Kamienica przy Rynku 15 we Wrocławiu
 nr rej. A/1521/148 z 15.02.1962[1]
| |
 Kamienica przy Rynku 15 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Rynek 15 |
| Styl architektoniczny |
neorenesans |
| Kondygnacje |
pięć |
| Ważniejsze przebudowy |
ok. 1700, 1879, 1925 |
| Zniszczono |
1945 |
| Odbudowano |
po 1950 |
| Kolejni właściciele |
Klemensa von der Wille, Peter Tschirwicz i córka Margareth (1410 - 1428), Nicolas Wechter i spadkowicze (1428 - 1432), Agnes i Petrus (1432- 1454), Hans von der Heide (1454-1486), Hanns Hubner (1486-1501), Ferdinand von Mudrach i spadkowicz Ernst von Mudrach (1671-1742), Johann Ludwig i Mathäus Eichbornowie (1740) |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
 51°06′36,75″N 17°01′49,41″E/51,110208 17,030392
| |
Kamienica przy Rynku 15 – kamienica na wrocławskim Rynku, usytuowana w jego południowej pierzei zwanej Stroną Złotego Pucharu.
Historia kamienicy i jej architektura[edytuj | edytuj kod]
Pierwszy murowany budynek na działce nr 15 wzniesiono w XIV wieku. Jego pozostałością jest kwadratowe, frontowe pomieszczenie piwniczne przekryte gotyckim, żebrowym, krzyżowym sklepieniem[2]. W XV wieku kamienica została rozbudowana o drugi trakt[3].
Około 1700 roku kamienica została przebudowana. Powstał wówczas trzykondygnacyjny budynek z dwustrefowym szczytem: dolna część miała dwie kondygnacje i trzyosiową fasadę ozdobioną lizenami rozdzielającymi osie okienne i wspierającymi gzyms, nad którym umieszczono jednoosiową, dwukondygnacyjną edykulę z odcinkowym tympanonem z wolutowymi spływami[4].
W 1879 budynek ponownie został gruntownie przebudowany: fasadzie nadano formę neorenesansową, zlikwidowano szczyt, a dotychczasowy dach zastąpiono dachem kalenicowym. Kolejne dwie przebudowy doprowadziły do zmiany form elewacji frontowej: w 1925 roku, za sprawą projektu Oskara Hechta, fasada nabrała modernistycznego charakteru[4]. Fasada czterokondygnacyjnego budynku była pozbawiona jakichkolwiek zdobień, jej płaska powierzchnia została pomalowana na ciemny kolor. Okna na każdej kondygnacji były połączone w jedną całość i pomalowane zostały na jany kontrastowy kolor. Nad ostatnim oknem, na podniesionym płaskim szczycie umieszczona napis Haus Gittler. Na parterze znajdowały się proste okna i drzwi wejściowe a nad nimi szyld banku [5]. W kamienicy, w latach 20. XX wieku swoją siedzibę miał Bankhaus Maxa Gittlera, założony w 1911 roku z pierwotną siedzibą przy ulicy Piłsudskiego 63[6][5][7].
W drugiej połowie lat 30. XX wieku elewację kamienicy ponownie poddano renowacji, przywracając skromne dekoracje okien oraz nadając szczytowi historyzującą formę[4][5].
Właściciele i postacie związane z kamienicą[edytuj | edytuj kod]
Przed 1410 rokiem budynek znajdował się posiadaniu Klemensa von der Wille. W latach 1410 - 1425 właścicielem kamienicy był kupiec i kramarz Peter Tschirwicz a do 1428 jego żona Margareth. W latach 1428 - 1432 właścicielem kamienicy był Nicolas Wechter a przez ostatnie dwa lata jego córki Agnes i Barbara. W 1432 roku kamienica została przekazana Agnes, córce Niclasa Oppecz i jej mężowi Petrusowi i była ich własnością do 1454 roku, czyli do śmierci Petrusa. Kamienicę odziedziczyła jedna z córek Barbara i jej mąż Hans von der Heide (druga córka, Agnes, otrzymała jako rekompensatę 12 grzywien czynszu za 150 grzywien). Przed rokiem 1486 właścicielem kamienicy stał się Hanns Hubner i pozostawał nim do 1501 roku[8]
W 1671 roku budynek zakupił Ferdinand von Mudrach[4], a po nim odziedziczył go baron Ernst von Mudrach, który około roku 1742 sprzedał kamienicę i przeniósł się do zamku w Leśnicy[9]. Po roku 1740 kamienica stała się własnością Johanna Ludwiga i Mathäusa Eichbornów, założycieli banku Eichborn & Co., działającego we Wrocławiu od 1728 do 1945 roku[4].
Po 1945[edytuj | edytuj kod]
Po II wojnie światowej, w latach 50., budynek został odbudowany według projektu Stanisława Zakrzewskiego, choć w wyniku działań wojennych w 1945 roku kamienica nie doznała zniszczeń konstrukcyjnych[10]. Obiekt podwyższono o jedną kondygnację i dodano szczyt nawiązujący do barokowych form budynku z początku XVIII wieku. Nowy portal został przeniesiony z kamienicy przy ul. Rzeźniczej 23[4].
Po wojnie w kamienicy swoją pierwszą wrocławską siedzibę miało Polskie Radio. 29 września 1946 roku nadano stąd pierwszą audycję, co upamiętnia tablica[9] o treści:
W tym domu w 1945 r. mieściła się pierwsza siedziba Polskiego Radia we Wrocławiu. W 25. rocznicę nadania pierwszej polskiej audycji na fale eteru Towarzystwo miłośników Wrocławia. 29 września 1971 r.[11]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2018-05-24].
- ↑ Czerner 1976 ↓, s. 60.
- ↑ Goliński 2015 ↓, s. 111.
- ↑ a b c d e f Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 299–300.
- ↑ a b c Kirschke 2005 ↓, s. 113.
- ↑ Kirschke 2005 ↓, s. 261.
- ↑ Wrocław-Breslau. Memory Treatment and Urban Planning in L'viv, Chernivtsi, Chisinau and Wroclaw, listopad 2014. [dostęp 2018-05-24]. (ang.).
- ↑ Goliński 2015 ↓, s. 111-115.
- ↑ a b Aleksandra Buba: Rynek nr 15: Dawny dom bogaczy. Nasze Miasto Wrocław, 22 września 2010. [dostęp 2018-05-24].
- ↑ Małachowicz 1985 ↓, s. 206.
- ↑ Czerner 1976 ↓, s. 135.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
- Edmund Małachowicz: Stare miasto we Wrocławiu. Wrocław: PWN, 1985. ISBN 83-01-03996-5.
- Olgierd Czerner: Rynek wrocławski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976.
- Mateusz Goliński: Przy wrocławskim Rynku. Rekonstrukcja dziejów własności posesji (cz2: 1421-1500). Wrocław: Chronicon, 2015.
- Krystyna Kirschke: Fasady wrocławskich obiektów komercyjnych z lat 1890-1930: struktura, kolorystyka, dekoracja. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2005. ISBN 83-7085-918-6.