Antoni Wiwulski
 Antoni Wiwulski | |
| Data i miejsce urodzenia |
20 lutego 1877] |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
10 stycznia 1919 |
| Narodowość |
polska |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
| Ważne dzieła | |
Antoni Wiwulski herbu Prus III (ur. 20 lutego 1877 w Tot’mie, zm. 10 stycznia 1919 w Wilnie) – polski architekt i rzeźbiarz, twórca m.in. pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie (1910) i pomnika Trzech Krzyży w Wilnie (1916).
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Antoni Wiwulski urodził się na północy Rosji, gdzie jego ojciec, absolwent Akademii Leśnej w Petersburgu, był zarządcą lasów państwowych. Po śmierci ojca (1883) matka przeniosła się z synem do Mitawy. Po kilku latach nauki w gimnazjum, zdecydowała się przenieść syna do Zakładu Naukowo-Wychowawczego Ojców Jezuitów w Chyrowie w zaborze austriackim, który Wiwulski ukończył, by następnie rozpocząć studia w Wiedniu. Był pierwszym architektem i rzeźbiarzem pochodzącym z Litwy, który na przełomie XIX i XX wieku ukończył Wyższą Szkołę Techniczną w Wiedniu (Wydział Architektury, 1901) oraz Państwową Wyższą Szkołę Sztuk Pięknych w Paryżu. Już w czasie studiów w Wiedniu zainteresował się rzeźbą.
W czasie studiów artystycznych w Paryżu, pomimo bardzo trudnej sytuacji materialnej, wynajmuje własne atelier rzeźbiarskie. Pierwszymi pracami zwraca uwagę środowiska artystycznego Paryża, m.in. Władysława Mickiewicza i Ignacego Paderewskiego, który widząc jego rzeźby decyduje się ufundować pomnik upamiętniający zwycięstwo pod Grunwaldem. Po zaakceptowaniu szkiców Wiwulskiego, Paderewski zorganizował artyście atelier w oranżerii, w ogrodzie swojej willi w Morges w Szwajcarii. Pomnik Grunwaldzki w Krakowie przyniósł Wiwulskiemu sławę. Odlany we Francji pomnik, został pociągiem przewieziony do Krakowa. Został on następnie uroczyście odsłonięty z okazji pięćsetnej rocznicy historycznej bitwy 15 lipca 1910 roku, w obecności 150 tys. osób.
Wiwulski brał udział w obronie Wilna przed wojskami sowieckimi 5 stycznia 1919[1], w polskiej Samoobronie Wileńskiej[2]. W czasie służby wojskowej nabawił się ciężkiego zapalenia płuc, w wyniku którego zmarł 10 stycznia 1919[3], w kilka dni po opanowaniu miasta przez Sowietów i ogłoszeniu Litewskiej Republiki Radzieckiej.
Został pochowany na cmentarzu Na Rossie[4].
Ważne dzieła[edytuj | edytuj kod]
Inne trzy największe prace powstały na Litwie:
- Trzy Krzyże w Wilnie z 1916 roku
- niezrealizowany Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Wilnie z ogromną figurą Chrystusa Błogosławiącego, którego budowę rozpoczęto w 1913 r. i prowadzono jeszcze po śmierci autora, wybuch II wojny światowej przerwał pracę, a niedokończona świątynia została wyburzona po wojnie. Na jej miejscu wybudowano "Pałac Kultury Budowlanych"
- kaplica w Szydłowie.
Antoni Wiwulski jest też autorem wielu rzeźb: portretów, kompozycji figuralnych o charakterze symbolicznym oraz religijnym, studiów i szkiców do pomników, m.in. tablicy pamiątkowej poświęconej gen. Tadeuszowi Kościuszce w kościele św. Jana w Wilnie. W 1912 roku wziął udział w Olimpijskim Konkursie Sztuki i Literatury w Sztokholmie[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wilno. Przewodnik krajoznawczy Juljusza Kłosa Prof. Uniwersytetu St. Batorego. Wydanie trzecie poprawione, Wydawnictwo Wileńskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, Wilno 1937, s. 37
- ↑ Encyklopedia Kresów, Andrzej Betlej, Stanisław Lem, Kraków: Wyd. Kluszczyński, [2004], s. 518, ISBN 83-89550-93-8, OCLC 831153086.
- ↑ Waldemar Wołkanowski, Wilnianie w walce o niepodległość Polski (cz. 3) [online], Wilnoteka [dostęp 2021-01-10] (pol.).
- ↑ Cmentarz na Rossie w Wilnie - baza danych [online], cmentarznarossie.uksw.edu.pl [dostęp 2018-10-22] (pol.).
- ↑ Antoni Wiwulski Bio, Stats, and Results | Olympics at Sports-Reference.com [online], www.sports-reference.com [dostęp 2017-11-21] [zarchiwizowane z adresu 2012-12-16] (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Józef Poklewski, Polskie życie artystyczne w międzywojennym Wilnie, Toruń 1994
- Wiwulski Antoni (1877 - 1919). Autor Wiktor Zenonowicz, tekst z 1986 r., Nasz Czas, Warszawa 2002.
- Nijolė Lukšionytė-Tolvaišienė (2002). Antanas Vivulskis: Tradicijų ir modernumo dermė, Vilniaus dailės akademijos leidykla. p. 163. ISBN 9986-571-79-0.
