Gitara

Gitara

ang. guitar, hiszp. guitarra

Klasyfikacja naukowa

32 Chordofon złożony

Klasyfikacja popularna

Strunowy, szarpany

Skala instrumentu

Podobne instrumenty

lutnia, mandolina, banjo, ukulele

{{Instrument muzyczny infobox}} Nieznane pola: "muzycy", "opis zdjęcia" oraz "rozmiar".

Dźwięk gitary klasycznej

Gitara (wł. chitarra) – instrument muzyczny z grupy strunowych szarpanych z pudłem rezonansowym, gryfem i progami na podstrunnicy. Przeważnie ma 6 strun, lecz można spotkać również gitary z czterema, pięcioma, siedmioma, ośmioma, dziesięcioma lub dwunastoma strunami. Instrument ten odgrywa ważną rolę w muzyce bluesowej, country, flamenco, rockowej oraz w wielu formach popu.

Instrument ten transponuje o oktawę w dół, tzn. wszystkie dźwięki zapisane w nutach brzmią na gitarze oktawę niżej niż wynikałoby to z zapisu nutowego (np. najniższa struna to E wielkie, a zapis nutowy jest wykonywany w kluczu wiolinowym jako e małe). Klucz wiolinowy z dopisaną małą ósemką pod spodem nazywa się kluczem gitarowym.

Gitary są wykonywane i naprawiane przez lutników, a obecnie w coraz większym stopniu maszynowo, jednak najlepszej jakości instrumenty są nadal wykonywane ręcznie bądź z dużym udziałem człowieka.

Muzyk, który gra na gitarze to gitarzysta. Muzyk grający na gitarze basowej to basista (ewent. gitarzysta basowy).

Technika gry

Na gitarze gra się palcami (opuszkami i paznokciami albo samymi opuszkami) lub kostką. Kostka jest przeznaczona głównie do gry akordami na gitarze z metalowymi strunami (akustycznej, elektrycznej). Istnieją również tzw. „pazurki” zrobione z metalu lub tworzywa sztucznego, które nakłada się na palce.

Możliwe jest granie jednocześnie kostką i palcami (technika hybrydowa).

Struny

Dawniej struny gitar wykonywane były z preparowanych zwierzęcych jelit, współcześnie używane są najczęściej struny nylonowe i stalowe.

Strun nylonowych standardowo używa się w gitarach klasycznych. Strun stalowych używa się w pozostałych typach gitar. Sporadycznie stosuje się również struny wykonane z innych materiałów lub ich połączeń, np. struny stalowo-jedwabne.

Istnieją gitary dwunastostrunowe, w których każda struna jest zdwojona. Dwie najwyższe struny strojone są unisono, a pozostałe w interwale oktawy.

W rosyjskiej i meksykańskiej muzyce ludowej występują także gitary siedmiostrunowe. Są one wykorzystywane również przez niektóre współczesne zespoły metalowe, w celu uzyskania „ciężkich” brzmień dzięki użyciu niższych rejestrów.

Spotykana jest również gitara ośmiostrunowa – w Polsce „opatentował” ją krakowski gitarzysta Krzysztof Sadłowski na potrzeby festiwalu Warszawska Jesień. Na festiwalu tym wykonał utwór Anny Zawadzkiej-Gołosz Concerto na ośmiostrunową gitarę i smyczki z fortepianem.

Konstruowane są także gitary dziesięciostrunowe. Różnica między taką gitarą a gitarą tradycyjną 6-strunową polega na dodaniu 4 strun basowych. Wprowadzenie dodatkowych strun ma m.in. na celu wierniejsze wykonywanie muzyki renesansu i baroku na gitarze. Wiele utworów lutniowych z tamtego czasu wymaga większej skali niż pozwala na to zwykła gitara. Wykonanie takich utworów na gitarze 6-strunowej jest możliwe jedynie dzięki transkrypcji. Propagatorem takiego instrumentu był hiszpański gitarzysta klasyczny Narciso Yepes.

