Friedrich Engels
Data i miejsce urodzenia |
28 listopada 1820 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
5 sierpnia 1895 |
Friedrich Engels (w wersji spolszczonej Fryderyk Engels[a]; ur. 28 listopada 1820 w Wuppertalu, zm. 5 sierpnia 1895 w Londynie) – niemiecki filozof i socjolog. Był jednym z głównych ideologów socjalizmu, a także jednym z organizatorów i przywódców I i II Międzynarodówki.
Życie i twórczość
Był synem właściciela zakładów włókienniczych w Barmen i w Manchesterze. Do historii przeszedł jako jeden z najbliższych współpracowników Karla Marxa (którego rodzinę utrzymywał) oraz współtwórca marksizmu i socjalizmu naukowego. W dziele Zasady komunizmu nakreślił wizję społeczeństwa po rewolucji dając wiele ogólnych, ale i w założeniu praktycznych wskazówek jak osiągnąć realizację idei komunistycznych. Wskazówek tych nigdy nie wykorzystano w żadnym państwie realnego socjalizmu. Przykładem może być postulat takiej organizacji systemu nauczania, aby robotnicy mogli się szybko przekwalifikowywać, co mogłoby zapobiegać bezrobociu i potrzebie tworzenia sztucznych miejsc pracy.
Po maturze podjął pracę w biurze jednej z fabryk ojca, a od 1838 roku pracował w dużej firmie handlowej w Bremie. W 1839 roku rozpoczął współpracę z czasopismami „Telegraph für Deutschland” oraz z „Morgenblatt”. Służbę wojskową odbył w 1841 roku w Berlinie, gdzie bliżej poznał lewicową interpretację filozofii Hegla. Poglądy heglistów wpłynęły na ukształtowanie się światopoglądu młodego Friedricha. W latach (1842–1844) pracował w zarządzie fabryki ojca w Manchesterze. W roku 1844 wyjechał do Paryża, gdzie poznał Karla Marksa. Zapisał się także do Związku Komunistów i innych organizacji robotniczych. Od roku 1844 był współpracownikiem wydawanych przez Karla Marksa i Arnolda Rugego „Deutsch-Französische Jahrbücher”.
W 1844 napisał wspólnie z Marksem traktat Święta rodzina, czyli krytyka krytycznej krytyki, w którym poddał krytyce heglizm. W latach (1845–1848) przebywał razem z Marksem w Paryżu i Brukseli. Na przełomie lat 1848 i 1849 należał do redakcji „Neue Rheinische Zeitung”. Z powodu udziału w powstaniu badeńskim uciekł do Anglii. W latach (1856–1869) mieszkał w Manchesterze, od 1870 pracował jako publicysta w Londynie, zakładał tam I i II Międzynarodówkę, brał udział w obronie Komuny Paryskiej.
Główne dzieła: Die Lage der arbeitenden Klasse in England (1845), Manifest der kommunistischen Partei (1848 wraz z Marksem). Wydał z rękopisu drugi i trzeci tom Kapitału Marksa.
Pisma filozoficzne Engelsa poświęcone są głównie obronie i wyjaśnianiu pism Karla Marksa. Stworzył pojęcie materializmu dialektycznego. Friedrich Engels był zwolennikiem odbudowy Polski i położenia kresu wpływom Imperium Rosyjskiego na stosunki wewnętrzne Niemiec[2].
Uznany za poważnego znawcę zagadnień wojny, aczkolwiek jego poglądy nie wywołały oddźwięku. W 1887 roku we wstępie niezbyt rozpowszechnionej broszury pisał: Dla Prus-Niemiec niemożliwa już teraz żadna inna wojna prócz światowej. A byłaby to wojna światowa niebywałych dotąd rozmiarów, niebywałej siły...
Po śmierci Engelsa w 1895, jego zwłoki zostały skremowane, a prochy – zgodnie z życzeniem zmarłego – wrzucone do Atlantyku.
Dzieła tłumaczone na język polski
Po polsku wydano między innymi:
- Położenie klasy robotniczej w Anglii (1845)
- Wojna chłopska w Niemczech (1850)
- Rewolucja i antyrewolucja w Niemczech (1851)
- Rozwój socjalizmu od utopii do nauki (1877)
- Anty-Dühring (1877–1878)
- Pochodzenie rodziny, własności prywatnej i państwa (1884)
- Druga i trzecia część Kapitału (1885 i 1895)
- Ludwig Feuerbach (1888)
- Dialektyka przyrody (wydana w 1925).
Uwagi
Przypisy
- ↑ Adam Wolański: Spolszczanie obcych nazwisk. [w:] Poradnia językowa [on-line]. PWN, 2005. [dostęp 2016-05-05].
- ↑ K. Marks, F. Engels, W obronie Polski, www.marxists.org; K. Marks, F. Engels, Dwa przemówienia w sprawie polskiej, www.marxists.org.
Bibliografia
- Tristram Hunt, Fryderyk Engels. Komunista we fraku, Wyd. Świat Książki, Warszawa 2012.
Linki zewnętrzne
- Publikacje F. Engelsa w języku polskim (w PDF-ach)
- Publikacje F. Engelsa w języku polskim (w PDF-ach)
- Teksty Engelsa po polsku
- ISNI: 0000000121379599
- VIAF: 68928644
- ULAN: 500108438
- LCCN: n79023029
- GND: 118530380
- NDL: 00438920
- LIBRIS: 42gjj3dn447x6nq
- BnF: 119017679
- SUDOC: 026851350
- SBN: CFIV006654
- NLA: 35065123
- NKC: jn19981000984
- DBNL: enge133
- BNE: XX845708
- NTA: 068384351
- BIBSYS: 90071872
- CiNii: DA00034589
- Open Library: OL1368A
- PLWABN: 9810680772205606
- NUKAT: n96211551
- OBIN: 39022
- J9U: 987007260851805171
- PTBNP: 57038
- CANTIC: a10438154
- LNB: 000024568
- NSK: 000046416
- BNA: 000030696
- CONOR: 7320163
- BNC: 000039538
- ΕΒΕ: 65355
- BLBNB: 000580376
- KRNLK: KAC199608161
- LIH: LNB:V*11681;=BD
- WorldCat: lccn-n79023029
- Filozofowie i teoretycy marksistowscy
- Filozofowie i teoretycy społeczni
- Filozofowie niemieckojęzyczni
- Filozofowie prawa
- Ludzie związani z Wuppertalem
- Młodohegliści
- Niemieccy ekonomiści
- Niemieccy filozofowie
- Niemieccy komuniści
- Niemieccy myśliciele polityczni
- Działacze I Międzynarodówki
- Niemieccy socjolodzy
- Urodzeni w 1820
- Ludzie urodzeni w Wuppertalu
- Zmarli w 1895