Musul (1904)
 Siostrzany torpedowiec „Draç” w Stambule w 1910 roku | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
kwiecień 1904 |
| Wodowanie |
1904 |
 Imperium Osmańskie
| |
| Wejście do służby |
8 stycznia 1907 |
| Wycofanie ze służby |
październik 1918 |
 Turcja
| |
| Wejście do służby |
1924 |
| Wycofanie ze służby |
1929 |
| Los okrętu |
złomowany w 1936 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
normalna: 165 ton |
| Długość |
całkowita: 51 metrów |
| Szerokość |
5,7 metra |
| Zanurzenie |
1,4 metra |
| Napęd | |
| 2 maszyny parowe o łącznej mocy 2700 KM 2 kotły, 2 śruby | |
| Prędkość |
26 węzłów |
| Uzbrojenie | |
| 2 działka kal. 37 mm (2 x I) 4 torpedy | |
| Wyrzutnie torpedowe |
2 × 450 mm (2 x I) |
| Załoga |
30 |
Musul – turecki torpedowiec z początku XX wieku, jedna z siedmiu zbudowanych we Włoszech jednostek typu Antalya. Okręt został zwodowany w 1904 roku w stoczni Ansaldo w Genui, a w skład marynarki Imperium Osmańskiego wszedł 8 stycznia 1907 roku. Torpedowiec wziął udział w I wojnie bałkańskiej i I wojnie światowej, a po remoncie w latach 20. służył pod banderą Republiki Turcji do 1929 roku. Okręt został złomowany w 1936 roku.
Projekt i budowa[edytuj | edytuj kod]
Siedem torpedowców typu Antalya zostało zamówionych przez Turcję we Włoszech w 1904 roku[1]. Jednostki były niemal identyczne jak okręty typu Akhisar, różniąc się siłownią o większej mocy[1].
„Musul” zbudowany został w stoczni Ansaldo w Genui (numer stoczniowy 140)[1][2]. Stępkę okrętu położono w kwietniu 1904 roku i w tym samym roku został zwodowany[2][3]. W 1905 roku przeprowadzono próby morskie, zaś 29 listopada 1906 roku torpedowiec został odebrany przez zamawiającego w Genui[2]. Nazwę otrzymał od irackiego miasta Mosul[4].
Dane taktyczno-techniczne[edytuj | edytuj kod]
Okręt był torpedowcem z kadłubem wykonanym ze stali, podzielonym na dziewięć przedziałów wodoszczelnych[1][2]. Długość całkowita wynosiła 51 metrów (50,5 metra między pionami) szerokość 5,7 metra i zanurzenie 1,4 metra[1][2]. Wyporność normalna wynosiła 165 ton[1][2]. Jednostka napędzana była przez dwie pionowe, trzycylindrowe maszyny parowe potrójnego rozprężania Ansaldo o łącznej mocy 2700 KM, do których parę dostarczały dwa kotły wodnorurkowe (także produkcji Ansaldo)[2][3][a]. Prędkość maksymalna napędzanego dwoma śrubami okrętu wynosiła 26 węzłów[1][2][b]. Okręt zabierał zapas 60 ton węgla[1][3].
Na uzbrojenie artyleryjskie jednostki składały się dwa pojedyncze działka kalibru 37 mm QF L/20 Hotchkiss z zapasem 250 nabojów[2][3]. Broń torpedową stanowiły zamontowane na pokładzie (z przodu i tyłu sterówki dwie pojedyncze obracalne wyrzutnie kal. 450 mm, z łącznym zapasem czterech torped[2][3].
Załoga okrętu składała się z 4 oficerów i 26 podoficerów i marynarzy[2][3][c].
