Kościół Jadwigi w Norrköping
58°35′34″N 16°11′16″E/58,592778 16,187778| kościół parafialny | |||||||||||||||||
 Kościół Jadwigi – widok od strony placu Tyska torget | |||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość |
Norrköping | ||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| Parafia |
Norrköpings S:t Olofs församling | ||||||||||||||||
| Imię | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Östergötlandu  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Szwecji  | |||||||||||||||||
| 58°35′34″N 16°11′16″E/58,592778 16,187778
| |||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||
Kościół Jadwigi w Norrköping (szw. Hedvigs kyrka lub (rzadziej) Tyska kyrkan – kościół niemiecki) – kościół parafialny szwedzkiego kościoła ewangelicko-luterańskiego w parafii Norrköpings S:t Olofs församling.
Jest położony przy Tyska torget w centrum Norrköping.
Kościół ma status zabytku sakralnego według rozdz. 4 Kulturminneslagen (pol. Prawo o pamiątkach kultury) ponieważ został wzniesiony do końca 1939 (3 §)[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
15 listopada 1613 niemieccy mieszkańcy Norrköping uzyskali pozwolenie księcia Jana na budowę własnej świątyni. W 1663 otrzymali oni plac, gdzie przedtem w latach 1587–1604 stał zamek królewski – Norrköpingshus. 27 kwietnia 1670 rozpoczęto wznoszenie świątyni, która w 1673 była gotowa. Architekt-budowniczy nie jest znany, jakkolwiek dokumenty kościelne wskazują na udział Nicodemusa Tessina Starszego
W tym samym roku, 1 listopada, miała miejsce konsekracja świątyni. Otrzymała ona wezwanie królowej Jadwigi, która przyczyniła się do jej wzniesienia. W latach 1693–1695 do kościoła dobudowano wieżę.
W 1719 w czasie działań wojennych wojska rosyjskie spaliły Norrköping, w tym również i kościół Jadwigi.
Kościół odbudowano w 1723 ze datków. Osunięcia gruntu pod wieżą sprawiły, że zawaliła się ona wraz z częścią fasady. Ponieważ odbudowana wież była równie niestabilna, wyburzono jej dolną partię i wzniesiono drewnianą nadbudówkę. Całość była ukończona w 1758.
3 kwietnia 1800 Gustaw IV Adolf został koronowany w Norrköping w miejscowym kościele św. Olafa na króla Szwecji. Z tej okazji zostało zwołane w Norrköping posiedzenie szwedzkiego parlamentu a jako sali posiedzeń używano kościoła Jadwigi, który z tej okazji został odnowiony i przystosowany do nowej funkcji.
W latach 1860–1861 dokonano renowacji kościoła, dobudowano od strony północnej zakrystię, a w samym kościele wstawiono nowe ławki, wzniesiono nowy chór i zamontowano organy. Po 1890 Agi Lindegren pokrył sufit świątyni malowidłami. W chórze wstawiono okno.
W 1959 podczas renowacji przywrócono pierwotny, XVII-wieczny wygląd fasady kościoła.
W 1996 zdemontowano balustradę komunijną oraz podium wokół ołtarza aby ułatwić wiernym przystępowanie do komunii.
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Kościół Jadwigi jest jednonawową, pięcioprzęsłową świątynią, wzniesioną na planie prostokąta i z trójbocznie zamkniętym prezbiterium od strony wschodniej. Od północy do prezbiterium przylega zakrystia. Od strony zachodniej kościół ma niewysoką wieżę, posadowioną na dużej kruchcie. Hełm wieży jest lekko pochylony w kierunku zachodnim co nadaje jej charakterystyczny wygląd.
Wyposażenie wnętrza[edytuj | edytuj kod]
- Ołtarz z obrazem Zmartwychwstały Chrystus spotyka niewiernego Tomasza, namalowany przez Pehra Hörberga w 1791.
- Ambona z lat 20. XVIII w., pochodząca prawdopodobnie z Niemiec, podarowana w 1726 przez Andreasa Spaldinga & Annę Bandholt.
- Chrzcielnica z 1608, pierwotnie znajdująca się w kościele zamkowym Stegeborg, podarowana w 1733 przez wojewodę Erika Gammala Ehrenkronę.