Budowa gitary

1. główka
2. siodełko
3. naciągi (stroiki, klucze, śrubki)
4. progi
5. truss rod (pręt regulacyjny)
6. inkrustacja (ozn. progów)
7. szyjka
8. stopka
9. pudło / korpus(git. elektryczna)
10. przetworniki
11. potencjometry głośności i tonu
12. mostek
13. pickguard (płytka osłaniająca)
14. tył
15. pudło rezonansowe (góra)
16. boki
17. otwór rezonansowy z rozetą ozdabiającą
18. struny
19. strunnik (siodełko)
20. gryf i podstrunnica

Pudło rezonansowe ma decydujący wpływ na brzmienie instrumentu. Jego płytę wierzchnią wykonuje się z drewna o najwyższych własnościach rezonujących – z reguły używa się świerku i cedru. Nadaje się do tego jedynie drewno o drobnych słojach i całkowicie suche. Wnętrze pudła rezonansowego jest ożebrowane dla wzmocnienia konstrukcji i ma duży wpływ na brzmienie instrumentu. W płycie wierzchniej wycina się otwór rezonansowy, wokół którego wykonuje się ozdobną rozetę. Bok oraz tył pudła wykonuje się zazwyczaj z jednej lub dwóch sklejonych listew. Same struny gitary wydają bardzo cichy dźwięk. Żeby uzyskać wystarczającą głośność, wibracje są wzmacniane mechanicznie pudłem rezonansowym lub elektronicznie. Stąd główny podział gitar na akustyczne i elektryczne.

• W gitarach akustycznych drgania strun są przenoszone przez mostek do płyty wierzchniej. Płyta ta, zazwyczaj wykonana ze sprężystego drewna (np. świerk, cedr), wprawia w drgania powietrze produkując dźwięk.
• W gitarach elektrycznych przetworniki zamieniają drgania strun na sygnał elektryczny, który jest później wzmacniany przez wzmacniacz i emitowany przez głośniki.

Nazewnictwo w powyższych definicjach może być trochę mylące, gdyż gitara akustyczna jest tylko jednym spośród kilku rodzajów gitar akustycznych. Gitary elektryczne również mogą posiadać pudło rezonansowe wzmacniające dźwięk, jednak którego głównym celem jest zmiana charakterystyki dźwięku odbieranego przez przetworniki.

Rodzaje gitar

Gitary można podzielić na dwie duże kategorie: akustyczne i elektryczne.

Gitary akustyczne

Grupa gitar, których źródłem wzmocnienia dźwięku jest pudło rezonansowe bez potrzeby użycia dodatkowych wzmacniaczy. Taką samą nazwę ma jeden z typów gitar: gitara akustyczna.

Gitara barokowa

Gitara barokowa używana była w XVII wieku w dobie renesansu i baroku. Była poprzedniczką nowoczesnej gitary klasycznej. Była jednak od niej znacznie mniejsza, bardziej delikatna oraz grała ciszej. Zazwyczaj gitary barokowe miały pięć strun (oprócz dzisiejszej struny E6) strojonych najczęściej A-D-G-H-e, co odpowiada strojowi pięciu cieńszych strun gitary klasycznej. Używano podwójnych strun podobnie jak we współczesnej gitarze dwunastostrunowej. Nie zdwajano jednak najcieńszej struny e1. Niekiedy miała tylko cztery struny. Częściej wykorzystywana była jako instrument rytmiczny w zespole niż instrument solowy. W renesansie wykonana dość prosto, natomiast w baroku bogato ornamentowana z inkrustowaną kością słoniową. Otwór rezonansowy wycinany w wymyślne wzory. Do zapisu muzyki na gitarę używano często tabulatur. Różniły się one znacznie od współczesnych. Były odwrócone „do góry nogami” (najniższa struna – najwyższa linia).

Gitara klasyczna

Gitara klasyczna

Gitara klasyczna służy głównie do wykonywania utworów muzyki poważnej. Wywodzi się bezpośrednio od gitary barokowej. Współczesny kształt nadał jej hiszpański gitarzysta i lutnik żyjący w XIX wieku Antonio de Torres Jurado (1817-1892). Gitara klasyczna ma miękkie, nylonowe struny, na których dźwięk wydobywa się palcami. Pozwala to na rozmaite techniki gry niemożliwe do uzyskania za pomocą piórka. Grający znajduje się w pozycji siedzącej, opierając dolne wcięcie pudła na lewym kolanie, zaś lewą nogę stawia na podnóżku. Gitara klasyczna ma szeroki gryf ułatwiający granie muzyki, do jakiej jest przeznaczona. Istnieje wiele typów gitar klasycznych.

