Grodzisko (Gdańsk)
.JPG)
.JPG)
_2010-07-12_015.jpg)
Grodzisko (Fort Grodzisko, niem. Hagelsberg[1], kaszb. Gradowô Góra[2]) – obszar w Gdańsku w dzielnicy Śródmieście. Zespół fortyfikacji miejskich z XIX wieku.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
28 marca 1949 r. ustalono urzędową polską nazwę miejscowości – Grodzisko, określając drugi przypadek jako Grodziska, a przymiotnik – grodziski[1].
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Grodzisko położone jest w północno-zachodniej części gdańskiego śródmieścia. Graniczy z osiedlami administracyjnymi Aniołki oraz Siedlce. Wewnątrz Śródmieścia graniczy od wschodu ze Starym Miastem, a od południa z Nowymi Ogrodami. Nad Grodziskiem wznosi się Góra Gradowa o wysokości 46 m n.p.m.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Grodzisko przed wiekami pełniło początkowo rolę miejsca obserwacyjnego okolicznych wzniesień i lasu. Przypisywana mu była lokalizacja (w XII wieku) Zamku Książąt Pomorskich: zamek książęcy miał być na Górze Zamkowej (Hagelsberg)[3].
Fortyfikacje miejskie od zachodniej strony miasta postanowiono rozbudować w XVI i XVII wieku. Usypano ciąg wałów z bastionami i fosą. Były to fortyfikacje typu starowłoskiego, łączące wały ziemne z elementami murowanymi. Powstał w ten sposób zewnętrzny, zachodni ciąg fortyfikacji, których elementem było Grodzisko[4]. Projektantami linii obronnych byli Jan i Jerzy Strakowscy. W efekcie przeprowadzonych prac Grodzisko stało się ważnym elementem obrony Gdańska i uchroniło Gdańsk w trakcie oblężenia przez Szwedów, w czasie potopu szwedzkiego, jak i w trakcie wojny północnej.
Grodzisko zostało przebudowane w 1807 przez Prusy w trakcie obrony przed wojskami francuskimi.
Obecny kształt Grodzisko uzyskało w trakcie generalnej przebudowy w latach 1867–1874. Powierzchnia zespołu pofortecznego wynosi 27 ha[5].
Zabytki oraz interesujące miejsca[edytuj | edytuj kod]
- Punkt widokowy – Bastion Jerozolimski z 1655[4]
- Krzyż Milenijny
- Fort
- Zabytkowy zespół poszpitalny Bożego Ciała[6]
- Pomnik Cmentarz Nieistniejących Cmentarzy
- Teren byłego cmentarza ewangelickiego pw. Bożego Ciała, czynnego w latach 1815–1956
- Pomnik z 1898, żołnierzy rosyjskich poległych podczas oblężeń Gdańska w 1734, 1807 i 1813[4]
- Gmach dawnej Szkoły Wojennej[4] (obecnie Powiatowy Urząd Pracy)
- Fortyfikacje ziemne
- Zabytkowa Redita Napoleońska[6]
- Betonowa wieża obserwacyjna z II wojny światowej, służąca obronie przeciwlotniczej (na szczycie Redity Napoleońskiej)[4]
- Grób rodziny Klawitterów, zasłużonej dla przemysłu stoczniowego w Gdańsku[7]
- Dawna zbrojownia (obecnie budynek mieszkalny przy ul. 3 Maja)[4]
- Pozostałości fosy (obecnie staw), flankującej nieistniejącą Bramę Nowych Ogrodów[4]
- Zabudowania z 1854, dawnego Sądu Kryminalnego w Gdańsku: sąd, brama, areszt i zakład karny (obecnie Areszt Śledczy Gdańsk i Sąd Apelacyjny przy ul. Nowe Ogrody 28/29)[6]
- Wozownia Artyleryjska z l. 70. XIX wieku, w północno-zachodnim fragmencie majdanu, służąca pierwotnie do przechowywania lawet i innych konstrukcji umożliwiających transport artylerii lub amunicji. Po 1920 przekształcona w budynek mieszkalny, w czerwcu 2018 otwarta do celów konferencyjnych (276 miejsc) i gastronomicznych (restauracja „Wozownia Gdańska”)[8] (koszt adaptacji 10 mln zł, w tym 5,1 mln zł z budżetu Gdańska)[9].
W połowie 2018 planowano rozpoczęcie budowy podziemnego planetarium w Kaponierze Południowej[10][11]. Z uwagi na przekroczenie założonego budżetu, w 2019 rozpisano kolejny przetarg[12].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 11 lutego 1949 r. o przywróceniu i ustaleniu nazw miejscowości. M.P. z 1949 r. nr 17, poz. 225.
- ↑ Dr. Florjan Cenôva, Skôrb Kaszébskosłovjnskjè mòvè, s. 84, Svjecè, 1866.
- ↑ Józef Zawirowski, Krótka Historja Gdańska, [w:] Przewodnik po Gdańsku, wyd. Macierzy Szkolnej w Gdańsku, 1929, s. 5.
- ↑ a b c d e f g Gdańsk. Nowożytne fortyfikacje miejskie. gdansk.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-17)]..
- ↑ Gdzie znajduje się Centrum Hewelianum?
- ↑ a b c Rejestr zabytków nieruchomych.
- ↑ Gdańskie pomniki. gdansk.pl.
- ↑ Emilia Stawikowska Góra Gradowa wypięknieje. Nowe inwestycje, powstaje restauracja.
- ↑ Michał Tokarczyk Góra Gradowa wypiękniała, a wozownia już nie straszy. Remont za 10 milionów.
- ↑ Emilia Stawikowska, Hewelianum się rozrasta. Planetarium, centrum ekologiczne w Domu Zdrojowym.
- ↑ Emilia Stawikowska To już pewne. Na Górze Gradowej powstanie planetarium.
- ↑ Chcą zbudować planetarium. Hevelianum ogłosiło przetarg.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Grodzisko
- Fort Góry Gradowej w Gdańsku – jego historia, rozwój i rola w życiu organizmu miejskiego w latach 1814–1945. gdansk.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-20)].
| Jednostki | |
|---|---|
| Podjednostki |