Organy[edytuj | edytuj kod]
- 1680 – W kościele pojawiły się pierwsze organy, zakupione w Hamburgu.
- 1719 – Organy spłonęły wraz z całym kościołem w pożarze.
- 1792 – Budowniczy organów, Pehr Schiörlin z Linköpingu, zbudował organy według projektu Georga Josepha Voglera. Prospekt organowy jest dziełem Pehra Hörberga.
- 1861 – Per Larsson Åkerman ze Sztokholmu, zbudował nowe organy, mające 22 głosy podzielone na 2 manuały i pedał. Zbudowano też nowy prospekt.
- 1894 – Firma Åkerman & Lund Orgelbyggeri ze Sztokholmu zbudowała kolejne 30-głosowe organy podzielone na 3 manuały i pedał.
- 1952 – Firma Mårtenssons orgelfabrik z Lund dobudowała nowy zestaw piszczałek, wskutek czego liczba głosów wzrosła do 53.
- 1987 – Firma Kennet A James & son ltd, z Londynu zmieniła dyspozycję i trakturę organów oraz zamontowała nowa klawiaturę. Dodatkową klawiaturę wraz z pedałem radialnym i elektrycznym sterowaniem umieszczono na chórze. Liczba głosów nie uległa zmianie.
- 2003 – Johannes Künkel z Färjestaden po raz kolejny zmienił dyspozycję organów oraz zamontował trakturę elektryczną. Liczba głosów pozostała niezmieniona.
Organy mają następującą dyspozycję[2]:
| Hauptwerk | Positiv I | Schwellwerk III | Pedalwerk |
|
Principal 16' |
Gedackt 8' |
Gedacktpommer 16’ |
Principalbass 16´ |
- Połączenia: Hauptwerk/Pedalwerk, Positiv/Pedalwerk, Schwellwerk/Pedalwerk, Positiv/Hauptwerk, Schwellwerk/Hauptwerk, Schwellwerk/Positiv
- Registerschweller
- 64 dowolne kombinacje na każdy werk
- 64 dowolne kombinacje na całe organy
- Tutti
Miejsce pamięci Erika Pewe[edytuj | edytuj kod]
30 maja 1999 na przykościelnym skwerze urządzono miejsce pamięci Erika Pewe (1905-1944), pastora miejscowej parafii, który będąc duszpasterzem szwedzkiej parafii Viktorii w Berlinie niósł w czasie II wojny światowej pomoc humanitarną potrzebującym, i prześladowanym, przede wszystkim Żydom, ratując ich przed niechybną zagładą.
Autorką rzeźby jest szwedzka artystka Bianca Maria Barmen (ur. 1960, Malmö). Rzeźba jest dwuczęściowa. Na kamiennym cokole leżą dwie splecione ręce, wykonane z brązu, symbolizujące pomoc. Obok nich stoi wykonany z granitu dom, symbolizujący schronienie. Przy cokole klęczy chłopiec, trzymający w rękach roślinę – symbol życia.
Na cokole pomnika widnieje życiowe motto Erika Perwe: Allt av nåd (Wszystko przez łaskę).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Sveriges riksdag: Svensk författningssamling (SFS) Lag (1988:950) om kulturminnen m.m. [dostęp 2012-02-25]. (szw.).
- ↑ Dyspozycja organów została opracowana na podstawie stron: Wirtualne Centrum organowe – Słownik terminów organowych https://web.archive.org/web/20200321105720/http://www.organy.pro/slownik.php i Gdańskie Organy – Organy Katedry w Oliwie, autor Marek Michalak https://web.archive.org/web/20200321105720/http://www.organy.pro/slownik.php https://web.archive.org/web/20120315132930/http://www.gdanskie-organy.com/organs.php?lang=pl&loc=oliwa&tab=stoplist. Wynika z nich, iż w polskiej terminologii obowiązuje terminologia niemiecka, jakkolwiek niektóre nazwy instrumentów mogą być tłumaczone na jęz. polski, jeżeli mają odpowiedniki.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Åke Nisbeth, Kurt von Schmalensee: III Norrköpings kontrakt. W: Linköpings Stiftskyrkor. Linköping: Linköpings Stiftråds kyrkobeskrivningsnämnd, 1972. (szw.).