Gitara akustyczna

Gitara akustyczna wywodzi się od gitary klasycznej. Głównym powodem powstania tego typu gitary było użycie metalowych strun. Z tego powodu konstrukcja gitary musiała być mocniejsza aby wytrzymać siłę naciągu strun. Struny metalowe wydają mocniejszy, metaliczny dźwięk. Pudło rezonansowe jest większe aby jeszcze bardziej wzmocnić dynamikę dźwięku. Węższa szyjka i głębokie wcięcie w pudle umożliwia granie wysokich dźwięków potrzebnych przy graniu partii solowych. Jest przeznaczona głównie do grania akordami jako instrument akompaniujący. Gra się przede wszystkim kostką lub techniką hybrydową (kostka oraz palce).

Gitary elektryczne

Grupa gitar, których źródłem wzmocnienia dźwięku jest wzmacniacz elektroniczny dostający sygnał przez przetwornik elektromagnetyczny umieszczony pod strunami.

Cigar Box Guitar

Inne gitary:

• basowa akustyczna

Określenie gitara basowa najczęściej jest używane w odniesieniu do elektrycznej wersji tego instrumentu.

• gitara wielogryfowa

Strojenie

Dźwięki na gryfie

Tabelka przedstawia rozkład dźwięków na gryfie gitary sześciostrunowej od pustej struny oznaczonej zerem do dwunastego progu. Nazwy strun od najgrubszej do najcieńszej: E6, A5, D4, G3, H2, e1.

0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12
e	f	fis	g	gis	a	ais	h	c	cis	d	dis	e
h	c	cis	d	dis	e	f	fis	g	gis	a	ais	h
g	gis	a	ais	h	c	cis	d	dis	e	f	fis	g
d	dis	e	f	fis	g	gis	a	ais	h	c	cis	d
a	ais	h	c	cis	d	dis	e	f	fis	g	gis	a
e	f	fis	g	gis	a	ais	h	c	cis	d	dis	e

Uwagi

Według angielskiej nomenklatury dźwięk h określany jest jako B, natomiast w polskiej nomenklaturze dźwięk b to enharmoniczny odpowiednik dźwięku ais, określany w angielskiej jako Bb. Z tego powodu w przypadku opracowań muzycznych należy zwracać uwagę na miejsce pochodzenia autora opracowania. W powyższej tabelce podano natomiast nazwy dźwięków gam krzyżykowych, które mogą mieć również inne nazwy.

Stroje

Najbardziej rozpowszechniony strój gitarowy to tzw. strój klasyczny – EADGHe (Standard E), który jest wykorzystywany we wszystkich gatunkach muzycznych. Gitarzyści często jednak przestrajają instrument w celu osiągnięcia nowych brzmień, przykładowo muzycy wykonujący folk irlandzki często stosują strój DADGAD. Stroje „Dropped D” (DADGHe) i „Dropped C” (CGCFAD) są często wykorzystywane przez zespoły rockowe i metalowe.

Stosuje się również tzw. stroje otwarte, w których struny nastrojone są do dźwięków danego akordu. Dzięki temu np. w stroju Open A (EAEAC#A) można zagrać akord A-dur bez przyciskania żadnej struny do progów. Stroje otwarte często używane są przez muzyków folkowych, country i bluesowych do grania techniką slide.

Historia

Gitarzystka (ok. 1672), Johannes Vermeer

Instrumenty podobne do dzisiejszych gitar są znane od ponad 5000 lat. Gitara być może wywodzi się z instrumentu cithara, używanego w starożytnych Indiach i Azji Środkowej. W starożytnym sanskrycie słowo tar oznaczało strunę. Instrumenty podobne do gitary pojawiają się w starożytnych rzeźbach i figurkach z Suzy w Iranie. Słowem qitara Arabowie nazywają różnego rodzaju lutnie – poprzedników dzisiejszych gitar.

Nazwa guitarra została wprowadzona do języka hiszpańskiego po X w., gdy gitary zostały sprowadzone na Półwysep Iberyjski przez Maurów.

Zobacz też

• efekt gitarowy
• gitara dobro
• gitara barytonowa
• gitara flamenco
• gitara hawajska
• gitara hollow body (gibsonka)
• ukulele