Balsam jerozolimski
Balsam jerozolimski – środek leczniczy wytwarzany na bazie ziołowej, którego receptura opiera się na zapisach farmaceuty Oswalda Crolliusa z XVII wieku.
Historia[edytuj | edytuj kod]
W 1609 niemiecki lekarz i farmaceuta Oswald Crollius podał recepturę specyfiku na rany, nazywając go Balsamum vulnerarium efficacissimum[a]. Recepturę znali w XVIII wieku franciszkanie z Kustodii Ziemi Świętej, prowadzący aptekę przy klasztorze Najświętszego Zbawiciela w Jerozolimie. Ojciec Antonio Menzani wytwarzał w oparciu o recepturę Crolliusa lek na rany, udostępniając go miejscowej ludności i pątnikom z Europy. Franciszkanie nazywali go Balsamem jerozolimskim. W archiwum państwowym w Wenecji, z którą minoryci z Bliskiego Wschodu utrzymywali stałe relacje, zachował się oryginalny odpis jerozolimskiej receptury pochodzący z czasów o. Menzaniego. Do przygotowania balsamu używano w Jerozolimie czterdziestu składników, m.in.: spirytusu winnego, kwiatów i nasion dziurawca, balsamu peruwiańskiego, oleju bursztynowego, benzoesu sumatrzańskiego, drewna aloesu, szyszkojagód jałowca. Balsamu używano zewnętrznie i doustnie w postaci rozcieńczanych kropel[1]. O balsamie jerozolimskim wspomniał w wydanej w 1843 Pielgrzymce do Ziemi Świętej abp Ignacy Hołowiński[2].
W 1859 ksiądz Augustin Staude przywiózł recepturę Balsamu jerozolimskiego z pielgrzymki do Ziemi Świętej. Produkcją leku zajął się rezydujący na Mariańskiej Górce koło Kłodzka, na pruskim wówczas Śląsku, pustelnik i tercjarz franciszkański Johannes Treutler. Nie mając uprawnień, współpracował z kłodzkimi aptekarzami, najpierw Louisem Ambrosiusem, u którego kupował żywice, balsamy i zioła, a następnie Johannesem Schittnym, właścicielem apteki „Pod Murzynem”. Treutler wzbogacił się na produkcji i sprzedaży balsamu. Wybudował m.in. dom w stylu orientalnym nazywany „Johannesburgiem”. Przed śmiercią 11 lutego 1892 roku zapisał majątek franciszkankom ze Skiby. Licencję na produkcję leku udostępniono rodzinie Schittny, która po II wojnie światowej osiadła w Gütersloh w Niemczech[1].
Balsam jerozolimski według zmodyfikowanej receptury wytwarza również rodzina aptekarska Jockwig w Gelsenkirchen, dawni właściciele apteki „Pod Jeleniem” w Kłodzku. W Turyngii znany jest też balsam wytwarzany według receptury pochodzącej z Wiedeńskiej Księgi Leków z 1729 roku. Etykietowany jest jako: „W Nazarecie Prawdziwy Balsam Jerozolimski Złotego Anioła” (niem. In Nasareth Aechter Jerusalemer Balsam im goldenen Engel)[1]. W Polsce Balsam jerozolimski wytwarzany i sprzedawany jest przez bonifratrów. Ich preparat zawiera wyciągi z: balsamowca mirry, czarnego bzu, porostu islandzkiego, dziewanny, rumianku, lipy, tymianku, melisy, pąków sosny, podbiału, pelargonii[3].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ W dziele Basilica Chymica.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Hans Richard Schittny: Balsam jerozolimski. Monografia leku na rany. Marcelin Jan Pietryja (tłum.). Katowice: Herbarium św. Franciszka, 2015, s. 19-110. ISBN 978-83-936041-4-2. (pol.).
- ↑ Ignacy Hołowiński: Pielgrzymka do Ziemi Świętej. T. 3. Wilno: T. Glücksberg, 1843, s. 381.
- ↑ Balsam jerozolimski. produktybonifraterskie.pl. [dostęp 2022-01-17]. (pol.).
