Kamienica Rynek-Ratusz 7-9 we Wrocławiu
 nr rej. A/2694/232 z 30.12.1970[1]
| |
.jpg) Kamienica Rynek-Ratusz 7-9 (strona północna) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Rynek-Ratusz 7-9 |
| Styl architektoniczny | |
| Kondygnacje |
V+ jedna kondygnacja poddasza, IV dla numeru 9 |
| Zniszczono |
1945 (częściowo) |
| Odbudowano |
1954 |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
 51°06′36,75″N 17°01′49,41″E/51,110208 17,030392
| |
Kamienica Rynek-Ratusz 7-9 – trzy zabytkowe kamienice na wrocławskim Rynku, w północnej pierzei tretu[a] tzw. stronie rymarzy lub stronie złotników[3].
Większość kamienic znajdujących się w północnej pierzei tretu ma rodowód sięgający XV–XVII[3]. Pierwotnie były to parterowe drewniane kramy, a następnie piętrowe murowane pomieszczenia mieszkalne przylegające do dwukondygnacyjnej murowanej ściany północnej Smatruza. Z biegiem kolejnych lat pomieszczenia przekształcono w wielopiętrowe kamienice[4]. Po 1824 roku, kiedy to zlikwidowano Smatruzy, właściciele kamienic z tej strony wykupili od miasta za kwotę 21 000 talarów, jej tereny i przedłużyli swoje budynki na południe. Zachowane z tego okresu zabudowania mają cechy architektury późnoklasycystycznej[3].
Działania wojenne podczas II wojny światowej częściowo zniszczyły pierzeję północną. Jej odbudowa została opracowana w 1954 roku przez profesora Edmunda Małachowicza w Pracowni Konserwacji Zabytków przy udziale prof. Stanisława Koziczuka, Jadwigi Hawrylak i Stefana Janusza Müllera[5].
Historia kamieniec[edytuj | edytuj kod]
Przed 1945 rokiem były to trzy oddzielne kamienice z niezależnymi klatkami schodowymi. Po 1945 kamienice połączono, a klatka schodowa w kamienicy środkowej stała się wspólną dla obu zewnętrznych budynków.
Kamienica nr 7[edytuj | edytuj kod]
.JPG)
Kamienica narożna o wymiarach 4,4 x 10 m. Jego pierwsza fasada wykonana była w stylu barokowym[6], choć jego podpiwniczenie sięga okresu wczesnego renesansu a nawet gotyku (zachowane relikty z tego okresu należą teraz do restauracji Spiż[7]). Przed 1743 rokiem była to 3-kondygnacyjna kamienica o dwóch traktach. Po przebudowie budynek uzyskał cztery kondygnacje[8]. Część zachodnia (szersza) była czteroosiowa pokryta dachem mansardowym ze szczycikiem. W zewnętrznej osi, na parterze znajdowało się przejście do Smatruza, a obok niego umieszczono portal prowadzący do budynku z datą "1743"[9]. Od strony północnej kamienica miała szerokość dwóch osi okiennych i zwieńczona była szczytem z trójkątnym tympanonem[10].
Podczas działań wojennych w 1945 roku kamienica została zniszczona. Została odbudowana według projektu Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak, w połączeniu z kamienicami 8 i 9, gdzie klatka schodowa znajdowała się w kamienicy środkowej. W części elewacji zachodniej rekonstruowany portal umieszczono w miejsce przejścia do Smatruz[10].
Kamienica nr 8[edytuj | edytuj kod]
Kamienica, o szerokości 4,5 metra, miała pięć kondygnacji w układzie dwuosiowym, i zwieńczona była szczytem o przerwanym tympanonie. W takiej formie powstała w 1713 roku w wyniku gruntownej przebudowie, a elementy z tego okresu zachowały się na parterze w formie obramowania witryny okiennej i portalu ozdobionego reliefem o motywach roślinnych. Nad nimi znajdowały się dwa nadproża wygięte ku górze. Pierwotny portal był podzielony na dwa otwory: drzwiowy i nadświetle; w zworniku nadproża znajduje się data "1713". Wnętrze budynku ozdabiał malowany (niezachowany obecnie) drewniany strop pochodzący z okresu baroku[11]. Górna część fasady pochodziła z ok. 1750 roku[10].
W wyniku działań wojennych w 1945 roku zniszczone zostało czwarte piętro i szczyt, które zostały wiernie odbudowane według projektu Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak[b]. W budynku znajduje się klatka, która jest wspólna dla kamienicy nr 7 i 9[10][11].
Kamienica nr 9[edytuj | edytuj kod]
Kamienica została wzniesiona w drugiej dekadzie XVIII wieku, jako pięciokondygnacyjny budynek, o dwóch osiach okiennych i ze szczytem w formie jednoosiowej edykuli ujętej w wolutowe spływy i z tympanonem o podwiniętym i przerwanym górnym gzymsie z ustawionym pośrodku wazonem[11]. W XIX wieku kamienice przebudowano, w wyniku czego zlikwidowano szczyt, równając go do sąsiedniego barokowego budynku. Zmieniona fasada kamienicy została zwieńczona prostym gzymsem i pokryta kalenicowym dachem.
W 1945 roku budynek uległ niewielkim zniszczeniom. W wyniku odbudowy według projektu architekta Stanisława Koziczuka i profesora Stefana Janusza Müllera ponownie przywrócono mu barokowy szczyt, ale zmniejszono o jedną kondygnację. Na parterze umieszczono renesansowe opaski, co jest niezgodne z historyczną architekturą budynku[10][11].
Na parterze kamienicy nr 7–9, od 1989 roku, znajduje się restauracja "Żak".
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ Słownik języka polskiego PWN
- ↑ a b c Czerner 1976 ↓, s. 28.
- ↑ Wiśniewski 2002 ↓, s. 109-110.
- ↑ Małachowicz 1985 ↓, s. 211.
- ↑ Wiśniewski 2002 ↓, s. 110.
- ↑ Wiśniewski 2002 ↓, s. 112.
- ↑ Leksykon architektury Wrocławia 2011 ↓, s. 325.
- ↑ Widok Kamienicy nr 7 z portalem i przejściem do Smatruza
- ↑ a b c d e Czerner 1976 ↓, s. 142.
- ↑ a b c d e Leksykon architektury Wrocławia 2011 ↓, s. 326.
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
- Olgierd Czerner: Rynek wrocławski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976.
- Edmund Małachowicz: Stare miasto we Wrocławiu. Wrocław: PWN, 1985.
- Zdzisław Wiśniewski: Rynek wrocławski w świetle badań archeologicznych cz.II. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski Instytut Archeologii, 2002.