Jawiszowice
| {{{rodzaj miejscowości}}} | |
 Zabytkowy, drewniany kościół pw. św. Marcina | |
| Państwo | małopolskie |
|---|---|
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2010) |
6794 |
| Strefa numeracyjna |
(+48) 32 |
| Kod pocztowy |
32-626 |
| Tablice rejestracyjne |
KOS |
| SIMC |
0213144 |
Położenie na mapie brak | |
Położenie na mapie świata  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:airport} | |
Jawiszowice – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie oświęcimskim, w gminie Brzeszcze. Powierzchnia sołectwa wynosi 1529 ha[1], a liczba ludności 6794, co daje gęstość zaludnienia równą 444,3 os./km².
Geografia
Leży nad rzeką Wisłą i jej dopływem Dankówką. Jawiszowice graniczą od północy z Brzeszczami i Przecieszynem, od wschodu ze Skidziniem i Zasolem, od południa z Zasolem Bielańskim, Wilamowicami i Dankowicami, a od zachodu z Górą. Południowo-zachodnia część wsi nosi nazwę Jaźnik. Znajduje się w niej m.in. fragment starorzecza Wisły, stacja kolejowa Jawiszowice Jaźnik. A także trójstyk trzech powiatów: oświęcimskiego, pszczyńskiego i bielskiego. Zachodnia granica na Wiśle jest historyczną granicą Małopolski (ziemia oświęcimska) ze Śląskiem.
Historia
Miejscowość została po raz pierwszy wzmiankowana w spisie świętopietrza parafii dekanatu Oświęcim diecezji krakowskiej z 1326 pod nazwą Janissowicz/Jawissowicz[2][3]. Zatem miejscowa parafia katolicka powstała wcześniej. Wieś leżała wówczas w granicach księstwa oświęcimskiego, będącego od 1327 lennem Królestwa Czech, a w 1457 zostało zakupione przez króla Polski. W towarzyszącym temu dokumencie sprzedaży księstwa Koronie Polskiej wystawionym przez Jana IV oświęcimskiego 21 lutego 1457 miejscowość wymieniona została jako Jawyschowicze[4]. W 1564 ostatecznie księstwo oświęcimskie wcielono do Korony Królestwa Polskiego.
W latach 1772-1918 Jawiszowice wchodziły w skład monarchii austro-węgierskiej. Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 213 budynkach w Jawiszowicach na obszarze 1645 hektarów mieszkało 1368 osób (gęstość zaludnienia 83,2 os./km²), z czego 1343 (98,2%) było katolikami, 1 (0,1%) grekokatolikiem, 18 (1,3%) wyznawcami judaizmu a 6 innej religii lub wyznania, 1336 (97,7%) było polsko-, 7 (0,5%) niemiecko- a 7 innojęzycznymi[5]. Sporo jawiszowian zginęło w walkach o ojczyznę w latach 1914-1921 i 1939-1945. Po II wojnie część ziem Jawiszowic zostało przejętych przez Brzeszcze.
W latach 1954-56 w granicach Brzeszcz. 1954-72 siedziba gromady Jawiszowice. W latach 1973-1977 miejscowość była siedzibą gminy Jawiszowice. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego.
Z Jawiszowic pochodził kpt. Jan Wawrzyczek (1912-2000).
Zabytki
- XVII-wieczny kościółek drewniany w stylu barokowym pod wezwaniem św.Marcina. Świątynia wzniesiona została w 1692 r. na miejscu spalonego wcześniejszego kościoła z 1511 r.[6]
- zespół XVIII i XIX-wiecznych kapliczek przydrożnych
Przemysł
Ruch II, szyby, Andrzej III i Andrzej IV, kopalni KWK Brzeszcze. Zakłady POM, po 1989 sprywatyzowane i zajmujące się podobną działalnością (tzn. naprawa samochodów dostawczych).
Sport i rekreacja
Klub Sportowy LKS Jawiszowice założono w 1956 roku. Piłkarze występują w V lidze. W drużynie grał m.in.: Krzysztof Chrapek (Lech Poznań).
Przypisy
- ↑ Gmina Brzeszcze: Podstawowe informacje. [w:] brzeszcze.pl [on-line]. [dostęp 2010-12-07].
- ↑ Monumenta Poloniae Vaticana T.1 Acta Camerae Apostolicae. Vol. 1, 1207-1344. Jan Ptaśnik (redakcja). Cracoviae: Sumpt. Academiae Litterarum Cracoviensis, 1913, s. 147-150.
- ↑ Wojciech Janusz: 725 lat Jawiszowic. Panorama najdawniejszych dziejów miejscowości na pograniczu śląsko-małopolskim. Jawiszowice: 2010.
- ↑ Krzysztof Prokop: Księstwa oświęcimskie i zatorskie wobec Korony Polskiej w latach 1438-1513. Dzieje polityczne. Kraków: PAU, 2002, s. 151. ISBN 83-88857-31-2.
- ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XII. Galizien. Wien: 1907.
- ↑ Szlak Architektury Drewnianej w Małopolsce, Paweł Kutaś, Zakrzów, 2013 ISBN 978-83-60941-50-8, ss.22-23
Linki zewnętrzne
- Wojciech Janusz: 725 lat Jawiszowic. Panorama najdawniejszych dziejów miejscowości na pograniczu śląsko-małopolskim. Jawiszowice: 2010.
- Jawiszowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 511.
