Antons Juhņevičs

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Antoni Juchniewicz
Antons Juhņevičs
Antons Juhnēvics
Kraj działania

Łotwa, ZSRR

Data i miejsce urodzenia

8 października 1905
Bikava

Data i miejsce śmierci

14 lutego 1947
Ryga

Proboszcz parafii św. Anny w Vanagi
Okres sprawowania

1939–1946

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Prezbiterat

1932

Antons Juhņevičs (spotykana jest także forma Antons Juhnēvics, pol. Antoni Juchniewicz[1][2]; ur. 25 września?/8 października 1905 w Bikavie, zm. 14 lutego 1947 w Rydze) – łotewski ksiądz katolicki pochodzenia polskiego, marianin, jeden z organizatorów łotewskiego ruchu oporu w trakcie oraz po II wojnie światowej, ofiara represji komunistycznych.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Łatgalii (obecnie wschodnia Łotwa, wówczas należącej do Imperium Rosyjskiego), zamieszkanej przez duże skupisko mniejszości polskiej. Studiował teologię i filozofię w Seminarium Duchownym w Rydze, a następnie prawo kanoniczne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w Lublinie[2]. Wstąpił do zgromadzenia Księży Marianów. W 1932 roku przyjął święcenia kapłańskie[2].

Posługiwał w parafii św. Michała Archanioła w Viļāni w latach 1932–1935, w parafii Łaski Bożej w Kumbuļi (1935–1938) i Matki Bożej Bolesnej w Atašiene (1938–1939), po czym został proboszczem parafii św. Anny w Vanagi, którym był do swojego aresztowania w 1946 roku[2][3].

Działalność w ruchu oporu[edytuj | edytuj kod]

Po zajęciu krajów bałtyckich przez Armię Czerwoną w 1940 roku zaczął angażować się w łotewski, niepodległościowy ruch oporu[2]. Kontynuował tę działalność również po wykroczeniu Niemców w czasie operacji Barbarossa w 1941 i ponownym zajęciu Łatgalii przez Sowietów w 1944 roku, ukrywając mężczyzn, którzy dostali powołanie do armii niemieckiej lub sowieckiej[4][2].

Przy jego udziale na Czarcim Bagnie w pobliżu Vanagi powstały cztery bunkry, w których kwaterował ponad 20-osobowy oddział partyzancki, a kolejnych siedmiu mężczyzn przebywało na plebanii. 28 stycznia 1945 roku plebania i kościół w Vanagi zostały zaatakowane przez grupę operacyjną NKWD, jednak partyzanci przy pomocy uzbrojonych parafian odparli ten atak[5][2]. Po tym wydarzeniu ks. Juchniewicz zszedł do podziemia[3]. Przyjął pseudonimy „Vientulis”[2] i „Monakus”[3]. Następnie organizował kolejne oddziały partyzantki niepodległościowej[3]. W połowie sierpnia 1945 roku wspólnie z Kārlisem Blūmsem i Jānisem Zelčānsem utworzył Łotewskie Zjednoczenie Strażników (Partyzantów) Ojczyzny, które miało być scentralizowaną organizacją koordynującą działalność różnych oddziałów partyzanckich[3]. Ks. Juchniewicz został pierwszym przewodniczącym jego prezydium[3] i pierwszym dowódcą pionu wojskowego organizacji[6].

Wspólnie z Jānisem Zelčānsem stworzył program Zjednoczenia, w którym postulował tworzenie nie tylko organizacji zbrojnej, ale też szerokiego podziemnego ruchu społecznego. Jego uczestnicy mieli kultywować tradycje narodowe i kulturę łotewską. Z ruchu mieli być wykluczeni zarówno ludzie, którzy współpracowali z władzami sowieckimi, jak i ci, którzy kolaborowali z Niemcami, a przyszłe państwo łotewskie miało być demokratyczne i narodowe zarazem[7].

Wobec faktu, iż łotewski ruch oporu ponosił kolejne klęski w walce z oddziałami NKWD i istriebitielnych batalionów, a partyzanci tracili wiarę w sens dalszej walki, ks. Juchniewicz postanowił skontaktować się z komisarzem bezpieczeństwa wewnętrznego Łotewskiej SRR i uzgodnić warunki amnestii dla członków podziemia[8]. Od jego działalności odciął się arcybiskup ryski Antonijs Springovičs, który przyjął lojalną postawę wobec władz radzieckich, a podziemie antykomunistyczne potępił. W październiku 1945 roku arcybiskup w rozmowie z urzędnikiem Rady ds. Kultów Religijnych ZSRR stwierdził, iż dowiedziawszy się o działalności Juchniewicza skreślił go z listy księży[9]. Wydał również dekret nakazujący duchownemu spędzić trzy lata w zamkniętym klasztorze[9].

27 stycznia 1946 roku ujawnił się w Rydze przed władzami sowieckimi i został natychmiast aresztowany[3]. Następnie został osądzony i skazany na karę śmierci, którą wykonano krótko potem[9] w Więzieniu Centralnym w Rydze[5][3]. Krótko po nim aresztowano i stracono również jego bliskich współpracowników Jānisa Zelčānsa i Valēriję Mundure[8], członkinię sztabu kierującego Pomocą Ludową – pionem wspierającym oddziały zbrojne[6].

Pamięć[edytuj | edytuj kod]

Po odzyskaniu niepodległości przez Łotwę w 1991 roku na ścianie kościoła w Vanagi odsłonięto tablicę upamiętniającą ks. Juchniewicza i jego zaangażowanie dla łotewskiego ruchu oporu[10].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michaliszyn 2017 ↓, s. 40–41.
  2. ↑ a b c d e f g h Biała księga męczeństwa duchowieństwa Polski w XX w.. Rzymskokatolicka Parafia św. Zygmunta w Słomczynie.
  3. ↑ a b c d e f g h Wnuk 2018 ↓, s. 362–363.
  4. ↑ Michaliszyn 2017 ↓, s. 40.
  5. ↑ a b Michaliszyn 2017 ↓, s. 41.
  6. ↑ a b Wnuk 2018 ↓, s. 364.
  7. ↑ Wnuk 2018 ↓, s. 367–369.
  8. ↑ a b Wnuk 2018 ↓, s. 377.
  9. ↑ a b c Wnuk 2018 ↓, s. 378–380.
  10. ↑ Dubna no Luknas ezera līdz Daugavai. dekaini.lv. [dostęp 2021-02-23]. (łot.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Monika Michaliszyn, Wypróbowana przyjaźń. Polacy na Łotwie i ich udział w odzyskiwaniu przez Łotwę niepodległości, „Zespoły senackie”, 34, Warszawa: Kancelaria Senatu, 2017, ISBN 978-83-65711-18-2.
  • Rafał Wnuk: Leśni Bracia. Podziemie antykomunistyczne na Litwie, Łotwie i w Estonii 1944–1956. Warszawa-Lublin: Bellona-Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, 2018. ISBN 978-83-11-15261-8.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Antons_Juhņevičs&oldid=73655861”