Służba[edytuj | edytuj kod]
„Musul” został wcielony w skład marynarki wojennej Imperium Osmańskiego 8 stycznia 1907 roku w Stambule[2][3]. W maju 1909 roku torpedowiec wziął udział w pierwszych manewrach floty tureckiej na Morzu Marmara[5]. 10 października 1912 roku, tuż po wybuchu I wojny bałkańskiej, okręt stacjonował w Bosforze, a od 16 października wszedł w skład zespołu floty osmańskiej skierowanego do obrony Dardaneli[6]. 14 grudnia torpedowce „Musul” i „Akhisar” oraz niszczyciel „Yarhisar” zostały przebazowane na Morze Marmara[7]. Po podpisaniu zawieszenia broni w kwietniu 1913 roku torpedowce „Musul” i „Draç” patrolowały rejon miast Tekirdağ i Silivri[7]
Od lipca do sierpnia 1914 roku okręty 1. dywizjonu torpedowców („Musul” wraz z siostrzanymi „Draç” i „Kütahya” oraz „Akhisar”) uczestniczyły w patrolowaniu zachodnich podejść do Dardaneli, zapuszczając się pod Imroz[8]. 27 października 1914 roku, przed przystąpieniem Imperium Osmańskiego do I wojny światowej po stronie państw centralnych, okręt, którym dowodził kpt. mar. (tur. yüzbaşı) Piyaleli Ahmet Naim Hüsnü, nadal wchodził w skład 1. dywizjonu torpedowców[9].
7 sierpnia 1915 roku „Musul” oraz niszczyciele „Yarhisar” i „Gayret-i Vataniye” wyszły ze Stambułu i przybyły w rejon, gdzie poprzedniego dnia brytyjski okręt podwodny HMS E11 zatopił krążownik torpedowy „Peyk-i Şevket”, uczestnicząc w zdejmowaniu z wraku uzbrojenia, wyposażenia i amunicji[10]. W 1915 roku na torpedowcu zainstalowano pojedyncze działo kalibru 47 mm SK L/45 C/99, z zapasem 150 nabojów[2][3].
Po postawieniu w sierpniu 1916 roku przez Rosjan dużej ilości min morskich u wejścia do Bosforu, prócz trałowców do likwidacji zagrożenia zostały przystosowane również torpedowce i niszczyciele „Musul”, „Kütahya”, „Draç”, „Yunus”, „Samsun” oraz kanonierka „Malatya” (typu Taşköprü)[11]. 12 września „Musul”, „Kütahya” i „Yunus” uczestniczyły w pracach trałowych na wschód od Bosforu, podczas których „Kütahya” weszła na minę nieopodal Karaburun, tonąc następnego dnia[11][12].
Od 14 lipca 1918 roku torpedowce „Musul”, „Draç”, „Akhisar” oraz „Sultanhisar” wraz z krążownikami torpedowymi „Berk-i Satvet” i „Peyk-i Şevket” jako jedyne okręty floty osmańskiej operowały aktywnie na Morzu Czarnym[13]. W październiku okręt odstawiono do rezerwy[2]. 29 października 1923 roku „Musul” został formalnie wcielony do nowo powstałej marynarki wojennej Republiki Turcji, choć jego stan techniczny nie pozwalał na eksploatację[14]. W 1924 roku jednostka podjęła czynną służbę[2]. Okręt wycofano ze składu floty w 1929 roku i złomowano w 1936 roku[2][3][d].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Brassey 1912 ↓, s. 265 podaje, że moc maszyn wynosiła 2200 KM.
- ↑ Brassey 1912 ↓, s. 265 i Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 587 podają, że okręt osiągał prędkość 24 węzły.
- ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 392 podaje, że załoga okrętu liczyła 20 osób.
- ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 392 podaje, że okręt został wycofany ze służby w 1927 roku, zaś Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 407, że stało się to około 1928 roku.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 392.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 156.
- ↑ a b c d e f g h i Gogin 2022 ↓.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 198.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 14.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 195.
- ↑ a b Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 25.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 29.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 196.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 39.
- ↑ a b Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 51.
- ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 587.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 54.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 59.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
- Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. Robert Gardiner, Roger Chesneau (red.). London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
- Ivan Gogin: ANTALYA torpedo boats (1906-1907). Navypedia. [dostęp 2022-04-03]. (ang.).
- Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
- Bernd Langensiepen, Ahmet Güleryüz: The Ottoman Steam Navy 1828–1923. Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-659-0.
- The Naval Annual, 1912. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1912. (ang.).