Browiniec Polski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Browiniec Polski
wieś
Ilustracja
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

prudnicki

Gmina

Biała

Liczba ludności (2011)

139[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-210[3]

Tablice rejestracyjne

OPR

SIMC

0491162

Położenie na mapie gminy Biała
Mapa konturowa gminy Biała, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Browiniec Polski”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Browiniec Polski”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Browiniec Polski”
Położenie na mapie powiatu prudnickiego
Mapa konturowa powiatu prudnickiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Browiniec Polski”
Ziemia50°22′14″N 17°43′46″E/50,370556 17,729444[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Browiniec Polski (dodatkowa nazwa w j. niem. Probnitz, przed 1918 r. Polnisch Probnitz[4][5]) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Biała[6]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Wysoczyzny Bialskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 139 osób[2].

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 5 km od granicy z Czechami, na Wysoczyźnie Bialskiej, tuż przy granicy gminy Biała z gminą Lubrza. Należy do Euroregionu Pradziad[7]. Leży na obszarze 405,97 ha. Ma charakter rolniczy. Głównymi uprawami są tutaj buraki cukrowe, rzepak i pszenica[8]. Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)[9].

Środowisko naturalne[edytuj | edytuj kod]

W Browińcu Polskim panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,2 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Browińca Polskiego wynoszą 625 mm. Dominują wiatry zachodnie[10].

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Nazwa Browiniec przypuszczalnie pochodzi od prasłowiańskiego słowa borvъ, które oznacza „bydło”. W gwarze funkcjonuje słowo browek, czyli „wieprz”. W języku czeskim brav znaczy „trzoda chlewna”[11].

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod niemiecką nazwą Polnisch Probnitz[12].

Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod niemiecką nazwą Polnisch Probnitz, a także wymienia nazwy wynotowane z historycznych dokumentów we fragmencie „Das Dorf Polnisch-Probnitz (1379 Polonical Profencz, 1534 Polnisch-Brownitz)[13].

W Spisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwą Browinek[14]. 9 września 1947 nadano miejscowości polską nazwę Browiniec Polski[15]. 24 listopada 2008 wprowadzono dodatkową nazwę wsi w języku niemieckim – Probnitz.

W historycznych dokumentach nazwę miejscowości wzmiankowano w różnych językach oraz formach: in Polonicali Profencz, Polnisch Probnitz (1384), Polnisch Brownitz (1534), Browiniec, Probnitz, Polnisch- (1845), Browiniec Polski, niem. Polnisch Probnitz (1880), Browinek albo Polski Browiniec (Polnisch Probnitz) – Proben (1939), Browiniec Polski – Proben (Probnitz) (1951), Browiniec Polski, -ńca -kiego (1980)[11].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pieczęć Browińca Polskiego (1897)

Pierwsza wzmianka o Browińcu Polskim pochodzi z 1374. Został odnotowany w 1534 roku jako własność feudała[8].

Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w otoku napis: POLNISCH · PROBNITZ · GEMEIN SIEG, a w polu: NEUSTAEDT. KREIS (pol. Gmina Browiniec Polski / Powiat Prudnicki)[16]. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 289 mieszkańców Browińca Polskiego 1 posługiwał się językiem niemieckim, a 288 językiem polskim[17]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Browiniec Polski znalazł się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[18].

W latach 1945–1950 Browiniec Polski należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Gostomia[19], a w latach 1954–1972 do gromady Gostomia. Podlegała urzędowi pocztowemu w Białej[20].

W 1949 we wsi znajdowali się między innymi: kotlarz[21], krawiec[22], piekarz[23]. W 1972 w Browińcu Polskim wzniesiono kościół Podwyższenia Krzyża Świętego, przebudowany w latach 2003–2004[24].

Mieszkańcy[edytuj | edytuj kod]

Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków[25]. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego. Należą do podgrupy gwarowej nazywanej Goloki[26].

Liczba mieszkańców wsi[edytuj | edytuj kod]

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Kaplica-dzwonnica

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisana jest[31]:

  • kaplica-dzwonnica, z XVIII/XIX w.

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Browińcu Polskim chroniona jest ponadto[32]:

  • remiza strażacka

Kultura[edytuj | edytuj kod]

W Browińcu Polskim działa Niemieckie Koło Przyjaźni (Deutscher Freundeskreis) – oddział terenowy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim[33].

