13. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 282.
  14. ↑ Marian Siwiec urodził się 28 listopada 1907 roku w Wilnie w rodzinie Kazimierza i Petroneli z Frąckiewiczów. Absolwent Gimnazjum w Wilejce i Szkoły Podchorążych Piechoty. 15 sierpnia 1931 roku Prezydent RP mianował go podporucznikiem ze starszeństwem z 15 sierpnia 1931 roku i 197. lokatą w korpusie oficerów piechoty, a Minister Spraw Wojskowych wcielił do 80 Pułku Piechoty w Słonimie. 22 lutego 1934 roku awansował na porucznika ze starszeństwem z 1 stycznia 1934 roku i 254. lokatą w korpusie oficerów piechoty. Od 1938 roku w 4 Dywizjonie Żandarmerii. Odznaczony Brązowym Medalem za Długoletnią Służbę. Jeniec sowieckiego obozu Ostaszkowie.
  15. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 290, 793. Zygmunt Kuniczkowski urodził się 26 października 1891 roku. Porucznik ze starszeństwem z 1 czerwca 1921 roku w korpusie oficerów żandarmerii. Na kapitana awansował ze starszeństwem z 19 marca 1938 roku i 2. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii. Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi. W niewoli niemieckiej, w Oflagu II C Woldenberg.
  16. ↑ Antoni Bielawski urodził się 12 czerwca 1898 roku. Absolwent Oficerskiej Szkoły dla Podoficerów w Bydgoszczy. 15 sierpnia 1930 roku został mianowany podporucznikiem ze starszeństwem z 15 sierpnia 1930 roku i 89. lokatą w korpusie oficerów piechoty. 1 lutego 1932 roku, po ukończeniu Kursu Aplikacyjnego Oficerów Młodszych Żandarmerii, został przeniesiony do Centrum Wyszkolenia Żandarmerii w Grudziądzu na stanowisko instruktora w 2 kompanii. 12 marca 1933 roku awansował na porucznika ze starszeństwem z 1 stycznia 1933 roku i 2. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii. 30 stycznia 1934 roku został przesunięty na stanowisko oficera żywnościowego CWŻand.
  17. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 103, 561. Franciszek Bichajło urodził się 4 października 1898 roku. Na porucznika awansował ze starszeństwem z 1 stycznia 1925 roku w korpusie oficerów piechoty. W 1932 roku pełnił służbę w 31 Pułku Strzelców Kaniowskich w Łodzi. W 1934 roku został przeniesiony z korpusu oficerów piechoty do korpusu oficerów intendentów z jednoczesnym wyznaczeniem na stanowiska płatnika w macierzystym pułku. Odznaczony Krzyżem Niepodległości..
  18. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 290, 793. Teofil Adalbert Szuliga urodził się 22 kwietnia 895 roku. Odznaczony Krzyżem Niepodległości. Porucznik ze starszeństwem z 1 czerwca 1920 roku i 1. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii. W latach 1921-1924 dowódca Plutonu Żandarmerii Łódź II, a w latach 1933-1939 dowódca Plutonu Żandarmerii Skierniewice.
  19. ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. CXXIV, 510, 515, 520.
  20. ↑ Eugeniusz Piwowarski, Przebieg i wyniki częściowej mobilizacji alarmowej z 23 marca 1939 r., Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 1-2 (151-152), Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”, Warszawa styczeń-czerwiec 1995, ISSN 0043-7182, s. 100.
  21. ↑ Suliński 2003 ↓, s. 182.
  22. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 63, 518. Zygmunt Tosik urodził się 29 kwietnia 1900 roku. Absolwent Wyższej Szkoły Handlowej w Warszawie. W czasie studiów był członkiem Polskiej Akademickiej Korporacji Respublica. Podporucznik rezerwy piechoty ze starszeństwem z 1 stycznia 1931 roku i 179. lokatą w korpusie oficerów rezerwowych piechoty. W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Łódź Miasto II z przydziałem mobilizacyjnym do 60 Pułku Piechoty Wielkopolskiej w Ostrowie Wielkopolskim.
  23. ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. CXXVI-CXXVII, chodziło o dowódcę Plutonu Pieszego Żandarmerii Nr 20 dla 20 Dywizji Piechoty i dowódcę Plutonu Konnego Żandarmerii Nr 9 dla Nowogródzkiej Brygady Kawalerii.
  24. ↑ Bauer i Polak 1983 ↓, s. 83, 86, 90.
  25. ↑ Rozkazy DOGen. Kraków ↓, Nr 29 z 3 stycznia 1921 roku.
  26. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 18 lutego 1927 roku, s. 65.
  27. ↑ Hugon Babel - oficer rezerwy powołany do służby czynnej. Podpułkownik ze starszeństwem z 1 czerwca 1919. W 1925 przeniesiony z korpusu oficerów rezerwowych żandarmerii do korpusu oficerów rezerwowych piechoty.
  28. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 93 z 12 września 1924 roku, s. 522, z dniem 1 października 1924 roku został przeniesiony do korpusu oficerów inżynierii i saperów, wcielony do 2 psap. i przydzielony, po ukończeniu odkomenderowania na studia, do Kierownictwa Rejonu Inżynierii i Saperów w Kowlu. Major Firlejczyk zginął 18 czerwca 1940 roku w Thouars we Francji jako oficer Ośrodka Wyszkolenia Oficerów Saperów..
  29. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 12 z 26 marca 1921 roku, s. 567, Kazimierz Saratowicz jako podporucznik 16 Pułku Piechoty był odkomenderowany do 4 dyonu żand. wojsk. z pozostawieniem ewidencyjnym w 16 pp.
  30. ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 403, 859, Kazimierz Saratowicz ur. 23 sierpnia 1896 roku był wówczas oficerem żandarmerii pełniącym służbę w 4 dyonie żand. wojsk..
  31. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 26, 504, Kazimierz Saratowicz został zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku. W 1934 roku zajmował 2944. lokatę na liście starszeństwa oficerów rezerwy piechoty. Pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Stanisławów. Posiadał przydział w rezerwie do 51 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych w Brzeżanach.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Żandarmeria II RP
Dywizjony żandarmerii
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=4_Dywizjon_Żandarmerii&oldid=72916351”