Kamienica Pod Złotym Orłem we Wrocławiu (Rynek)
 nr rej. A/1519/144 z 5.12.1949 i z 15.02.1962[1]
| |
 Kamienica Pod Złotym Orłem | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Rynek 4 |
| Styl architektoniczny | |
| Rozpoczęcie budowy |
XIV wiek |
| Ważniejsze przebudowy |
XVIII, po 1820 |
| Zniszczono |
1945 |
| Odbudowano |
lata 50. XX wieku |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
 51°06′36,75″N 17°01′49,41″E/51,110208 17,030392
| |
Kamienica Pod Złotym Orłem (niem. Zum goldenen Adler) – kamienica na wrocławskim Rynku, odbudowana w stylu barokowym.
Historia kamienicy i jej architektura[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze ślady budynku mieszkalnego, fundamenty i fragmenty murów, zachowały się do dzisiaj w piwnicy i pochodzą z drugiej połowy XIII wieku. Są to relikty dwutraktowego domu o szerokości połowy lokacyjnej działki, ok. 8,7 metra. W XIV wieku budynek został poszerzony do ok. 14,5 metra i przebudowany[2]. Kamienica zyskała trzeci trakt i oficyny. Z tego okresu, w sieni, zachował się późnogotycki prosty kamienny portal o przenikających się profilach. W górnym poziomie piwnicy oraz w poszczególnych traktach parteru znajdują się fragmenty sklepień krzyżowych, krzyżowo-kolebkowych i kolebkowych. Ich wiek datuje się na okres późnego średniowiecza i początek renesansu.
Od 1564 roku kamienica była własnością rodu mieszczańskiego Schillingów[2]. W 1671 roku jej właścicielem była S. Schnebelin, a od 1711 kupiec A.H. Gross[3]. Ten ostatni prawdopodobnie sfinansował rozbudowanie kamienicy, nadając jej styl barokowy. Budynek zyskał dwustopniowy szczyt o wolutowych spływach z boniowanymi lizenami oraz dekoracyjnymi naczółkami (gzyms nadokienny) i podokiennikami[3]. Ostateczny kształt kamienicy został nadany w XVIII wieku; w 1820 został zmieniony układ zadaszenia ze szczytowego na kalenicowy[4].
Działania wojenne podczas II wojny światowej w bardzo dużym stopniu zniszczyły kamienicę. Jej odbudowa nastąpiła w latach pięćdziesiątych XX wieku. Projektantami byli Maria Czyżewska-Ostrowska i Józef Rachwalski. Wzorowali się oni na barokowym wyglądzie budowli: między innymi przywrócono dwuspadowe zadaszenie szczytowe, co pozwoliło na wydzielenie trzech kondygnacji strychowych. Prócz tego kamienica uzyskała cztery kondygnacje główne i dwie kondygnacje piwnic w układzie trzech traktów, w trakcie środkowym znajdują się schody do piwnicy i na kondygnacje. Nie przywrócono natomiast boniowanych lizen i podokienników. Otwór wejściowy został zupełnie zmieniony. W miejsce dwuskrzydłowych drzwi otoczonych prostym portalem wstawiono kamienny barokowy portal balkonowy pochodzący pierwotnie z dawnego pałacu Schreyvoglów, znajdującego się przy ul. Wita Stwosza 26 a rozebranego w 1886 roku. Portal został wówczas wmontowany w tylne wejście powstałego na miejscu pałacu budynku poczty głównej, zniszczonej następnie w 1945 roku. Portal jest bogato udekorowany; balkon wsparty jest na dwóch pilastrach i dwóch kolumnach w porządku korynckim. Nad pracami budowlanymi i rekonstrukcyjnymi czuwał architekt i konserwator zabytków Edmund Małachowicz[4].
Lata powojenne[edytuj | edytuj kod]
Po II wojnie światowej w kamienicy Pod Złotym Orłem mieścił się zakład fryzjerski, a od 1996 roku znajduje się w niej Karczma Lwowska[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 336.
- ↑ a b Leksykon architektury Wrocławia 2011 ↓, s. 293.
- ↑ a b Leksykon architektury Wrocławia 2011 ↓, s. 294.
- ↑ Rynek 4. Kamienica Pod Złotym Orłem
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jan Harasimowicz: Encyklopedia Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 83-7384-561-5.
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.