Religia[edytuj | edytuj kod]

W Browińcu Polskim znajduje się katolicki kościół Podwyższenia Krzyża Świętego, który należy do parafii św. Jana Chrzciciela w Solcu (dekanat Biała)[34].

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Browińcu Polskim[35]. Przez Browiniec Polski przebiega trasa Kolarskiego Rajdu Dookoła Ziemi Bialskiej, za przejechanie którego PTTK Prudnik przyznaje odznakę[36].

Bezpieczeństwo[edytuj | edytuj kod]

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 15 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku (Posterunek Policji w Białej)[37].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 10445
  2. ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 90 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ Andrzej Dereń: Ślązacy nie walczą o śląskie nazwy swoich miejscowości. [dostęp 2009-04-16].
  5. ↑ Polnisch Probnitz w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich Tom VIII, s. 599.
  6. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  7. ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-08-16].
  8. ↑ a b Browiniec Polski – Urząd Miejski w Białej [online], biala.gmina.pl [dostęp 2020-08-16].
  9. ↑ Bank Danych o Lasach – Mapa [online], bdl.lasy.gov.pl [dostęp 2021-01-23].
  10. ↑ Klimat: Browiniec Polski: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-08-16].
  11. ↑ a b Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski, t. I, A-B, hasło „Browiniec”. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, 1996, s. 358. ISBN 83-85579-34-6.
  12. ↑ Knie 1830 ↓, s. 594.
  13. ↑ Triest 1865 ↓, s. 1094.
  14. ↑ P. Wicik: Spis miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego, tudzież podział administracyjny województwa na powiaty, gminy i gromady. Katowice: 1946, s. 13.
  15. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 9 września 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 124, poz. 778).
  16. ↑ 980 Polnisch Probnitz (Browiniec Polski) [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  17. ↑ Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 73.
  18. ↑ Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 24.
  19. ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
  20. ↑ Wykaz gromad wchodzących w skład gminy, „Głos Prądnika”, Czesław Żelazny – redaktor naczelny, 3 (4), Prądnik [Prudnik]: Powiatowy Komitet Osadniczy, 23 listopada 1946, s. 5.
  21. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 375.
  22. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 390.
  23. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 404.
  24. ↑ Renata Sołtysek, Budownictwo kościołów na Śląsku Opolskim w Polsce Ludowej (1945–1989): „Bogu na chwałę, nam na zbawienie”, Opole: Instytut Śląski, 2022, s. 339, ISBN 978-83-7126-412-2.
  25. ↑ Ludność Ziemi Prudnickiej, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 52 (266), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 24 grudnia 1995, s. 10, ISSN 1231-904X.
  26. ↑ Robert Hellfeier, Chrzelicka mowa? cz. I, „Panorama Bialska”, Rafał Magosz – redaktor naczelny, 6 (279), Biała: Gminne Centrum Kultury, czerwiec 2018, s. 8, ISSN 1232-7352.
  27. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt in Oberschlesien [online], verwaltungsgeschichte.de [zarchiwizowane z adresu 2017-07-08].
  28. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 213.
  29. ↑ a b c d Browiniec Polski [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-09-26], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  30. ↑ Andrzej Dereń, Jak wyludniła się Twoja miejscowość: sprzedam wieś pod Prudnikiem, „Tygodnik Prudnicki”, 2 (1202), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 stycznia 2014, s. 11, ISSN 1231-904X.
  31. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 103.
  32. ↑ Ewidencja – Gmina Biała [online], bip.wuozopole.pl [dostęp 2023-02-11].
  33. ↑ DFK Browiniec / Probnitz
  34. ↑ Parafie według dekanatów [online], www.diecezja.opole.pl [dostęp 2023-05-02] (pol.).
  35. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  36. ↑ Regulamin Odznaki Turystyczno-Krajoznawczej Kolarskiego Rajdu Dookoła Ziemi Bialskiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-08].
  37. ↑ Posterunek Policji w Białej [online], prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-25] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Biała
Miasto
Wsie
Osady leśne
Części miasta
Części wsi
Kolonie wsi
Przysiółki wsi
Nieoficjalne
części wsi

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Browiniec_Polski&oldid=73700492”