Eremospatha
 Eremospatha hookeri | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
Eremospatha |
| Nazwa systematyczna | |
| Eremospatha (G.Mann & H.Wendl.) Schaedtler Hamburger Garten- Blumenzeitung 31: 163 (1875)[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
E. hookeri (G. Mann et H. Wendland) J. D. Hooker[4] | |
Eremospatha – rodzaj roślin z rodziny arekowatych. Należy do niego 11 gatunków. Występują one w równikowej Afryce, od Gwinei na zachodzie po Tanzanię na wschodzie, na południu sięgając Angoli i Zambii[3]. Są to liany rosnące w wilgotnych lasach równikowych[5].
Pędy tych palm są wykorzystywane do wyrobu lasek (za najlepsze w Afryce uchodzą te z E. macrocarpa). Rośliny te bywają sadzone jako ozdobne, choć zwykle tylko w kolekcjach ogrodów botanicznych (zwłaszcza E. barendii i E. macrocarpa). Pędy szeregu gatunków (np. E. cabrae, E. cuspidata, E. haullevilleana, E. hookeri, E. wendlandiana) wykorzystywane są po rozdzieleniu w plecionkarstwie i koszykarstwie, a w całości do tworzenia obramowań mebli[6]. Niektóre gatunki wykorzystywane są jako lecznicze, np. sokiem z E. cabrae leczy się zapalenie ucha, a E. haullevilleana i E. dransfieldii służą do usuwania pasożytów i do wykonywania aborcji. Owoce i serca palm E. dransfieldii są zjadane. Pędy tego gatunku uznawane są za silny fetysz, używany w rytuałach chroniących osady przed złymi duchami. Nasady pochw liściowych różnych gatunków wykorzystywane są do czyszczenia zębów[6].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Pnące palmy o pędach wyrastających kępiasto lub pojedynczo, długich, wspinających się wysoko na drzewa, często silnie rozgałęzionych. Pędy zwykle kolczaste, okrągłe lub trójkątne na przekroju, z międzywęźlami dłuższymi lub krótszymi[5][6].
- Liście
- Pierzastozłożone, skrętoległe. U nasady mają rurkowatą, nieuzbrojoną pochwę liściową, podczas gdy na osi liści występują kolce, choć zwykle nieliczne. Oś liścia wyciągnięta jest zwykle w wić, służącą jako organ czepny, czasem pokrytą kolcami. Poszczególne listki są wąsko lub szeroko lancetowate do jajowatych i rombowatych, ułożone są na osi naprzeciwlegle lub skrętolegle, jest ich różna liczba – od kilku do bardzo wielu[5][6].
- Kwiaty
- Zebrane w stosunkowo krótkie i słabo rozgałęzione kwiatostany (tylko odgałęzienia pierwszego rzędu ułożone dwustronnie) wyrastające z węzłów w pewnym oddaleniu od szczytu pędu. Spatha i przysadki są silnie zredukowane. Kwiaty obupłciowe, często są silnie pachnące, jasne w czasie kwitnienia i później ciemnieją. Okwiat składa się z sześciu listków w dwóch okółkach, z listkami grubymi, skórzastymi i trójkątnymi. Pręcików jest 6, u dołu zrośniętych w mięsisty dysk. Ich wolne odcinki nitek są krótkie, kanciaste, przyrastają w połowie długości do także krótkich, nieco strzałkowatych pylników. Zalążnia kulista, trójkomorowa i z trzema zalążkami, pokryta łuskami, zwieńczona wąskostożkowatą lub walcowatą szyjką słupka zakończoną trzema znamionami[5].
- Owoce
- Niewielkie, kulistawe do wąskojajowatych, pokryte rzędami czerwonobrązowych łusek o odgiętych końcach, z mięsistym mezokarpem i jednym, dwoma lub trzema nasionami[5].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Palmy te rosną w wilgotnych lasach równikowych na terenach nizinnych, poniżej 1000 m n.p.m., najczęściej na siedliskach bagiennych[5]. Owoce są pożywieniem dla szympansów, goryli, mandryla równikowego, dujkera żółtopręgiego i płowego. Zwierzęta te przyczyniają się do rozprzestrzeniania nasion. Wspomniane człowiekowate wyjadają także serca palm[6]. W pędach wielu gatunków kolonie tworzą mrówki, zwłaszcza z rodzaju Crematogaster[6].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj w obrębie arekowatych należy do podrodziny Calamoideae, plemienia Lepidocaryeae i podplemienia Ancistrophyllinae''[7]. Rodzaj uznawany jest za siostrzany dla Laccosperma[5].
- Wykaz gatunków[3]
- Eremospatha barendii Sunderl.
- Eremospatha cabrae (De Wild. & T.Durand) De Wild.
- Eremospatha cuspidata (G.Mann & H.Wendl.) H.Wendl.
- Eremospatha dransfieldii Sunderl.
- Eremospatha haullevilleana De Wild.
- Eremospatha hookeri (G.Mann & H.Wendl.) H.Wendl.
- Eremospatha laurentii De Wild.
- Eremospatha macrocarpa Schaedtler
- Eremospatha quinquecostulata Becc.
- Eremospatha tessmanniana Becc.
- Eremospatha wendlandiana Dammer ex Becc.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-02-06] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-02-06] (ang.).
- ↑ a b c Eremospatha (G.Mann & H.Wendl.) Schaedtler. [w:] Plants of the World Online [on-line]. Kew, Royal Botanical Gardens. [dostęp 2022-02-06].
- ↑ Eremospatha. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-02-06].
- ↑ a b c d e f g Eremospatha. [w:] PalmWeb [on-line]. [dostęp 2022-02-06].
- ↑ a b c d e f Umberto Quattrocchi: CRC World Dictionary of Palms. Vol. II. Boca Raton: Taylor & Francis, 2017, s. 854-859. ISBN 978-1-4987-8283-8.
- ↑ Genus Eremospatha (G. Mann & H. Wendl.) H. Wendl.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2022-02-06].